Οι Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού (2023)

ΣΥΝΟΨΗ

Η ιστορία μάς μεταφέρει στην Οκλαχόμα της δεκαετίας του 1920, όπου τα μέλη της φυλής Οσέιτζ, που είχε πλουτίσει λόγω του πετρελαίου που ανακαλύφθηκε στη γη τους, αρχίζουν να δολοφονούνται το ένα μετά το άλλο. Οι κτηνώδεις αυτές δολοφονίες οδηγούν την BOI (πριν μετονομαστεί σε FBI), υπό τη διεύθυνση ενός 29χρονου Ένγκαρ Χούβερ, στο να στείλει τους ανθρώπους της προς διερεύνηση, με επικεφαλής τον αστυνόμο Τομ Γουάιτ, ενός παλιού τύπου άνθρωπου του νόμου.

Σκηνοθεσία:

Martin Scorsese

Κύριοι Ρόλοι:

Leonardo DiCaprio … Ernest Burkhart

Robert De Niro … William Hale

Lily Gladstone … Mollie Burkhart

Jesse Plemons … Tom White

Tantoo Cardinal … Lizzie Q

John Lithgow … εισαγγελέας Peter Leaward

Brendan Fraser … W.S. Hamilton

Cara Jade Myers … Anna Kyle Brown

Janae Collins … Rita

Jillian Dion … Minnie

William Belleau … Henry Roan

Jason Isbell … Bill Smith

Scott Shepherd … Bryan Burkhart

Louis Cancelmi … Kelsie Morrison

Sturgill Simpson … Henry Grammer

Tatanka Means … John Wren

Pat Healy … John Burger

Barry Corbin … Κος Turton

Yancey Red Corn … αρχηγός Bonnicastle

Pete Yorn … Acie Kirby

Gary Basaraba … William J. Burns

Joshua Close … Horace Burkhart

Elden Henson … Duke Burkhart

Gene Jones … Pitts Beatty

Joe Chrest … Κος Freeling

Steve Eastin … δικαστής John C. Pollock

Martin Scorsese … ραδιοφωνικός παραγωγός

Larry Fessenden … εκφωνητής στο ραδιόφωνο (φωνή)

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Eric Roth, Martin Scorsese

Παραγωγή: Dan Friedkin, Daniel Lupi, Martin Scorsese, Bradley Thomas

Μουσική: Robbie Robertson

Φωτογραφία: Rodrigo Prieto

Μοντάζ: Thelma Schoonmaker

Σκηνικά: Jack Fisk

Κοστούμια: Jacqueline West

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: Killers of the Flower Moon
Ελληνικός Τίτλος: Οι Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού

Κύριες Διακρίσεις

Υποψήφιο για Όσκαρ καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, πρώτου γυναικείου ρόλου (Lily Gladstone), δεύτερου αντρικού ρόλου (Robert De Niro), μουσικής, φωτογραφίας, μοντάζ, σκηνικών, κοστουμιών και τραγουδιού (Wahzhazhe (A Song for My People)).
Χρυσή Σφαίρα πρώτου γυναικείου ρόλου (Lily Gladstone) σε δράμα. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία (δράμα), σκηνοθεσία, πρώτο αντρικό ρόλο (Leonardo DiCaprio) σε δράμα, δεύτερο αντρικό ρόλο (Robert De Niro), σενάριο και μουσική.
Υποψήφιο για Bafta καλύτερης ταινίας, δεύτερου αντρικού ρόλου (Robert De Niro), μουσικής, φωτογραφίας, μοντάζ, σκηνικών, κοστουμιών, κάστινγκ και μακιγιάζ/κομμώσεων.

Σεναριακή Πηγή

Βιβλίο: Killers of the Flower Moon: The Osage Murders and the Birth of the FBI του David Grann.

Παραλειπόμενα

Έκτη συνεργασία ανάμεσα σε Scorsese και DiCaprio, τρίτη ανάμεσα σε DiCaprio και De Niro, αλλά και δέκατη ανάμεσα σε Scorsese και De Niro. Είναι όμως μόλις η πρωτόλεια που συνεργάζονται και οι τρεις τους μαζί.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κινηματογράφος αναφέρεται στα συγκεκριμένα γεγονότα της Οκλαχόμα, αλλά η τρίτη. Προηγήθηκαν το βωβό Tragedies of the Osage Hills (1926) και το Είμαι Πράκτωρ του F.B.I. (The FBI Story) του 1959.
Η Imperative Entertainment κέρδισε δαπανώντας 5 εκατομμύρια δολάρια το 2016 μια μικρή μάχη για τα δικαιώματα του αγαπημένου των κριτικών ιστορικό βιβλίο του David Grann, που βρέθηκε τον επόμενο χρόνο στα βιβλιοπωλεία.
Πριν “καπαρώσει” την ταινία ο Martin Scorsese (με το που διάβασε το βιβλίο), ήταν ο George Clooney και ο J.J. Abrams που είχαν εκφράσει ενδιαφέρον να τη σκηνοθετήσουν.
Ο Dante Ferretti είχε αποκαλύψει ότι το 2018 θα ξεκινούσαν τα γυρίσματα. Εντέλει ο Scorsese προτίμησε να κάνει πρώτα τον Ιρλανδό, ενώ -ειρωνικά- ο Ferretti δεν συνέχισε τη μακρά συνεργασία του με τον νεοϋορκέζο δημιουργό, παραχωρώντας τη θέση του στον Jack Fisk.
Ο Scorsese ταξίδεψε στην Οκλαχόμα, και συναντήθηκε με τον ηγέτη της φυλής Οσέιτζ, τον Geoffrey Standing Bear. Η μεταξύ τους επικοινωνία αφορούσε τους τρόπους συνεργασίας της παραγωγής με τα μέλη της φυλής. Έτσι, όλα τα γυρίσματα έγιναν σε περιοχές των Οσέιτζ. Στο φεστιβάλ του Sundance, ο Scorsese θα δηλώσει πως η μεταξύ τους συνεργασία έκανε την ταινία καλύτερη από ό,τι την είχε αρχικά στο μυαλό του.
Ο DiCaprio πληρώθηκε με 30 εκατομμύρια δολάρια για τη συμμετοχή του. Ο ρόλος όμως που είχε γραφτεί ειδικά για αυτόν ήταν του πράκτορα Τομ Γουάιτ.
Ο De Niro τραυματίστηκε στον τετρακέφαλο κατά τα γυρίσματα, και αναγκάστηκε να επιστρέψει προσωρινά στη Νέα Υόρκη για ιατρική περίθαλψη.
Μετά από δεκαετίες στο αμερικανικό σινεμά, ο John Lithgow συνεργάζεται για πρώτη φορά με τον Martin Scorsese, ικανοποιώντας έτσι μια μεγάλη του επιθυμία.
Η Paramount Pictures ανέλαβε από το 2019 τη διανομή. Όταν όμως το 2020 τα γυρίσματα είχαν ακυρωθεί λόγω της πανδημίας, ο Scorsese είχε προσεγγίσει τόσο το Apple TV+ όσο και το Netflix, βλέποντας ότι το μπάτζετ θα εκτοξεύονταν στα 200 εκατομμύρια δολάρια. Έτσι, με την έγκριση της Paramount, σε κάποιο σημείο το φιλμ προωθούνταν ως Apple Original Film, με ελάχιστη επαφή με τις αίθουσες. Εντέλει αποφασίστηκε να κυκλοφορήσει διεθνώς κανονικά στις αίθουσες, και ακολούθως να ενσωματωθεί στο Apple TV+.
Την εκτός συναγωνισμού πρεμιέρα στο φεστιβάλ Κανών συνόδευσε ένα 9λεπτο όρθιο χειροκρότημα με το πέρας της προβολής.
Το κόστος των 200ων εκατομμυρίων δολαρίων έθεσε το φιλμ στην κορυφή της λίστας των ακριβότερων ιστορικών ταινιών, αλλά και των χαρακτηρισμένων -στις ΗΠΑ- ως R.

Μουσικά Παραλειπόμενα

Έσχατη δουλειά για τον Robbie Robertson των θρυλικών The Band και παλιό γνώριμο του Scorsese, μια και τον Αύγουστο του 2023 έφυγε από τη ζωή.
Οσέιτζ ερμηνευτές ακούγονται στο αυθεντικό τραγούδι Wahzhazhe (A Song for My People).

ΚΡΙΤΙΚΗ

Κριτικός: Ορέστης Μαλτέζος
Έκδοση Κειμένου: 17/10/2023

Ανέκαθεν ο Martin Scorsese έδινε στις ταινίες του επικές διαστάσεις, την τελευταία όμως δεκαετία αυτό μοιάζει να είναι το κυριότερο στοιχείο που τις χαρακτηρίζει και η διάρκεια είναι μόνο ένα δείγμα. Η αληθινή ιστορία που αφηγείται στους “Δολοφόνους του Ανθισμένου Φεγγαριού” θα μπορούσε να ξετυλιχτεί με πολύ πιο σεμνούς σκοπούς, και να επικεντρωθεί σε μια συναρπαστική παρουσίαση των τεκταινόμενων. Στα χέρια του Scorsese όμως ξεφεύγει υποδόρια από τα όρια των χαρακτήρων της, και μετουσιώνεται σε ένα ανελέητο σκάλισμα απομυθοποίησης της αμερικανικής ιστορίας.

Μέσα στα 206 της λεπτά, η πολυδιάστατη και υπερπροσεγμένη κατασκευή της ταινίας υπερβαίνει τον χαρακτηρισμό της σε επίπεδο είδους, αφού ο Scorsese εκμεταλλεύεται κάθε μικρή λεπτομέρεια που του παρέχει η Ιστορία για να δομήσει μια εναλλακτική και καθόλα προσωπική αφηγηματική ροή. Χωρίς να μεταλλάσσει την ατμόσφαιρα του συνόλου, ελίσσεται αριστοτεχνικά μεταξύ των εκάστοτε περιστατικών όπου εστιάζει, μεταβαίνοντας από το θρίλερ δράσης στο ψυχολογικό δράμα και από την ανείπωτη προδοσία μιας αγάπης στην εμμονή για απονομή δικαιοσύνης, σκοπιές που συνοδεύουν το σταθερό τερέν του αστικού γουέστερν.

Χρειάζεται να περάσει τουλάχιστον μία ώρα για να εκφραστεί μέσω της τεχνικής κάτι που να κάνει τον θεατή να νιώσει ότι παρακολουθεί μια ταινία του Scorsese. Κάθε τι οικείο σε πρώτο επίπεδο απουσιάζει, με τον σκηνοθέτη να στήνει με σχολαστικό τρόπο το σκηνικό πλαίσιο στην πληρότητά του, εντός του οποίου η εξέλιξη της αφήγησης δεν είναι πάντα αρμονική. Το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο παρεισφρέει σπασμωδικά σαν εξωγενής αναπόδραστη απειλή στις μακροσκελείς σκηνές που ορίζουν τον μικρόκοσμο των πρωταγωνιστών, καθώς η ταινία σταδιακά προχωρά στις σημασιολογικές γκρίζες ζώνες ενός αμερικανικού ονείρου πνιγμένου στο αίμα. Σε αυτές τις πρώτες πράξεις, στις εικόνες του Scorsese κυριαρχεί η αναζήτηση του δημιουργού για την αγνή ομορφιά των πρώιμων ταινιών της καριέρας του, που στην πορεία συνδυάζονται με οδυνηρές και σπαραχτικές εικονογραφίες θανάτου προτού ο ρυθμός δώσει τα ηνία σε ένα ατσάλινο ανθρωποκυνηγητό ως τελική ανατροπή. Είναι το μεγάλο όραμα που υλοποιεί εδώ ο Scorsese: μια γνήσια αμερικανική ιστορία που πίσω από την απλή εξιστόρηση των γεγονότων εξερευνά μια νοοτροπία αποκτήνωσης, ταυτόχρονα συνένοχο και αυτουργό μιας ολόκληρης γενοκτονίας βασισμένης σε μικροπρεπείς σκοπούς.

Σε μια αντιστροφή του κατεστημένου, δεν έχουμε την παραδοσιακή οπτική του ορθού προστάτη του νόμου, αλλά έναν αντιήρωα που συνδυάζει ένα ευρύ φάσμα ψυχολογικών διαδικασιών που εκφράζονται με αμφίσημη γνησιότητα ως προς την προέλευσή τους με γνώμονα την αποποίηση της προσωπικής ευθύνης. Ο Έρνεστ Μπέρκχαρτ του Leonardo DiCaprio είναι τόσο στιβαρός και αποφασιστικός τη μια στιγμή, όσο και αφελής και εύθραυστος την επόμενη, στοργικός όσο και θανατηφόρος -αντίθετα και ασυμβίβαστα χαρακτηριστικά ψυχοσύνθεσης ενός χαρακτήρα που αρνείται να αναγνωρίσει τον ρόλο του στο έγκλημα που διαπράττει. Από την άλλη, ο Μπιλ Χέιλ του Robert De Niro μοιάζει να ζει σε μια ατέρμονη κατάσταση συναισθηματικής απόσυρσης, ένας χειριστικός υπολογιστής διψασμένος για κυριαρχία σαν μια εναλλακτική μετενσάρκωση των εκρηκτικών χαρακτήρων του “Ιρλανδού” και των “Καλών Παιδιών”.

Μέσα σε αυτή την καλλιτεχνική μάχη της υποκριτικής ευφυίας των De Niro και DiCaprio, επικρατεί η αποκαλυπτική Lily Gladstone με έναν ρόλο που αποτελεί το ηθικό επίκεντρο της ταινίας, εκφράζοντας παράλληλα την ιδιότυπη ευαισθησία που πηγάζει από τη σχέση του Scorsese με τον καθολικισμό, με την ακλόνητη θλίψη του χαρακτήρα της καθώς υπομένει ανυπολόγιστες τραγωδίες και εντέλει να συγχωρεί διατυπώνοντας το πάγιο ζήτημα της μεγάλης εικόνας που αφορά όχι μόνο τις ζωές των ιδίων αλλά της ανθρωπότητας στην οποία ανήκουν.

Καθώς η ταινία φτάνει στο φινάλε, ο Scorsese δίνει ένα κλείσιμο του ματιού με έναν απροσδόκητα συγκινητικό επίλογο, καθώς ο ίδιος εμφανίζεται στην οθόνη για να εκφέρει τον τελικό μονόλογο όπου μοιάζει να αναγνωρίζει την αλήθεια πίσω από την ατάκα του Μπιλ Χέιλ ότι για τον άνθρωπο τα πάντα γίνονται κάποια στιγμή χθεσινά νέα. Ταυτόχρονα όμως για τον ίδιο αυτή η χρονική απόσταση τού επιτρέπει να αναγνωρίσει, να παρουσιάσει και να επιχειρήσει να βγάλει ένα νόημα γύρω από ένα αποσιωπημένο κεφάλαιο της αμερικανικής ιστορίας, παραδίδοντας ένα ρεβιζιονιστικό γουέστερν που καθώς πέφτουν οι τίτλοι τέλους αποκτά την υπόστασή του ως πεμπτουσία του δημιουργικού μεγαλείου του Martin Scorsese.

Βαθμολογία: