Δεσμοί Γυναικών

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 17/3/2022

Σε ένα παγκόσμιο κινηματογραφικό στερέωμα που οι εικόνες που έχει ο θεατής από την αφρικανική ήπειρο προέρχονται από τον φακό σκηνοθετών που δεν έχουν πραγματικά βιώσει την πραγματικότητα που ισχύει εκεί, μαρτυρίες σαν αυτές του Mahamat-Saleh Haroun που πέρασε τη νιότη του στο Τσαντ έχουν και μια επιπρόσθετη αξία. Ο ίδιος μεταφέρει με αυθεντικότητα την εμπειρία της ζωής στην εν λόγω χώρα, με όλους τους αβάσταχτους περιορισμούς που θέτουν αμείλικτα διλήμματα στις δυο πρωταγωνίστριες. Κυρίως όμως, αποδίδει τα δρώμενα από μια φεμινιστική σκοπιά, με έμφαση στην ανάγκη της αλληλεγγύης μεταξύ γυναικών, ειδικά σε μια τόσο έντονα ανδροκρατούμενη κοινωνία όπως αυτή που απεικονίζεται επί της οθόνης.

Τόσο η δομή όσο και η γλώσσα του φιλμ διέπονται από απλότητα και αμεσότητα, και αυτό αποτελεί σημαντικό προτέρημα που δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Μια ιστορία που στηρίζεται πάνω σε μια συνθήκη σαν τη συγκεκριμένη θα μπορούσε να εκφραστεί διαφορετικά, με μεγαλύτερες στιλιστικές ιδιαιτερότητες, έτσι όμως θα έχανε την πρωτόλεια δύναμή της.

Πέραν του κεντρικού ευρήματος, οι «Δεσμοί Γυναικών» καταγράφουν κι ένα γυναικείο χρονικό γενεών, των κοριτσιών που αμφισβητούν ευθέως το υφιστάμενο καθεστώς και των μητέρων που βρίσκονται σε ένα μεταίχμιο. Οι δεύτερες έχουν νιώσει έντονα την καταπίεση της υπάρχουσας κατάστασης διαχρονικά επάνω τους, αλλά φοβούνται ακόμη για την υπέρβαση. Ο Haroun αναγνωρίζει ότι μια λύση που θα έρθει από θεσμούς είναι κάτι που δύσκολα θα βρει ο κινηματογράφος, γι’ αυτό και ό,τι προτείνει ξεκινάει από τα «κάτω», με την απλή συνειδητοποίηση πως η αντίδραση αρχίζει σε επίπεδο προσωπικό. Προσδιορίζει το πρόβλημα ως ένα ιδιάζον μείγμα πατριαρχίας, θρησκευτικού συντηρητισμού και καπιταλιστικής λογικής (προσοχή στη σκηνή του τελετουργικού προς το φινάλε). Και στο κλείσιμο του φιλμ, μοιάζει να βλέπει με αισιοδοξία τον ερχομό μιας αλλαγής, η οποία θα έρθει μετά από μια πλήρη κατανόηση του πόσο επιτακτική είναι μια πάνδημη γυναικεία συμμαχία πάνω στη βάση των κοινών συμφερόντων και, όσο «γλυκερό» και αν ακούγεται, της αγάπης.

Τα χρώματα της φωτογραφίας του Mathieu Giombini, που πότε είναι έντονα και λαμπερά και πότε ρεαλιστικά και «τραχιά», είναι σαν να συνοψίζουν το ύφος της ταινίας εν γένει. Ναι, τον πρώτο λόγο έχει η αποτύπωση μιας δύσκολης, επίπονης καθημερινότητας, όμως στις δύο κεντρικές ηρωίδες υπάρχει και η πλευρά που αντιστέκεται κι επιμένει. Αυτή που εντοπίζει την ομορφιά μιας στιγμής ακόμη και μέσα σ’ ένα εξαιρετικά αποπνικτικό πλαίσιο, που δεν χάνει την πίστη στον άνθρωπο, που έχει τη δύναμη στο τέλος να πετάξει στα σκουπίδια όλα αυτά που είναι επιβλαβή παρότι προωθούνται ως κατευθυντήριες γραμμές από άλλους.

Στο πρόσωπο της Achouackh Abakar Souleymane βρίσκεται και μια ιδανική φιγούρα για να ηγηθεί του καστ. Με ένα διαπεραστικό βλέμμα που μπορεί να μεταδώσει τον πόνο με εξίσου μεγάλη αποτελεσματικότητα με την οργή, με μια κινησιολογία που μετακινείται από τη λιτότητα στο πληθωρικό αποτυπώνοντας τον διχασμό μεταξύ του «είμαι» και του «πρέπει» στον ψυχισμό του προσώπου που υποδύεται, ενσαρκώνει με τον πλέον ουσιαστικό τρόπο τις ιδέες του σεναρίου και μαγνητίζει τον θεατή με κάθε δευτερόλεπτο της παρουσίας της. Ακόμη και το γεγονός πως καταλήγει να επισκιάζει τα υπόλοιπα μέλη του καστ είναι εν μέρει κατανοητό δεδομένης της δύναμης της ερμηνείας της.

Μπορεί κανείς να πει ότι, σε γενικές γραμμές, οι «Δεσμοί Γυναικών» δεν διαθέτουν κάποιο ριζοσπαστικό γνώρισμα στη δραματουργία τους. Είναι όμως τέτοια η σημασία των μηνυμάτων και η βαρύτητα της εικόνας που μια τέτοια ένσταση μάλλον χάνει το βασικό νόημα. Και σίγουρα, ενώ κύριος σκοπός του είναι να αναλύσει το ζήτημα της αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος όταν αυτή δεν είναι δεδομένη εντός μια συγκεκριμένης κοινωνίας, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί η υπόθεση πως ο Haroun χτυπάει και κάποια «καμπανάκια» για να ακουστούν και σε άλλες γωνιές της υφηλίου, όπου τέτοιες κατακτήσεις επίσης αμφισβητούνται, έστω και με διαφορετικό τρόπο…

Βαθμολογία: