Θέλημα Θεού

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 19/4/2020

Παρόλο που δεν είναι εντελώς ανακριβές να ισχυριστεί κάποιος ότι μια από τις προθέσεις του Ozon εδώ ήταν και να προσφέρει τη γαλλική απάντηση στο «Spotlight. Όλα στο Φως», αυτό θα ήταν μειωτικό απέναντι στον ευεργετικής φύσης καταγγελτικό χαρακτήρα του φιλμ που αποτελεί τον κύριο στόχο του. Θα μπορούσε κανείς για να ασκήσει κριτική να σταθεί στο κάπως συμβατικό ύφος κινηματογράφησης, σε αντίθεση με τα συνήθη παιχνιδίσματα του σκηνοθέτη, ή σε μια υπερβολική προσκόλληση του σεναρίου ενίοτε σε διαδικαστικά ζητήματα, ωστόσο το λειτούργημα της αποκάλυψης μιας εξαιρετικά σημαντικής αλήθειας υπερβαίνει τις όποιες, τελικά όχι και τόσο επιλήψιμες, καλλιτεχνικές αβαρίες.

Η κρίσιμη διαφορά σε σύγκριση με την ταινία του Tom McCarthy, που σίγουρα λειτούργησε κατά κάποιον τρόπο ως μοντέλο, είναι ότι εδώ στο επίκεντρο βρίσκονται τα θύματα της σεξουαλικής κακοποίησης, και όχι τόσο οι άνθρωποι που έφεραν στο φως την αληθινή πολύκροτη υπόθεση. Ο Ozon είναι πάρα πολύ προσεκτικός ως προς το πώς θα πλησιάσει αυτά τα ψυχικά τραυματισμένα πρόσωπα, κρατώντας πάντα μια κάποια απόσταση, όχι τόσο μεγάλη ώστε η συμπαράσταση στο δράμα τους να μην είναι ουσιώδης, αλλά αρκετή για να μη θεωρηθεί πως η στάση του αναδίδει ένα άσχημο άρωμα σκανδαλοθηρίας. Για αυτό ίσως και η εμβάθυνση στην ψυχοσύνθεση των θυμάτων φτάνει μέχρι ένα συγκεκριμένο σημείο, ακολουθώντας σεβαστά μια γραμμή να μην ακουμπήσει πιο σύνθετες πτυχές. Οι σύντομες σκηνές που κάνουν αναδρομή στις επώδυνες στιγμές της κακοποίησης των ηρώων λειτουργούν με την υπόνοια σε πρώτο πλάνο, για αυτό και κουβαλούν τρομερή εσωτερική ένταση.

Ίσως το σημαντικότερο σημείο στο οποίο χάνει συγκριτικά με το φιλμ που έχει ως πρότυπο το «Θέλημα Θεού», είναι το ότι εκείνο πατάει σε κανόνες και σε μια μακρά παράδοση της οποίας οι βάσεις έχουν ήδη μπει από εποχές Pakula. Ο κινηματογράφος καταγγελίας στη Γαλλία έχει μια διαφορετική ιστορική πορεία και μια ιδιαίτερα ετερόκλητη μορφολογία (για παράδειγμα, στην ίδια ευρέως εννοούμενη κατηγορία ανήκουν το «Ζ» του Γαβρά και το «Μίσος» του Kassovitz), η οποία δεν αξιοποιείται εδώ, μιας και κρίνεται ότι το αμερικανικού τύπου μοντέλο του συγκεκριμένου είδους σινεμά, έστω προσαρμοσμένο εν μέρει σε ευρωπαϊκούς κώδικες (έλλειψη συναισθηματικών εξάρσεων και ιδεαλιστικής νοοτροπίας), εξυπηρετεί καλύτερα τον επιδιωκόμενο σκοπό. Μήπως όμως η επιλογή μιας πιο «ντόπιας» γραφής παρήγαγε και κάτι πιο «ζουμερό» κινηματογραφικά; Έστω, ακόμη κι έτσι, το αποτέλεσμα είναι σίγουρα αξιόλογο. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η στάση του σκηνοθέτη και σεναριογράφου απέναντι στη θρησκευτικότητα μέσω ενός εκ των ηρώων, δεδομένου του ότι ο ίδιος είναι άθεος από τα εφηβικά του χρόνια, την οποία βλέπει μέσα από ένα φίλτρο συμπάθειας και προσπαθεί να την κατανοήσει σε ένα ψυχολογικό επίπεδο, χωρίς ο ίδιος να την ενστερνίζεται.

Μπορεί κάποιοι να προβάλλουν ενστάσεις ως προς το πώς ένα τόσο δυνατό θέμα ουσιαστικά αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του συνόλου, και μοιάζει να μην υπάρχει κάποια απόπειρα υπέρβασης πέραν της επισήμανσης της αλήθειας της κατάστασης μέσα από μια ημι-ντοκιμαντεριστική ματιά. Στην τέχνη όμως υπάρχει και η ηθική στάση πέραν της δημιουργικής, και η επιλογή του Ozon να καταγράψει ταπεινά και να κατηγορήσει σθεναρά χωρίς ρίσκα κι αισθητικές φιοριτούρες, μόνο θετικά μπορεί να προσμετρηθεί. Στην ίδια γραμμή κινούνται και οι ερμηνείες, οι οποίες δεν στοχεύουν στη βιρτουοζιτέ και στις μεγάλες στιγμές που υπό διαφορετικές συνθήκες θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως οσκαρικές. Τόσο ο Melvil Poupaud όσο και ο Denis Menochet επιτυγχάνουν να αποτυπώσουν τον θρυμματισμένο εσωτερικό κόσμο ενός ενήλικα που κουβαλά ως βάρος μια πλειάδα αρνητικών συναισθημάτων που συνδέονται με το επίπονο βίωμα της ασέλγειας, ο πρώτος περισσότερο υπόγεια και ο δεύτερος με μεγαλύτερη εξωστρέφεια. Ξεχωριστή μνεία αξίζουν κάποιοι ιδιαίτερα αξιομνημόνευτοι υποστηρικτικοί ρόλοι, όπως ο παιδόφιλος ιερέας του Bernard Verley, ο οποίος κατορθώνει να κρατήσει πολύ λεπτές ισορροπίες, αλλά και η Aurelia Petit που σιγοντάρει υποδειγματικά στο πλευρό του Poupaud.

Εν κατακλείδι, μια ταινία που έπρεπε να υπάρχει και που αποδείχθηκε χρήσιμη και στην πραγματική ζωή, με τη συμβολή της στην καταδίκη κληρικών με ιστορικό ενεργειών σεξουαλικής κακοποίησης απέναντι σε ανηλίκους.

Βαθμολογία: