Το Γεγονός

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 2/6/2022

Και μόνο από το πώς δομεί το σκηνοθετικό της ύφος, γίνονται κατανοητές οι δημιουργικές προθέσεις της Audrey Diwan, η οποία μεταδίδει με μια βιωματική αυθεντικότητα τις αυτοβιογραφικές εμπειρίες που περιέχονται στο μυθιστόρημα της Annie Ermaux που αποτελεί τη βάση του φιλμ. Το κεντρικό εύρημα γύρω από το οποίο κινούνται τόσο η πλανοθεσία όσο και η κίνηση της κάμερας είναι ότι η πρωταγωνίστρια βρίσκεται πάντα εντός κάδρου, με απειροελάχιστες εξαιρέσεις. Αυτή η απλή ιδέα ενισχύει σε υπερθετικό βαθμό τη νοηματική της Diwan, δυναμώνει τη δραματουργία κι εξυψώνει την ηρωίδα της στη θέση ενός συμβόλου ενάντια στην καταπίεση που αναγκαζόταν να υποστεί η γυναίκα στη Δύση πριν τις κατακτήσεις της σεξουαλικής επανάστασης. Μαζί με τον ταπεινά υμνητικό τρόπο με τον οποίο σκιαγραφεί την ηρωίδα της, αποτυπώνει έναν περίγυρο ασφυκτικό, έντονα επικριτικό, όπου η κατανόηση και η αλληλεγγύη αποτελούν την εξαίρεση (που όμως μπορεί ενίοτε να είναι και καθοριστικά λυτρωτική), όχι τον κανόνα. Το άκρως επώδυνο ταξίδι της νεαρής Anne προς μια συνειδητοποίηση του κόσμου που την περιβάλλει, αλλά πρωτίστως του εαυτού της, κουβαλάει και κάποια δύσκολα μαθήματα που αναπόφευκτα τη φέρνουν στη θέση να αλλάξει απότομα και βίαια. Με αυτά τα δεδομένα στο τραπέζι, θα μπορούσε να πει κανείς πως υπάρχει κι ένας παραλληλισμός για τις μεταβολές που εγκυμονούνταν στη γαλλική κοινωνία κατά τη δεκαετία του 1960 και που κορυφώθηκαν με τον Μάη του ’68, σίγουρα όμως βρίσκεται σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με την κεντρική θεματική.

Η κάμερα, εκτός από το ότι δεν απομακρύνεται σχεδόν ποτέ από την Anne, δεν είναι και ποτέ στατική, πάλλεται κάπως νταρντενικά, με ένταση, αλλά και μ’ έναν τρόπο περισσότερο αιθέριο και λυρικό, σαν να είναι η πρόθεση να τονιστεί η ψυχοσύνθεση της πολύπαθης ηρωίδας, όντας στο μεταίχμιο ανάμεσα στη νεανική ανεμελιά και στην απόγνωση της κατάστασής της. Αυτό το στιλ κινηματογράφησης πετυχαίνει και κάτι άλλο σημαντικό, να αποτυπώσει μια εποχή εντός των πραγματικών της πλαισίων, απορρίπτοντας κάθε είδους νοσταλγικό περιτύλιγμα. Οι ταξικές ανισότητες, ο σεξισμός που φτάνει να γίνεται μέχρι και θεσμικός, η περιθωριοποίηση του «διαφορετικού» καθώς και άλλες διαστάσεις απεικονίζονται επί της οθόνης χωρίς εκπτώσεις και ξεπλύματα παντός τύπου. Η δε περιρρέουσα αγωνία «χτυπάει ταβάνι» σε μια κορύφωση που πραγματικά δεν χαρίζεται στον θεατή, και που ταυτόχρονα αποτελεί μια εξαιρετικά έντιμη στάση απέναντι στην ιστορία που διηγείται η Diwan. Είναι ειδικά δύο σεκάνς που ξαφνιάζουν με την ωμότητά τους, όχι γιατί αυτή δεν ταιριάζει με τα δρώμενα, το αντίθετο μάλιστα, αλλά επειδή περιέχουν μια σωματικότητα σε βαθμό που το ίδιο το μέσο του κινηματογράφου δεν συνηθίζει, κακώς, ν’ αγγίζει. Αυτό το στοιχείο ειδικά αποκτά και μια φεμινιστική προέκταση στο πώς αξιοποιείται, δεδομένου και του θέματος της αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος που βρίσκεται στο επίκεντρο.

Μέσα από τα δεκάδες δευτερεύοντα πρόσωπα που περιτριγυρίζουν την Anne, διαγράφεται ξεκάθαρα ένα ψηφιδωτό της εποχής. Διακρίνει κανείς από συμπεριφορές κι ενέργειες πολλά μοτίβα που έχουν σημασία για τη μεγάλη εικόνα. Μέσα από τα αδιάκριτα βλέμματα και τη μικροπρέπεια των συμφοιτητών και συμφοιτητριών της ηρωίδας φανερώνεται μια νέα γενιά ανίκανη να απογαλακτιστεί ακόμη από τον συντηρητισμό και τον ατομικισμό των γονέων της, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Άλλωστε, η πανεπιστημιακή φουρνιά που θα έφτανε κοντά στο να επιβάλει εξελίξεις θα ερχόταν λίγα χρόνια αργότερα. Η προθυμία της πλειοψηφίας των γιατρών να σαμποτάρουν άμεσα ή εμμέσως την όλη προσπάθεια της πρωταγωνίστριας περιγράφει μια ανώτερη τάξη που ευχαρίστως πνίγει την οποιαδήποτε διαφορετική φωνή, σαν να έχει αναλάβει σε μορφή ειδικής αποστολής την εξυπηρέτηση των ανώτερων εκείνων κλιμακίων που συνθέτουν τα ιδεολογικά προτάγματα σε μια κοινωνία. Κι ενώ το «Γεγονός» είναι κυρίως ένα ψυχογράφημα, κατορθώνει μέσα στα λεπτά της διάρκειάς του να «χωρέσει» και πορτρέτα απρόσμενης λεπτομέρειας, που βοηθούν στο να γίνει ουσιαστικότερα αναλυτική η αποτίμηση του ιστορικού πλαισίου.

Η Anamaria Vartolomei είναι τόσο ιδανικά κατάλληλη για τον ρόλο που αναλαμβάνει ώστε δύσκολα θα φανταζόταν κανείς μια ερμηνεύτρια να κάνει καλύτερη δουλειά στη θέση της. Η μεταβολή της από την αθωότητα της ύστερης εφηβείας στην επινοητικότητα και την πικρία της ενήλικης ζωής γίνεται με εκπληκτική φυσικότητα, η προσέγγισή της γύρω από το συναίσθημα είναι χαρακτηριστικά ευρωπαϊκή φροντίζοντας να είναι όσο εκφραστική χρειάζεται, χωρίς πληθωρικές υπερβολές και καταφέρνει τελικά να κυριαρχήσει επάνω στον θεατή αθόρυβα. Και οι περισσότεροι από τους δευτεραγωνιστές είναι εξαιρετικά λειτουργικοί, χωρίς να ξεχωρίζει απαραιτήτως κάποιος, ακριβώς επειδή τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στο καστ τον έχει η Vartolomei, αλλιώς θα ήταν εσφαλμένες και οι προτεραιότητες που θα είχαν τεθεί.

Σε μια συγκυρία όπου το αποκαλούμενο «γυναικείο βλέμμα» στο σινεμά ευτυχώς ακούγεται πολύ περισσότερο σε σύγκριση με παλιότερα, το «Γεγονός» αποτελεί μια ακόμη πολύ δυνατή προσθήκη σε μια συλλογή πονημάτων που αποτελούν μέρος αυτής της εν λόγω ευρύτερης προσπάθειας. Παρουσιάζει μια υπαρκτή στο παρελθόν συνθήκη με ειλικρίνεια, χωρίς να χρυσώνει το χάπι στο ευρύ κοινό, μεταφέροντάς του με οδυνηρό ρεαλισμό την εμπειρία της πρωταγωνίστριάς του, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν εντοπίζει και στιγμές οπτικής ποίησης μέσα στον πόνο που ως επί το πλείστον επικρατεί.

Βαθμολογία: