Στυγνός serial-killer κυκλοφορεί στους νυχτερινούς δρόμους της ιερής πόλης Μασχάντ εξοντώνοντας ιερόδουλες, γιατί έτσι θεωρεί ότι εκπληρώνει το θεάρεστο καθήκον τού να εξαγνίσει τον κόσμο από τους αμαρτωλούς. Μέχρι που μια ατρόμητη δημοσιογράφος διακινδυνεύει τη ζωή της για να τον ξεσκεπάσει.
Σκηνοθεσία:
Ali Abbasi
Κύριοι Ρόλοι:
Zar Amir-Ebrahimi … Arezoo Rahimi
Mehdi Bajestani … Saeed
Arash Ashtiani … Sharifi
Forouzan Jamshidnejad … Fatima
Sina Parvaneh … Rostami
Mesbah Taleb … Ali
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Ali Abbasi, Afshin Kamran Bahrami
Παραγωγή: Ali Abbasi, Sol Bondy, Jacob Jarek
Μουσική: Martin Dirkov
Φωτογραφία: Nadim Carlsen
Μοντάζ: Olivia Neergaard-Holm
Σκηνικά: Lina Nordqvist
Κοστούμια: Hanadi Khurma
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: Holy Spider
- Ελληνικός Τίτλος: Ιερή Αράχνη
- Εναλλακτικός Τίτλος: Ankaboote Moghaddas [περσικά]
Κύριες Διακρίσεις
- Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Κανών. Βραβείο γυναικείας ερμηνείας (Zar Amir-Ebrahimi).
- Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία, γυναικεία ερμηνεία (Zar Amir-Ebrahimi) και σενάριο στα Ευρωπαϊκά Βραβεία.
- Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία (Zar Amir-Ebrahimi) στο φεστιβάλ της Σεβίλλης.
- Καλύτερη ταινία και αντρική ερμηνεία (Mehdi Bajestani) στο φεστιβάλ της Στοκχόλμης.
- Επίσημη πρόταση της Δανίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ. Βρέθηκε στις 15 τελικές επιλαχούσες.
Παραλειπόμενα
- Βασίστηκε στην πραγματική ιστορία του κατά συρροή ψυχοπαθούς δολοφόνου Saeed Hanaei, που το 2000 και το 2001 σκόρπισε τον θάνατο στη Μασχάντ. Ο χαρακτήρας όμως της δημοσιογράφου είναι καθαρά μυθοπλαστικός.
- Ο Abbasi ήταν ακόμα φοιτητής στην Τεχεράνη, κατά την εποχή που συνέβησαν τα γεγονότα. Αυτό που τον παραξένευε ήταν ότι ο Saeed Hanaei παρουσιάζονταν ως λαϊκός ήρωας, με την αστυνομία να δυσκολεύεται πολύ για να τον συλλάβει. Μια πρώτη σεναριακή εκδοχή ο δημιουργός την έγραψε το 2002 όταν είδε το ντοκιμαντέρ And Along Came a Spider (Στον Ιστό της Αράχνης) του Maziar Bahari, αισθανόμενος και ο ίδιος ακόμα μια περίεργη συμπάθεια για τον δολοφόνο. Παρότι αυτό το σενάριο ήταν πιστό πάνω στα γεγονότα, ο Abbasi παρέμβαλε με τα χρόνια αρκετή μυθοπλασία, θέλοντας να τονίσει τον μισογυνισμό στην κοινωνία του.
- Ο σχεδιασμός ξεκίνησε το 2016, και εντάθηκε το 2018 μετά την επιτυχία της ταινίας του Ali Abbasi, Σύνορα. Η αρχική θέληση των δημιουργών ήταν να γυριστεί στο Ιράν, κάτι όμως που το 2019 εγκαταλείφθηκε οριστικά. Η πανδημία σταμάτησε προσωρινά τα πλάνα για γυρίσματα στην Ιορδανία, με την παραγωγή να στρέφει το βλέμμα της στην Τουρκία, όπου οι περιορισμοί περί COVID-19 ήταν χαλαρότεροι. Η τουρκική όμως κυβέρνηση δεν έδωσε την απαραίτητη άδεια, με τον δημιουργό να δηλώνει βέβαιος ότι υπήρχε παρέμβαση από το συμμαχικό Ιράν. Εντέλει, τον Μάιο του 2021 και μέσα σε 35 ημέρες όλα τελέστηκαν σε ιορδανικό έδαφος.
- Ο Abbasi δήλωσε πως ο Mehdi Bajestani έπαιρνε μεγάλο ρίσκο με το να ερμηνεύσει τον Saeed Hanaei.
- Η Zar Amir Ebrahimi είχε αρχικά προσληφθεί μόνο ως υπεύθυνη για το κάστινγκ, αλλά με τη φυγή μιας ηθοποιού, ανέλαβε η ίδια τον ρόλο που της απέφερε εντέλει το βραβείο στις Κάνες.
- Η παραγωγή είναι κατά κύριο λόγο γερμανική, κι ακολούθως δανική, γαλλική και σουηδική. Ο δημιουργός όμως έχει ως έδρα τη Δανία, κι έτσι αυτή είχε τον τρόπο λόγο να την προτείνει για το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.
- Το υπουργείο πολιτισμού και ισλαμικής καθοδήγησης του Ιράν καταδίκασε το φεστιβάλ Κανών που βράβευσε την ταινία, θεωρώντας ότι προσβάλει τα ισλαμικά ήθη. Ακολούθως, ο υπουργός διαμαρτηρήθηκε στη γαλλική κυβέρνηση, και απείλησε με τιμωρία όσους Ιρανούς συμμετείχαν σε αυτήν.
- Ο Ebrahim Irajzad, σκηνοθέτης του Killer Spider (μια ταινία του 2020 που ασχολείται με το ίδιο πρόσωπο), κατηγόρησε τον Abbasi για λογοκλοπή, αλλά και παράκαμψη της ιρανικής λογοκρισίας ώστε να ολοκληρώσει γρηγορότερα από εκείνον την ταινία του. Στην κατηγορία αυτή υποστήριξε και ότι ο Abbasi μπορούσε να γυρίσει την ταινία στο Ιράν, αλλά δεν το έπραξε για να μην καθυστερήσει με τις κυβερνητικές άδειες.
Κριτικός: Ρωμανός Αναστασίου
Έκδοση Κειμένου: 15/1/2023
Η “Ιερή Αράχνη” αποτελεί την τελευταία κυκλοφορία του Ali Abbasi, μία από τις δυνατότερα ανερχόμενες σύγχρονες σκηνοθετικές φωνές από το Ιράν, με τη θεματική της ταινίας αυτής να σχετίζεται άμεσα με τη χώρα καταγωγής του. Αυτό που κοινώς αποκαλείται “κοινωνικός κινηματογράφος” αποτελεί έναν κατ’ εμέ αμφιλεγόμενο όρο-ομπρέλα, η χρήση του οποίου πιο συχνά απ’ ό,τι θα ήθελε κανείς ισούται με την αναπόφευκτη παρουσία του κραυγαλέου διδακτισμού, του συναισθηματικά εκβιαστικού και του καλλιτεχνικά στεγνού. Επομένως, η εμφάνιση του τίτλου “εμπνευσμένο από αληθινά γεγονότα”, σε συνδυασμό με τη δύσκολη θεματική της ταινίας -την έρευνα ενός κατά συρροήν δολοφόνου σεξεργατριών στο Ιράν- δημιουργεί αγωνία ως προς το πώς ο δημιουργός της ταινίας θα καταφέρει να το διαχειριστεί χωρίς να καταφύγει στις καταστροφικές αυτές ευκολίες.
Αναμφίβολα, η παρουσία του Ali Abbasi καθησυχάζει τις ανησυχίες αυτές τουλάχιστον μερικώς, αφού η ιδιαιτερότητα της ματιάς του να αναμειγνύει το genre με τις κοινωνικοπολιτικές ανησυχίες του αποδείχθηκε στην προηγούμενη ταινία του, Border. Παρομοίως αλλά με συνάμα διαφορετικό τόνο, η Ιερή Αράχνη παίρνει τις συμβάσεις του είδους του αστυνομικού θρίλερ, του έμφυτου σασπένς της δημοσιογραφικής έρευνας για μια φρικιαστικά υπαρκτή φιγούρα, και τις συνυφαίνει με μια βαριά νεορεαλιστική ματιά μέσω της αισθητικής -τη φωτογραφία, το μοντάζ και το πώς εκμεταλλεύεται το ιδιόμορφο της τοποθεσίας, όσο και με την αφόρητη δυσφορία της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας που παίζει καθοριστικότατο ρόλο στα δρώμενα. Είναι σαφές πως το δέσιμο που επιχειρεί ο Abbasi εδώ είναι ιδιαιτέρως φιλόδοξο, και η φιλοδοξία αυτή σε συνάρτηση με την ευαισθησία της θεματικής καθιστά την εμπειρία θέασής της συναισθηματικά συνώνυμη με σχοινοβασία χωρίς δίχτυ.
Και μόνο από την αγωνιώδη σεκάνς που ανοίγει την ταινία (η οποία κάλλιστα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μια μικρού μήκους από μόνη της), είναι ξεκάθαρο πως δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με μια ταινία-ντουντούκα πεποιθήσεων, αλλά με έναν δημιουργό σε ουσιαστική επαφή με το πεδίο του. Οι κεντρικοί χαρακτήρες της δημοσιογράφου ερευνήτριας και του δολοφόνου σκιαγραφούνται με εντυπωσιακή ικανότητα από τις εξαιρετικές ερμηνείες της Zar Amir-Ebrahimi και του Mehdi Bajestani αντίστοιχα, ενώ η οπτική που παρέχεται για την καθημερινή ζωή του δολοφόνου ως οικογενειάρχη επικοινωνεί το αβυσσαλέο της κοινωνικής πραγματικότητας εξίσου αν όχι παραπάνω από τα δικαστικά τεκταινόμενα που βλέπουμε να εκτυλίσσονται, και το ανατριχιαστικό τελειωτικό πλάνο της ταινίας.
Τέλος, πρέπει να αναφερθώ αν μη τι άλλο προειδοποιητικά σε έναν παράγοντα που φαίνεται να έχει προκαλέσει αναταραχή -αυτόν της ρεαλιστικής και ανελέητης απεικόνισης της βιαιότητας των δολοφονιών. Η επιλογή αυτή -όπως και η χρονική επικέντρωση στη διττότητα της ζωής του δολοφόνου- διαβάζεται από πολλά άτομα ως μισογυνιστικό exploitation (εκμετάλλευση) της πραγματικής τραγωδίας των θυμάτων, ενώ από άλλα ως απαραίτητη και αφυπνιστική, μια αναγκαιότητα για τη σωστή διαχείριση του θέματος. Είναι η προσωπική μου αντίληψη πως τα σημεία στα οποία η ταινία γλιστρά στη δυσφορική υπερβολή είναι συμπτώματα της δυσκολίας διαχείρισης της ανάδειξης μιας εφιαλτικής παθογένειας, χωρίς την πρόθεση υπεραπλούστευσης και πολτοποίησής της για το εκδυτικοποιημένο στομάχι.
Εντέλει, ενώ τα καλά στοιχεία της ταινίας έχουν στιγμές να λάμψουν, η ιδιαίτερη οπτική του σκηνοθέτη υπερκαλύπτεται από τον άνισο ρυθμό της και τη δυσκαμψία του μοντάζ του στοιχείου του θρίλερ σε συνάρτηση με το πολιτικό και το κοινωνικό στοιχείο της ταινίας. Η εκτέλεση μιας τόσο ενδιαφέρουσας ιδέας είναι κάτι που πρέπει να γίνει με χειρουργική ακρίβεια, την οποία ο Abbasi, παρόλη την ενέργεια και ικανότητά του, δεν φαίνεται να κατάφερε να επιδείξει στον βαθμό που οι ίδιες οι ιδέες του απαιτούσαν.
Βαθμολογία:
Γκαλερι φωτογραφιων
