Μικρά Αγγλία

Κριτικός: Σπύρος Δούκας

Έκδοση Κειμένου: 29/11/2013

Βρισκόμαστε στην Άνδρο της δεκαετίας του 1930. Έχουμε, όπως και συνήθως στο σινεμά του Βούλγαρη, την κατά βάση ηθογραφική απόδοση μιας άλλης εποχής, την παρουσίαση των τοπίων, των ανθρώπων της και μια προσπάθεια να βουτήξουμε μέσα στην ψυχοσύνθεση και τα συναισθήματά τους. Συναισθήματα που εκπορεύονται από βιώματα αντιξοοτήτων και μεγάλων δοκιμασιών. Αντιξοότητες που προκύπτουν από τις κοινωνικές δομές, το κατεστημένο, την κουλτούρα της εποχής, όταν αυτά έρχονται σε ρήξη με το συναισθηματικό ποιόν των ανθρώπων που τα βιώνουν.

Εδώ, λοιπόν, έχουμε ένα ερωτικό δράμα που σκιαγραφεί τη δύναμη αλλά και τις πληγές που επιφέρει η αγάπη. Η 20χρονη Όρσα είναι ερωτευμένη με τον αρχικά υποπλοίαρχο Σπύρο Μαλταμπέ. Λόγω της φτώχειας του, η μητέρα της δεν τον δέχεται για γαμπρό της και παντρεύει την Όρσα με τον Νίκο, έναν πλούσιο καπετάνιο. Λίγα χρόνια αργότερα που ο Σπύρος έχει πλουτίσει, παίρνει για σύζυγο την αδερφή της Όρσας, Μόσχα, ενώ εκείνη προφανώς δεν τον έχει ξεπεράσει. Έτσι, η οικογένεια μετατρέπεται σε ενεργό ηφαίστειο, η έκρηξη του οποίου θα επιφέρει την καθολική γνωστοποίηση της αλήθειας, η οποία με τη σειρά της θα έχει καταστροφικές συνέπειες.

Οι χαρακτήρες των δύο αδερφών είναι αντίθετοι και η ανάπτυξή τους υλοποιείται αποτελεσματικά και ουσιαστικά καθ` όλη τη μεγάλη διάρκεια του έργου. Η Όρσα είναι κλειστή στον εαυτό της, δύσκολα εξωτερικεύει το μέσα της, ενώ η Μόσχα είναι φιλόδοξη, με όνειρα και στόχους, γνωρίζει άπταιστα αγγλικά και σκοπεύει να φύγει από το νησί.

Η ταινία αποτελεί προσαρμογή του ομώνυμου βιβλίου της Ιωάννας Καρυστιάνη, η οποία έχει αναλάβει και το σενάριο. Όπως συμβαίνει και στις Νύφες, τόσο στους ελαφρώς επιτηδευμένους διαλόγους, όσο και στα υπέροχα πλάνα που πολύ εύστοχα αναδεικνύουν τη φύση και την ομορφιά του νησιού, εντοπίζεται μια ποιητικότητα που βρίσκει τις ρίζες της στο αυθεντικό ύφος του μυθιστορήματος.

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των έργων του Βούλγαρη είναι η ηθογραφία. Το πρόβλημα που δημιουργείται σε ορισμένες περιπτώσεις, (όπως στο Ψυχή Βαθιά) είναι ότι είναι σχεδόν αποκλειστικά ηθογραφικός, δηλαδή περιορίζεται στην απεικόνιση της εποχής και των ανθρώπων της, χωρίς να πετυχαίνει την κατάλληλη αφηγηματική δόμηση και χωρίς εντέλει να προσδίδει κάποια συμβολική διάσταση στο εγχείρημά του. Στην προκειμένη περίπτωση, ίσως κι επειδή δεν επικεντρώνεται σε κάποιο συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός (όπως ο εμφύλιος, προηγουμένως) με το οποίο πρέπει να καταπιαστεί, αλλά πρόκειται ουσιαστικά για μυθοπλασία προσαρμοσμένη στην αντίστοιχη εποχή, καταφέρνει επιτυχώς να προσδώσει ουσία στο έργο του και να το εμπλουτίσει αλληγορικά.

Οι ταραχές και οι φουρτούνες της θάλασσας παραλληλίζονται με αυτές τις ζωής. Όπως το νερό της φουρτουνιασμένης θάλασσας κυριολεκτικά συνθλίβει πλοία και καταστρέφει ανθρώπινες ζωές, έτσι και η τραγικότητα της μοίρας μεταφορικά συνθλίβει την ανθρώπινη υπόσταση. Όλοι οι άνθρωποι είναι «καλοί», ηθικοί, πράττουν με αγνές προθέσεις, νοιάζονται για τον συνάνθρωπο. Παρόλα αυτά, οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί και συνεπώς μοναδικοί («Αν μιλούσαμε…»). Αυτή η πολυχρωμία, η απώλεια της κοινοτοπίας στους ανθρώπους (που άλλωστε συναποτελούν την κοινωνία και καθορίζουν τις επιταγές της) επιτρέπει στη μοίρα να παίζει τα παιχνίδια της, να τους δοκιμάσει, να διεγείρει τα πάθη τους.

«Άκου Μικρά Αγγλία, μια σταλιά μέρος!», αναφωνεί η Μόσχα που αισθάνεται εγκλωβισμένη στο νησί, το οποίο περιβάλλεται, «περιτειχίζεται» θα λέγαμε, από μια εχθρική θάλασσα. Μικρά Αγγλία η Άνδρος, πλούσια σε ανθρώπους, σε παράδοση, σε χρώμα…

Βαθμολογία: