Ο Λόρενς της Αραβίας

Ο Τ.Ε. Λόρενς είναι αξιωματικός του αγγλικού στρατού στην Αίγυπτο, στις αρχές του 20ού αιώνα. Τα συμφέροντα της χώρας του θα τον στείλουν να εποπτεύσει τον πόλεμο που έχει ξεσπάσει ανάμεσα στους Άραβες και τους κατακτητές Τούρκους. Ο Λόρενς όμως θα παρασυρθεί από τη δύναμη του αγώνα των Αράβων, και θα γίνει ένα με αυτούς, γράφοντας ιστορία ως ο Λόρενς της Αραβίας.

Σκηνοθεσία:

David Lean

Κύριοι Ρόλοι:

Peter O’Toole … T.E. Lawrence

Alec Guinness … πρίγκιπας Faisal

Anthony Quinn … Auda Abu Tayi

Jack Hawkins … στρατηγός Edmund Allenby

Omar Sharif … Sherif Ali

Jose Ferrer … τούρκος μπέης

Anthony Quayle … συνταγματάρχης Harry Brighton

Claude Rains … Κος Dryden

Arthur Kennedy … Jackson Bentley

Donald Wolfit … στρατηγός Murray

I.S. Johar … Gasim

Michel Ray … Farraj

John Dimech … Daud

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Robert Bolt, Michael Wilson

Παραγωγή: David Lean, Sam Spiegel

Μουσική: Maurice Jarre

Φωτογραφία: Freddie Young

Μοντάζ: Anne V. Coates

Σκηνικά: John Box

Κοστούμια: Phyllis Dalton

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

• Αυθεντικός Τίτλος: Lawrence of Arabia
• Ελληνικός Τίτλος: Ο Λώρενς της Αραβίας [αυθεντικός]
• Εναλλακτικός Ελλ. Τίτλος: Ο Λόρενς της Αραβίας

Σεναριακή Πηγή

• Αυτοβιογραφία: Seven Pillars of Wisdom του T.E. Lawrence.

Κύριες Διακρίσεις

• Όσκαρ καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, μουσικής, φωτογραφίας, μοντάζ, σκηνικών και ήχου. Υποψήφιο για πρώτο αντρικό ρόλο (Peter O’Toole), δεύτερο αντρικό ρόλο (Omar Sharif) και διασκευασμένου σεναρίου.
• Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, δεύτερου αντρικού ρόλου (Omar Sharif), υποσχόμενου ηθοποιού (Omar Sharif και Peter O’Toole) και φωτογραφίας. Υποψήφιο για πρώτο αντρικό ρόλο (Peter O’Toole και Anthony Quinn) σε δράμα, και σενάριο.
• Βραβείο Bafta καλύτερης ταινίας από οποιαδήποτε προέλευση, καλύτερης βρετανικής ταινίας, βρετανού ηθοποιού (Peter O’Toole) και βρετανικού σεναρίου. Υποψήφιο για ξένο ηθοποιό (Anthony Quinn).

Παραλειπόμενα

• Βασίζεται στην αυτοβιογραφική συλλογή χειρόγραφων του T. E. Lawrence, το Seven Pillars of Wisdom (ο τίτλος παραπέμπει στο Βιβλίο των Παροιμιών της Παλαιάς Διαθήκης), που ολοκληρώθηκε το 1922 αλλά εκδόθηκε το 1926. Ο Winston Churchill είχε πει για αυτό ότι πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα βιβλία που γράφτηκαν ποτέ στην αγγλική γλώσσα.
• Αρκετοί από τους χαρακτήρες της ταινίας είναι μυθοπλαστικοί, όπως ο Σερίφ Άλι. Μαζί, δεν είναι λίγα τα σημεία που η μυθοπλασία είναι έντονη σε σχέση με τα αληθινά γεγονότα, όπως στη σκηνή της επίθεση στην Άκαμπα, ενώ δεν αναφέρεται πουθενά η επαφή του Λόρενς με τους Άραβες την περίοδο 1911-14, όπου ως αρχαιολόγος λειτουργούσε για τη βρετανική κατασκοπία. Τα πιο πολλά όμως “παράπονα” είχαν επέλθει με την εμφάνιση του Λόρενς (ακόμα κι αν αναγνωρίστηκαν οι οπτικές ομοιότητες): τόσο για τη συμπεριφορά του επί του φιλμ, όσο και για το ύψος του, μια και ο Peter O’Toole ήταν 1,88 μέτρα, και ο Λόρενς μόλις 1,65. Συζητήσιμο, δε, σημείο ήταν πάντα για τους ιστορικούς η σεξουαλική ταυτότητα του εγγλέζου στρατηλάτη. Παρά τις αρκετές υπόνοιες, δεν υπάρχουν απτές αποδείξεις περί της ομοφυλοφιλίας του, αλλά το σενάριο δανείζεται αντί της βιογραφίας ως προς αυτό στοιχεία από το βιβλίο Biographical Inquiry (1955) του Richard Aldington, που παρουσίαζε τον Λόρενς ως παθολογικό ψεύτη, επιδειξία και ομοφυλόφιλο.
• Από τη δεκαετία του 1940, ο Alexander Korda ενδιαφέρονταν να κάνει ταινία το Seven Pillars of Wisdom, με τους Laurence Olivier, Leslie Howard και Robert Donat υποψήφιους για τον κεντρικό ρόλο.
• Το 1952, ο David Lean προσεγγίσθηκε από τη Rank Organisation για μια ταινία πάνω στον Λόρενς, χωρίς όμως αυτή να προχωρήσει. Την ίδια ώρα, ο Terence Rattigan έγραφε ένα σενάριο πάνω στη σεξουαλική φύση του Λόρενς, με τίτλο Ross. Παρότι ο Dirk Bogarde δέχτηκε τον κύριο ρόλο, το σχέδιο κατέληξε σε θεατρικό με τον Alec Guinness πρωταγωνιστή. Ο παραγωγός όμως Sam Spiegel εξοργίστηκε με το θεατρικό και προσπάθησε να το ρίξει, καταφέρνοντας να φέρει τα φώτα πάνω στην επερχόμενη ταινία. Έχοντας δουλέψει ήδη με τον Lean στη Γέφυρα του Ποταμού Κβάι, αποφάσισαν να συνεργαστούν εκ νέου, αν και αρχικά ο βρετανός σκηνοθέτης ενδιαφέρονταν να γυρίσει μια βιογραφία του Γκάντι με τον Alec Guinness. Όταν ο Lean έχασε το ενδιαφέρον του για τον Γκάντι, βρέθηκε η Columbia Pictures, που ήθελε να κάνει την ταινία επί δεκαετία, με τον Spiegel να παίρνει τα δικαιώματα της αυτοβιογραφίας από τον αδελφό του Λόρενς, A.W. Lawrence, για 22.500 λίρες.
• Το πρώτο σενάριο γράφτηκε από τον Michael Wilson. Ο Lean όμως δεν έμεινε ευχαριστημένος, κυρίως επειδή το κείμενο επικεντρώνονταν στις ιστορικο-πολιτικές πτυχές της αραβικής εξέγερσης. Έτσι, προσέλαβε τον Robert Bolt να το μετατρέψει σε σπουδή χαρακτήρα. Στα κρέντιτ δεν γράφτηκε το όνομα του Wilson, που ήταν και στη “μαύρη λίστα” του Χόλιγουντ. Το 1978 όμως αποκαταστάθηκε η συμμετοχή του μέσω της ένωσης σεναριογράφων, ενώ το 1995 η ακαδημία των Όσκαρ πρόσθεσε και το δικό του όνομα στην υποψηφιότητα.
• Μεγάλη επιρροή για το στυλ γυρίσματος αποτέλεσε για τον σκηνοθέτη το κλασικό γουέστερν Η Αιχμάλωτη της Ερήμου (1956) του John Ford.
• Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στις 15 Μαΐου του 1961, για να ολοκληρωθούν στις 21 Σεπτεμβρίου του 1962. Αυτά πραγματοποιήθηκαν κυρίως σε Μαρόκο, Ιορδανία, αλλά και σε ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία.
• Παρότι ακόμα άσημος, ο Albert Finney ήταν η πρώτη επιλογή για τον κύριο ρόλο. Ακόμα όμως και που ξεκίνησε τα γυρίσματα, απολύθηκε μέσα σε δύο ημέρες για λόγους που παραμένουν άγνωστοι. Στους υποψήφιους ήταν οι Marlon Brando (όπου αρνήθηκε), Anthony Perkins και Montgomery Clift, μαζί με τον Alec Guinness που τον είχε ερμηνεύσει στο θεατρικό, αλλά σκηνοθέτης και παραγωγός τον έβρισκαν μεγάλο σε ηλικία. Τότε ο Lean έτυχε να δει το αστυνομικό Ο Άνθρωπος που Λήστεψε την Τράπεζα της Αγγλίας, και έδωσε προσοχή στον O’Toole. Όταν έπειτα είδε και το δοκιμαστικό του, αναφώνησε “Αυτός είναι ο Λόρενς”.
• Ο ρόλος του Φεϊζάλ δόθηκε αρχικά στον Laurence Olivier, αλλά εντέλει ο βρετανός σερ αποφάσισε να κάνει πίσω.
• Ο Alain Delon είχε ένα πετυχημένο δοκιμαστικό για τον ρόλο του Σερίφ Άλι, αλλά έφυγε όταν του είπαν ότι έπρεπε να φοράει καστανούς φακούς επαφής. Έτσι, ο ρόλος δόθηκε στον Omar Sharif, ήδη γνωστός στη Μέση Ανατολή, που αρχικά ήταν να παίζει τον Τάφας.
• Ο Jose Ferrer δεν ήταν καθόλου ικανοποιημένος που θα έπαιζε τόσο μικρό ρόλο, και συμφώνησε μονάχα με αμοιβή μεγαλύτερη από τους O’Toole και Sharif μαζί, όπως και μια Πόρσε. Αργότερα δήλωσε πως αυτή ήταν η καλύτερη του ερμηνεία επί της οθόνης.
• Πάνω από χίλιοι άνθρωποι αποτελούσαν το συνεργείο των γυρισμάτων, με αρκετούς από αυτούς να συμμετέχουν κι ως κομπάρσοι.
• Προσέξτε και ότι μέσα στις τέσσερις περίπου ώρες διάρκεια, δεν ακούγεται ούτε μία γυναικεία φωνή, αντίθετα με το σάουντρακ του Maurice Jarre που ακούγεται συνεχώς.
• Μετρώντας τη διάρκεια με τα χιλιοστά του φιλμ, η ταινία έβγαινε περίπου ένα λεπτό μεγαλύτερη από το Όσα Παίρνει ο Άνεμος. Έτσι, έγινε η μεγαλύτερη ταινία σε διάρκεια που κατέχει Όσκαρ καλύτερης ταινίας.
• Από το 1963 έως το 1971, η διάρκεια των 222 λεπτών είχε κοπεί στα 187. Το 1989, όμως, το φιλμ αποκαταστάθηκε στην αρχική του μορφή, προβαλλόμενο και στο φεστιβάλ των Κανών. Μια εκ νέου αποκατάσταση έγινε το 2012 από τη Sony για επανέκδοση και το Blu-Ray, αυτή τη φορά σε ανάλυση 8K.
• Θεωρείται ως μία από τις σπουδαιότερες ταινίες της έβδομης τέχνης, και επηρέασε οπτικά μια σειρά δημιουργών, όπως τους: George Lucas, Sam Peckinpah, Stanley Kubrick, Martin Scorsese, Ridley Scott, Brian De Palma, Oliver Stone και Steven Spielberg.

Μουσικά Παραλειπόμενα

• Το όνομα του Maurice Jarre δεν ήταν ακόμα διάσημο, και ήρθε στην παραγωγή όταν αρνήθηκαν οι William Walton, Malcolm Arnold. Ο γάλλος συνθέτης τελείωσε το δίωρο σκορ μέσα σε μόλις 6 βδομάδες. Αυτό εκτελέστηκε από τη φιλαρμονική του Λονδίνου, με μαέστρο τον Adrian Boult.