Ο Καπετάν Μιχάλης (2023)

ΣΥΝΟΨΗ

Κρήτη 1889, η χρονιά της επανάστασης. Κεντρικός ήρωας είναι ο Καπετάν Μιχάλης, ένας ασυμβίβαστος Κρητικός, μαυροντυμένος και αξύριστος, ωσότου ελευθερωθεί η Κρήτη. Την στιγμή όμως που συναντά την Εμινέ, γυναίκα του αδελφοποιητού του, Νουρήμπεη, τον κυριεύει ένας δαίμονας. Ο πειρασμός δεν τον αφήνει σε ησυχία και τον αποσπά από αυτό που θεωρεί ιερό καθήκον, την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους. Γρήγορα τα πράγματα περιπλέκονται και μια νέα εξέγερση ξεσπά, η οποία θα αλλάξει για πάντα τις ζωές όλων των ηρώων.

Σκηνοθεσία:

Κώστας Χαραλάμπους

Κύριοι Ρόλοι:

Αιμίλιος Χειλάκης … καπετάν Μιχάλης

Αλέκος Συσσοβίτης … Νουρήμπεης

Λουκία Μιχαλοπούλου … Βαγγελιώ

Τζένη Καζάκου … Εμινέ Χανούμη

Παναγιώτης Μπουγιούρης … καπετάν Πολυξίγκης

Σπύρος Μπιμπίλας … τούρκος υποτακτικός

Γιώργος Γεροντιδάκης … Διαμαντής

Γιάννης Συλιγνάκης

Μάνος Ιωάννου

Γεράσιμος Σοφιανός

Στράτος Χρήστου

Κυριακή Γάσπαρη

Γιώργος Γαρνάβος

Δημήτρης Χαβρές

Νίκος Αναστασόπουλος

Χρήστος Χαλβατζάρας

Αλέξανδρος Ιωαννίδης

Κορίνα Αλεξανδρίδου

Σταύρος Καλιγάς

Ελένη Βουτυρά

Γιάννης Τσαγκαράκης

Έλενα Γαβρά

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Κώστας Χαραλάμπους

Παραγωγή: Γιώργος Κουλουκουντής, Κώστας Χαραλάμπους

Μουσική: Κώστας Χαριτάτος

Φωτογραφία: Κατερίνα Μαραγκουδάκη

Μοντάζ: Χρήστος Τσούμπελης

Σκηνικά: Σάββας Πασχαλίδης

Κοστούμια: Σάββας Πασχαλίδης

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Μέτρια.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: Ο Καπετάν Μιχάλης
Διεθνής Τίτλος: Kapetan Mihalis
Εναλλακτικός Τίτλος: Καπετάν Μιχάλης

Σεναριακή Πηγή

Μυθιστόρημα: Ο Καπετάν Μιχάλης του Νίκου Καζαντζάκη.

Παραλειπόμενα

Πρώτη μεταφορά στον κινηματογράφο ενός εκ των εμβληματικών έργων του Νίκου Καζαντζάκη, δημοσιευμένο το 1953. Έχει όμως ήδη μεταφερθεί αρκετές φορές στο θεατρικό σανίδι, με τη δεύτερη -το 1966- να έχει ως πρωταγωνιστή τον Μάνο Κατράκη και συνθέτη τον Μάνο Χατζιδάκι. Έχει μεταφραστεί ως σήμερα σε 28 γλώσσες.
Πριν δεχτεί τον κεντρικό ρόλο, ο Αιμίλιος Χειλάκης είχε αναλάβει την ηχογράφηση του βιβλίου για την μετατροπή του σε audiobook.
Επιστροφή στη μεγάλη οθόνη για τον Αιμίλιο Χειλάκη από το 2005.
Πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση για την Τζένη Καζάκου.
Τα γυρίσματα έγιναν εξολοκλήρου στην Κρήτη και μάλιστα σε όλο το εύρος της κρητικής τοπιογραφίας, αφού χρησιμοποιήθηκαν περισσότερες από 40 περιοχές, οι οποίες βρίσκονται από τη μία ως την άλλη άκρη του νησιού. Συγκινητική ήταν και η συμμετοχή των ντόπιων στην παραγωγή, αφού 1.800 Κρητικοί εμφανίζονται σε πρώτους και δεύτερους ρόλους.
Για τις ανάγκες της παραγωγής, που αναπαριστά πιστά την εποχή, κατασκευάστηκαν σκηνικά σε τέσσερις περιοχές της Κρήτης, ράφτηκαν περισσότερες από 200 στολές, νοικιάστηκαν 1.000 φορεσιές, ανδρικές και γυναικείες, και δημιουργήθηκαν εκ του μηδενός 180 όπλα, σπαθιά και κανόνια της εποχής. Για τις ανάγκες επίσης της ταινίας ο Νίκος Βλαχόπουλος, υπεύθυνος για τα όπλα του φιλμ, κατασκεύασε 60 αντίγραφα τουφεκιών τύπου Peabody Martini, 20 σπαθιά (γιαταγάνια), 20 κρητικά μαχαίρια, 20 φυσιγγιοθήκες και 1.000 φυσίγγια, ενώ ύστερα από ασταμάτητη εργασία 6 μηνών, προμήθευσε την παραγωγή με περισσότερα από 20 αυθεντικά τουφέκια, καθώς και άλλα εμπροσθογεμή του 19ου αιώνα.
Επί έναν χρόνο, ο σκηνογράφος και ενδυματολόγος της ταινίας Σάββας Πασχαλίδης, με ειδικό συνεργείο, μάζεψε 700 ρούχα και σκηνογραφικά υλικά από τους Κρητικούς που συγκέντρωσε σε ορισμένους ανά περιοχή χώρους, τους οποίους είχε παραχωρήσει η Περιφέρεια Κρήτης και οι δήμοι για τις ανάγκες της παραγωγής.
Για τις σκηνές μαχών δόθηκε ιδιαίτερη μέριμνα και ακρίβεια στη λεπτομέρεια του πολέμου της εποχής, των όπλων και των πρακτικών που χρησιμοποιούσαν οι αντίπαλοι, Έλληνες ή Τούρκοι. Στόχος, να προσεγγισθεί η μεγαλοπρέπεια και η αληθοφάνεια ανάλογων παραγωγών του εξωτερικού και η ταινία να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τις εγχώριες παραγωγές και σε αυτόν τον τομέα.

Μουσικά Παραλειπόμενα

Στο τραγούδι Εμινέ ακούγεται η ερμηνεία της Κορίνας Λεγάκη. Η σύνθεση είναι και πάλι του Κώστα Χαριτάτου, ενώ οι στίχοι του Αντώνη Παπαϊωάννου. Η Λεγάκη είναι η φωνή και στο Ποιος Είδε Αητό, σε στίχους και μουσική του Χαριτάτου.

ΚΡΙΤΙΚΗ

Κριτικός: Ορέστης Μαλτέζος
Έκδοση Κειμένου: 20/12/2023

Για μια ταινία που υπερηφανεύεται ότι δεν λοξοδρομεί ποτέ από το μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, ο “Καπετάν Μιχάλης” του Κώστα Χαραλάμπους δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από το πνεύμα και την οπτική του. Μπορεί η ιστορία και οι χαρακτήρες να έχουν συμπτυχθεί επαρκώς και με σεβασμό απέναντι στο γραπτό κείμενο, αλλά είναι η ατολμία και η πλήρως απούσα προσωπική προσέγγιση του σκηνοθέτη που καταποντίζει το όλο εγχείρημα. Η ιερότητα με την οποία αντιμετωπίζεται το βιβλίο αποτρέπει κάθε δημιουργικό συντελεστή από το να κάνει τη δουλειά του, και εντέλει ο ίδιος ο Καζαντζάκης εκτίθεται μέσω αυτής της κινηματογραφικής διασκευής, αφού -χωρίς το πρίσμα που δίνεται από τη γραφή του ιδίου- το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι αρκούντως συντηρητικό αγγίζοντας τα όρια της φιλοπατριωτικής προπαγάνδας.

Ποιος ήταν ο καπετάν Μιχάλης του Νίκου Καζαντζάκη; Γιατί ο ασυμβίβαστος αυτός χαρακτήρας γράφτηκε με χρυσά γράμματα στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας; Δεν το μαθαίνουμε ποτέ, καθώς η ταινία τον βάζει από την πρώτη σκηνή στο απυρόβλητο αφήνοντας όλους τους υπόλοιπους ρόλους να υπομένουν την ιδιοσυγκρασία του, η οποία μένει ανεξήγητη για τον θεατή χωρίς να εμβαθύνει ποτέ στη σημασία της. Ο Καζαντζάκης έκανε τη δουλειά του ως συγγραφέας, αντιθέτως ο Χαραλάμπους αρνείται να κάνει τη δική του ως σκηνοθέτης, αφήνοντας τους γραπτούς διαλόγους να φέρουν εις πέρας μια αδύνατη αποστολή.

Ως απόρροια αυτής της παντελώς απούσας σκηνοθετικής ματιάς, η κάμερα καταγράφει στον αυτόματο όσα περνούν μπροστά από τον φακό της με μια μετριοπαθή πλανοθεσία που μόνο ατέλειες φανερώνει στον σχεδιασμό των σκηνικών ή την προσαρμογή των φυσικών τοπίων. Όσον αφορά τις σκηνές των μαχών, ουδόλως μας ενδιαφέρει η αληθοφάνεια στις πρακτικές της εποχής όταν σε μια κινηματογραφική μυθοπλασία παρουσιάζονται οπτικά σαν εγχειρίδιο σχολής για μαθητές, ενώ η γραφικότητα στην αναπαράσταση των αιματοβαμμένων θανάτων γίνεται με όρους επίδειξης των ικανοτήτων της ομάδας των ειδικών εφέ, προκαλώντας την αποστροφή ενός κακόγουστου σπλάτερ.

Δυστυχώς οι ερμηνείες ικανών συντελεστών παρασύρονται από το σύνολο, με μεγαλύτερη παράπλευρη απώλεια την πρωτοεμφανιζόμενη στο πανί Τζένη Καζάκου, η τηλεοπτική μέχρι στιγμής πορεία της οποίας δεν αρκεί για να δώσει ένα αποτέλεσμα που να αγγίζει έστω το υποφερτό. Σε αυτή τη νέα περίοδο του ελληνικού κινηματογράφου όπου οι παραγωγές εποχής χαρακτηρίζονται από μια τεχνική όσο και εικαστική ποιότητα, ο “Καπετάν Μιχάλης” του Νίκου Καζαντζάκη άξιζε κάτι καλύτερο από αυτή την ταινία που τα μεγαλεπήβολα σχέδιά της έμειναν μόνο στα χαρτιά και στο μυαλό του ιθύνοντος νου.

Βαθμολογία: