Ταξίδι στην Κριμαία

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 9/9/2021

Ιδιαίτερα δυνατό το ξεκίνημα του Nariman Aliev στο φορμάτ της μυθοπλασίας μεγάλου μήκους, και ας έχει κάποια σφάλματα που θα μπορούσαν κάλλιστα να διορθωθούν και να προέκυπτε έτσι κάτι ακόμη σπουδαιότερο (με το πιο ενδεικτικό εξ αυτών να είναι ο προβληματικός τρόπος με τον οποίο απεικονίζονται οι γυναίκες στο σενάριο).

Η ματιά που υιοθετεί απέναντι στις θεματικές που αγγίζει είναι πρωτίστως κοινωνική και δευτερευόντως πολιτική (το θέμα του ρωσο-ουκρανικού πολέμου που αποτελεί το φόντο της δράσης δεν εξετάζεται σε βάθος, προφανώς εσκεμμένα), θέλοντας έτσι να τονίσει έναν ουμανισμό που βγαίνει από τις καταστάσεις, διαμορφωμένο έτσι ώστε να απευθύνεται στους πάντες, παραβλέποντας μια πιο στρατευμένη τοποθέτηση. Ουσιαστικά, πέραν της διάστασης της ταινίας δρόμου, το «Ταξίδι στην Κριμαία» είναι ένα χρονικό της πορείας εις διπλούν δύο διαφορετικών χαρακτήρων, του μεν πατέρα μέσα από το βαθύ πένθος που καταπιέζει, του δε γιου μέσα από τα στάδια προς μια πρώτη ωριμότητα. Όσο ο πρώτος αποδεικνύεται όλο και πιο τρωτός κι ευάλωτος όσο ξεδιπλώνεται η ιστορία, τόσο ο δεύτερος μοιάζει να συσσωρεύει διδάγματα και σοφία, σαν να μεταλαμπαδεύεται σταδιακά ο ρόλος τού ενός στον άλλον, σε μια βαθμιαία διαδικασία διαδοχής. Και αν το συγκεκριμένο concept στα χαρτιά δεν φαντάζει ιδιαίτερα πρωτότυπο, και οι κώδικες που χρησιμοποιεί για να μιλήσει για την τιμή και την αρρενωπότητα φαντάζουν σε κάποια σημεία ελαφρώς τετριμμένοι, η συναισθηματική ειλικρίνεια της γραφής και του σκηνοθετικού ύφους του Aliev, όσο και η σκοτεινή αποτύπωση της πραγματικής ιστορικής συνθήκης που καταγράφει και που συνδυάζεται με ηθογραφικά στοιχεία και συμπεριφορική ανάλυση, συνεισφέρουν ώστε το τελικό αποτέλεσμα να προσφέρει πλούσιες συγκινήσεις στον θεατή.

Προς τιμήν του, το κείμενο δεν αποτυπώνει το πρωταγωνιστικό δίδυμο με ξεκάθαρα θετικά χρώματα, περιγράφοντας έναν πατέρα που πολύ συχνά είναι αυστηρός πέραν ενός λογικού ορίου, τραχύς και ανεπαρκής στο να ανταποκριθεί σε αυτόν του τον ρόλο. Η ανά σημεία σκληρότητά του μάλιστα καθιστά πιο έντονη και μια απρόσμενη σκηνή ξεσπάσματος, που φανερώνει μια άλλη πλευρά συνοπτικά και περίτεχνα. Ούτε ο γιος από την άλλη λειτουργεί προβλέψιμα ως ένα αντίβαρο λογικής απέναντι στον πιο παρορμητικό γονέα του, δρώντας με έναν τρόπο ρεαλιστικά απερίσκεπτο και άγουρο, που αλλάζει σταδιακά κατά τη διάρκεια της πλοκής. Οι διαφορές ανάμεσά τους όσον αφορά το μορφωτικό και οικονομικό τους υπόβαθρο (βιοπαλαιστής από πολύ νωρίς ο πατέρας, φοιτητής δημοσιογραφίας το παιδί) λειτουργούν ως ένα έμμεσο σχόλιο για το χάσμα γενεών ανάμεσα στους Τατάρους της Κριμαίας, σε εκείνους που έζησαν πολλά χρόνια μακριά από τα πάτρια εδάφη και αναγκάστηκαν να ενηλικιωθούν γρήγορα για να επιβιώσουν, και στους νεότερους που κουβαλούν διαφορετικά βιώματα και, θεωρητικά πάντα, έχουν περισσότερες ευκαιρίες για ομαλότερη ένταξη. Κάθε σχεδόν πρόσωπο που παρεμβαίνει στη διαδρομή τους αντιπροσωπεύει και μια διαφορετική κοινωνική ομάδα της σύγχρονης Ουκρανίας, από τον διεφθαρμένο γιατρό στην εναρκτήρια σκηνή που δέχεται μια παράτυπη μίζα με απαράμιλλη ψυχραιμία, δείχνοντας ταυτόχρονα την περιφρόνησή του με το τάχα ανώτερο ύφος ενός κρατικού λειτουργού, μέχρι τη χριστιανή κοπέλα του νεκρού Nazim, που εκπροσωπώντας εμμέσως μια προνομιούχα μερίδα της νεολαίας εντός της χώρας, εντούτοις συμπάσχει με την προαναφερθείσα μειονότητα.

Φαίνεται να υπήρξε ως βασικός άξονας επιρροής η εξαιρετική «Επιστροφή» του Zvyagintsev, με τον σκηνοθέτη και συν-σεναριογράφο να αναλύει τη σχέση που βρίσκεται στο επίκεντρο της ιστορίας με παρόμοιο σκεπτικό με το φιλμ που έχει ως πρότυπο, αν και υπάρχουν παραστρατήματα που μαρτυρούν πως ο ίδιος δεν έχει ωριμάσει ακόμη πλήρως κινηματογραφικά, σε αντίθεση με τον συνάδελφό του εκ Ρωσίας σε εκείνη την ηλικία.

Η κινηματογράφηση είναι νευρώδης και μοντέρνα στη νοοτροπία της, χωρίς αυτό να σημαίνει πως όταν βρίσκει την ευκαιρία για χαμηλόφωνες παρενθέσεις και στοχαστικές σιωπές δεν τις αξιοποιεί ή πως δεν θα κοιτάξει με δέος ένα αλλόκοτο τοπίο, αναδεικνύοντας τις μυθολογικού τύπου διαστάσεις του. Σε επίπεδο ερμηνειών, δε, παρότι εντοπίζεται μια αδυναμία σχετικά με τους δεύτερους ρόλους, υπάρχει πάρα πολύ δυνατή υποστήριξη πρωταγωνιστικά από τον έξοχο Akhtem Seitablaev. Εντελώς ανεπιτήδευτος, ακόμη και στις στιγμές που χρειάζεται να ξεσπάσει ή να δείξει μια εξωστρέφεια παραπάνω, αποφεύγοντας με επιδεξιότητα σχεδόν όλα τα γνωστά κλισέ που συνοδεύουν το φιλμικό στερεότυπο του αυστηρού πατέρα, καταφέρνει να καθοδηγήσει το τελικό αποτέλεσμα σε μεγάλα συναισθηματικά ύψη με τη συμβολή του. Αποτελεί την αποφασιστική πινελιά σε μια δημιουργία που επιμένοντας ανθρωποκεντρικά από την αρχή μέχρι το τέλος, εξάγει ασύγκριτα πιο σημαντικά συμπεράσματα γύρω από το αντικείμενο με το οποίο καταπιάνεται από αυτά που θα έβγαιναν από δεκάδες δημοσιογραφικές αναλύσεις μαζί.

Βαθμολογία: