Μαύρη Τρύπα

Κριτικός: Δημήτρης Κωνσταντίνου-Hautecoeur

Έκδοση Κειμένου: 17/4/2019

Η 72χρονη και παραγωγικότατη Claire Denis ξεκίνησε ως συνεργάτης σκηνοθετών, όπως ο Tarkovsky, ο Wenders, ο Jarmusch, ο Κώστας Γαβράς και ο προβοκάτορας Makavejev του «Sweet Movie». Φτιάχνοντας ένα δικό της σινεφιλικό σινεμά από το 1988, μόλις το 2017 πήρε για πρώτη φορά διανομή στην Ελλάδα χάρη στην πιο προσβάσιμη απ’ ό,τι συνήθως κομεντί «Η Λιακάδα Μέσα μου» με τη Juliette Binoche. Τώρα, έχουμε την τύχη να ξανακούσουμε την κινηματογραφική φωνή της, με το νέο της πόνημα να αποτελεί και την πρώτη της αγγλόφωνη ταινία, ξανά με την Binoche στο βασικό καστ.

Με αισθητές επιρροές από Tarkovsky, το κιουμπρικικό «2001», ίσως και το «Κάτω από το Δέρμα» του Jonathan Glazer, η Denis δημιουργεί καλλιτεχνικό sci-fi που δεν είναι μεν εντελώς απρόσιτο, μα σίγουρα δεν απευθύνεται στις μάζες. Οι χαρακτήρες της Γαλλίδας βρίσκονται σε ένα διαστημόπλοιο στο μακρινό διάστημα προσεγγίζοντας μια μαύρη τρύπα, μα ο συμπαντικός μακρόκοσμος δεν είναι εκεί για να προσφέρει επιστημονικό ενδιαφέρον και αστρικές αναζητήσεις, αλλά μάλλον για να αντιπαραβληθεί με τον ανθρώπινο μικρόκοσμο και να μας κάνει να εστιάσουμε σε αυτόν. Η συμπαντική απομόνωση και οι κραυγές που στο διάστημα κανείς δεν μπορεί να ακούσει δίνουν την αφορμή για μια ανθρωποκεντρική μελέτη πάνω στο ένστικτο, τη σεξουαλικότητα, την αναπαραγωγή και την πατρότητα, υπό μια υπαρξιακή σκοπιά. Μια έντονα σεξουαλικοποιημένη ματιά σκεπάζει τους χαρακτήρες, που αιωρούνται σε ένα κενό όχι μόνο ατμόσφαιρας, αλλά και νοήματος, και τις πράξεις τους, που κατά συνέπεια υποκινούνται από ζωώδες ένστικτο και μη λογικές τάσεις. Οι εν λόγω χαρακτήρες χαίρουν ελάχιστης ανάπτυξης και μόνο υπαινικτικού backstory, παραμένοντας ηθελημένα σχηματικοί και συμβάλλοντας στην αφαιρετικότητα που διέπει την αφήγηση. Η απομόνωση του σκοτεινού και άηχου σύμπαντος, λοιπόν, ενθαρρύνει μια εξέταση της ανθρώπινης ύπαρξης αποκομμένης από τις έννοιες-συμβάσεις του χρόνου και του πολιτισμού, ξεγυμνωμένης στην πρωτόγονη, ζωώδη φύση της.

Τη σεξουαλικότητα και τη βία που αυτή υποδαυλίζει διαδέχεται η γέννηση, και την επίπονη υπαρξιακή δοκιμασία η Μαύρη Τρύπα και η… μεταφορική γέννηση. Ομολογουμένως, δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο τι περισσότερο αποκομίζουμε από το τελευταίο μισάωρο της ταινίας πέρα από ό,τι ήδη γνωρίζουμε (έχουμε εξαρχής δει τον Monte του Robert Pattinson ως μοναχικό πατέρα και η κατάληξη της πλοκής είναι μάλλον ανέκαθεν προφανής), γι’ αυτό και διστάζω να αποκαλέσω το φιλμ αληθινά σπουδαίο. Υπάρχει, βέβαια, μια υπόγεια, μα αξιοσημείωτη αίσθηση αμφιλεγόμενου ερωτισμού, μια ταμπού ανατροπή του διπτύχου άντρα-γυναίκας, που απεικονίζεται με τολμηρή ευαισθησία ως (φιλοσοφικά) φυσική και δίνει μια απρόσμενη, ενδιαφέρουσα διάσταση στη διαλεκτική της Denis. Στα πλαίσια του άλλου παρεμφερούς διπτύχου, αυτού του θανάτου και της (ανα)γέννησης, το αλά «2001» τέλος φαντάζει -προβλέψιμα- πρέπον, αφήνοντας παράλληλα αρκετά μέτωπα ανοιχτά προς περαιτέρω εξερεύνηση σε πιθανή δεύτερη θέαση.

Η Claire Denis σκηνοθετεί άκρως υπνωτιστικά, βυθίζοντας τις σκηνές της στο χρώμα, στο -εξωτερικό κι εσωτερικό- σκοτάδι, την υπαρξιακή αγωνία και σε έναν διεστραμμένο αισθησιασμό που γεννά μια instant-classic σκηνή αυνανισμού από τη Julliete Binoche. Το σύνολο είναι γοητευτικό, ακόμα κι αν μας αφήσει με απορίες, η θέαση απόκοσμη και ελκυστικά… απωθητική. Ή το αντίθετο.

Βαθμολογία: