6.5 Εκτός Ελέγχου

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 14/8/2020

Το Ιράν αποδεικνύεται πως είναι, με το πέρασμα όλο και περισσότερων ετών, μεγάλο κινηματογραφικό σχολείο, και το ίδιο συμβαίνει κι εδώ με αυτό το αστυνομικό θρίλερ, που πατάει ελαφρώς πάνω σε προϋπάρχουσες παραδόσεις του είδους από διάφορες περιόδους, από τον ρεαλισμό ενός Friedkin μέχρι την έμμεση κοινωνική ματιά παραδειγμάτων από τη Νότια Κορέα των τελευταίων δύο δεκαετιών. Έχει όμως παράλληλα μια ευδιάκριτη σφραγίδα εντοπιότητας. Ταυτόχρονα συνδυάζονται οι ψυχαγωγικές χάρες μιας ταινίας για το ευρύ κοινό με μια κοινωνικοπολιτική οπτική που πηγαίνει πέρα από τα στεγανά αυτού του χαρακτηρισμού, με αυτά τα γνωρίσματα να αλληλοϋποστηρίζονται.

Ο Saeed Roustayi αναμειγνύει την ανυποχώρητα ρεαλιστική ματιά που υπηρετεί στην πλειοψηφία της η ιρανική κινηματογραφία με έναν επαγγελματισμό χολιγουντιανού τύπου, με αποτέλεσμα κάποιες σκηνές να διαθέτουν μια καλώς εννοούμενη δυτικότροπη ενορχήστρωση υψηλού επιπέδου, με αποκορύφωμα ίσως τη σεκάνς στην παραγκούπολη των ναρκομανών. Κάποια κατασκευαστικά λάθη γίνονται (μερικά κακοφτιαγμένα ψηφιακά εφέ που «χτυπούν» άσχημα στο μάτι), αλλά δεν είναι τόσο επιλήψιμα ώστε να αμαυρώσουν σημαντικά τη γενική εικόνα. Στον δε τομέα της έντασης τα επίπεδα που αγγίζονται είναι πολύ υψηλά, κάτι που ξεκίνησε ο Farhadi σαν τάση κι έκτοτε μιμήθηκε κι από άλλους συμπατριώτες του, μόνο που εδώ πρόκειται για μια ένταση που λειτουργεί όχι μονάχα στο δραματουργικό κομμάτι αλλά και σε αυτό του σασπένς για την έκβαση του παιχνιδιού γάτας και ποντικιού μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών, διασχίζοντας έτσι μονοπάτια που σπάνια έχουν επιλεχθεί από κινηματογραφιστές της χώρας του, με το ρίσκο για αυτήν του την απόφαση να κρίνεται ως επιτυχημένο.

Κι αν κάπου το σχόλιο που φαίνεται να αρθρώνει ο Roustayi πάνω στην κατάσταση της πατρίδας του μοιάζει συντηρητικό, κυρίως ως προς το μέρος που αφορά την απεικόνιση των αστυνομικών, έρχεται ένα εξαιρετικό τελευταίο τέταρτο που τα «δένει» όλα και αποκαλύπτει τις πραγματικές προθέσεις του σκηνοθέτη και σεναριογράφου στο πεδίο των νοημάτων. Ο απολογισμός της προβληματικής που αναπτύσσεται είναι άκρως πεσιμιστικός, διατεθειμένος περισσότερο να κάνει δύσκολες ερωτήσεις παρά να προσφέρει βολικές κι επιδερμικές απαντήσεις. Η αξιομνημόνευτη αλληγορική τελική εικόνα του φινάλε ίσως να τοποθετεί ένα ερωτηματικό ως προς το κατά πόσο η κατάσταση αυτή δεν πρόκειται να αλλάξει, αλλά η ερμηνεία της δεν γέρνει αποκλειστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Το εύρος των φιλοδοξιών είναι πολύ μεγάλο, με έναν στοχασμό που αγγίζει πάρα πολλές παραμέτρους, από τον εγχώριο κλάδο της δικαιοσύνης και τα λούμπεν στοιχεία τού εκεί κοινωνικού συνόλου, μέχρι τους παραλογισμούς της νομοθεσίας και την επικρατούσα ταξική ανισότητα. Ωστόσο, ποτέ το φιλμ δεν φαντάζει «μπουκωμένο» ή υπερφίαλο αφηγηματικά.

Υπάρχει κι άλλος ένας άσος στο μανίκι του Roustayi, κι αυτός είναι οι εξαιρετικές στην πλειοψηφία τους ερμηνείες. Δεν είναι μονάχα το πρωταγωνιστικό ντουέτο που πραγματικά δίνει ρέστα, με τον Payman Maadi του «Ένας Χωρισμός» να υπαγορεύει με τη χειμαρρώδη παρουσία του και τη σαρωτική ενέργειά του ολόκληρο το ύφος του φιλμ σαν μαέστρος, και τον Navid Mohammadzadeh να αποτελεί ένα ιδανικό αντίπαλο δέος, παντρεύοντας δεξιοτεχνικά σκληρότητα κι ευθραυστότητα. Και πιο περιφερειακοί ερμηνευτές δίνουν ένα δικό τους στίγμα εμπλουτίζοντας το σύνολο, με εξέχουσες περιπτώσεις τον Houman Kiai που καταφέρνει να αποδώσει το πένθος του χαρακτήρα του με πολύ προσεκτικό τρόπο, καθώς και την Parinaz Izadyar σε ένα σύντομο πέρασμα, που όμως με τη συναισθηματική της δύναμη καθίσταται ως ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα στιγμιότυπα της ταινίας.

Αυτό που μένει σαν επίγευση είναι η χαρά της ύπαρξης ενός κινηματογραφιστή, που, μόλις στη δεύτερη μεγάλου μήκους δουλειά του, όχι μόνο ξέρει εξαιρετικά καλά κώδικες του μέσου που υπηρετεί, αλλά γνωρίζει και πώς να τους αναπροσαρμόσει σε νέα πλαίσια, δίνοντάς τους τελικά και μια προσωπική ταυτότητα. Και τελικά δεν μπορεί κανείς παρά να θαυμάσει την ποιότητα του κινηματογραφικού προϊόντος που εξάγεται σταθερά από το Ιράν κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών.

Βαθμολογία: