Το Αυτό: Κεφάλαιο 2

Κριτικός: Δημήτρης Κωνσταντίνου-Hautecoeur

Έκδοση Κειμένου: 4/9/2019

Το πρώτο «Αυτό» αποτελεί επισήμως τη μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία ταινίας τρόμου όλων των εποχών. Με το γεγονός αυτό να εναποθέτει αναπόφευκτη ευθύνη στους ώμους του «Κεφαλαίου 2», οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε το εξής: η εξαρχής ιδιαιτερότητα αυτής της ενδιαφέρουσας κινηματογραφικής διλογίας είναι ότι η κατάταξή της στη σφαίρα του horror είναι μονάχα τυπική. Στην πραγματικότητα, μιλάμε για μια τρυφερή ιστορία ενηλικίωσης, μεταμφιεσμένη ως σπιλμπεργκική ταινία φαντασίας… μεταμφιεσμένη ως ταινία τρόμου. Ο λόγος που το τονίζουμε αυτό είναι ακριβώς ότι αμφότερα φιλμ λειτουργούν πολύ καλύτερα ως φανταστικά δράματα ενηλικίωσης παρά ως ταινίες τρόμου, κι υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να ιδωθεί και το «Κεφάλαιο 2» για να εκτιμηθεί αληθινά.

Και ναι, αυτό σημαίνει ότι με το horror στοιχείο του φιλμ έχουμε παράπονο. Το υποψιαστήκαμε στο πρώτο κεφάλαιο, αλλά το δεύτερο μάς επιβεβαιώνει πως ο Andy Muschietti αποτελεί ατυχή επιλογή σκηνοθέτη για το εγχείρημα. Η πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους -«Mama» (2013), ξανά με την Jessica Chastain- ανέδειξε έναν υποσχόμενο σκηνοθέτη τρόμου, του οποίου εμφανής αχίλλειος πτέρνα ήταν η ανοικονόμητη χρήση του CGI, που αναιρούσε την κατά τ’ άλλα τρομακτική ατμόσφαιρα. Στα… «Αυτά», ο Muschietti δεν δείχνει δημιουργικά εξελιγμένος, με το μπλοκμπαστερικών προδιαγραφών (εδώ) μπάτζετ να του δίνει το πράσινο φως όχι μόνο για μια ακόμη σειρά ανέμπνευστων CGI τεράτων, αλλά και για εξίσου μπλοκμπαστερικών προδιαγραφών σκηνές φανταστικής δράσης, διόλου αρμόζουσες σε ένα φιλμ που φιλοδοξεί να παίξει με τους φόβους μας.

Κι αν δεχτούμε ότι η φιλοδοξία του δεν είναι να μας τρομάξει, μιας κι (όπως είπαμε) η ουσία του είναι συγγενέστερη με αυτήν ενός βιαιότερου «E.T.» παρά με καθαρού horror, τότε… κάτι πάει στραβά με το κόνσεπτ εκ θεμελίων. Γιατί την ίδια στιγμή που το φιλμ απορρίπτει βασικές τρομο-αρχές, όπως την οπτική αμφισημία -ο τρόμος του Muschietti είναι ξεκάθαρα ορατός και αναμφίβολα κυριολεκτικός-, ταυτόχρονα χτίζει σκηνές με σαφή horror αφηγηματική δομή και τεχνική κατασκευή. Επομένως, οδηγούμαστε αναγκαστικά στο συμπέρασμα πως αληθινό όραμα πίσω από το -διπλό- εγχείρημα μάλλον δεν υφίσταται, παρά μονάχα υφολογικές αναφορές («Stranger Things»). Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει επ’ ουδενί πως δεν υπάρχουν αξιέπαινα στοιχεία εντός του. Άλλωστε, δεν έχουμε μιλήσει ακόμα για αυτό το σπιλμπεργκικό δράμα ενηλικίωσης…

Όχι ότι εδώ έχουμε κάτι το πρωτοποριακό ή έστω αλάνθαστο, αλλά αυτή η σχέση του παιδικού με τον ενήλικο κόσμο έχει μια εγγενή τρυφερότητα που ο Muschetti έχει κατορθώσει να αποτυπώσει εύστοχα. Δυστυχώς, οι ενήλικοι χαρακτήρες είναι σαφώς λιγότερο ενδιαφέροντες από τους εφηβικούς, κι η σχέση μεταξύ τους ασύγκριτα υποδεέστερη αυτής των παιδιών. Όμως, το φιλμ το γνωρίζει αυτό. Συνειδητά, η εστίαση δεν βρίσκεται αυστηρά στο τώρα, αλλά στην αλληλεπίδραση του τώρα με το τότε. Συχνά φλας-μπακ επαναφέρουν τα νεαρά πρόσωπα του πρώτου κεφαλαίου και αναπτύσσουν περισσότερο τη σχέση του κάθε χαρακτήρα με τον… εαυτό του παρά με τους άλλους. Η προσπάθεια καταπολέμησης των βαθύτερων προσωπικών φόβων κι η ανάγκη μετωπικής σύγκρουσης με το παρελθόν για χάρη της -πραγματικής- ενηλικίωσης θίγονται μαζί με ψυχαναλυτικές νύξεις (η γυναίκα του Ρίτσι, ο άντρας της Μπεβ), άλλοτε ευαίσθητα κι άλλοτε απλοϊκά, προσφέροντας όπως και να ‘χει ένα ουσιώδες (για τα χολιγουντιανά μπλοκμπαστερικά δεδομένα) αποτέλεσμα. Ίσως και συγκινητικό. Τελικά, η αθωότητα κατανικά το σκοτάδι κι αυτό είναι κάτι που, μέσα στην αφέλειά του, έχουμε πάντα ανάγκη να ξανακούμε.

Εν ολίγοις, το «Κεφάλαιο 2» μένει πιστό στην καρδιά της πρώτης ταινίας και δεν απογοητεύει τους φαν εκείνης, κι ας είναι εν «τσικ» παρακάτω λόγω των πιο αδιάφορων ενήλικων χαρακτήρων. Το θέμα είναι πως αυτή η «καρδιά» ήταν μάλλον εξαρχής κινηματογραφικά προβληματική, γιατί η ίδια η πρώτη ύλη δεν μοιάζει να είναι τόσο (άμεσα) κινηματογραφίσιμη. Ο λαβκραφτίζον τρόμος του Stephen King και η λεπτή ισορροπία μεταξύ της αθώας ενηλικίωσης και των σκοτεινών, βίαιων κι ουσιαστικά εξπρεσιονιστικών (εξωτερίκευση εσώτερων ανείπωτων φόβων) τεράτων αποτελεί δοκιμασία εξαιρετικά δύσκολη, ιδίως για έναν σκηνοθέτη με μόλις μία ταινία στο προ «Αυτού» βιογραφικό του. Το αποτέλεσμα είναι σαφώς κινηματογραφικά άνισο κι αντιφατικό, αλλά δεν μας σταματά από το να αποκομίσουμε όμορφα συναισθήματα από αυτό.

Βαθμολογία: