Η Χώρα του Θεού

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 23/1/2023

Εντοπίζεται μια εξέλιξη του Hlynur Palmason σε σχέση με το επίσης έξοχο «Μια Λευκή, Λευκή Μέρα», και αυτή βρίσκεται στην αντίληψή του πάνω στην κινηματογραφική εικόνα. Σίγουρα το πιο δυνατό ατού της «Χώρας του Θεού» είναι η οπτική ομορφιά που διαθέτει, η οποία πιστώνεται εν μέρει στα εκθαμβωτικά ισλανδικά τοπία, αλλά ακόμη περισσότερο στην εκπληκτική δουλειά σ’ επίπεδο φωτογραφίας που έχει γίνει από τη Maria von Hausswolff, με χρώματα άκρως σκανδιναβικά που εκπέμπουν μια αυστηρή γοητεία.

Ο σεναριακός ιστός αποτελεί ένα διαφορετικό κεφάλαιο, πιο αινιγματικό και λιγότερο προφανές. Με επίκεντρο τον πρωταγωνιστικό χαρακτήρα προσεγγίζεται μια μεγάλη ποικιλία θεματικών, από τη θρησκευτική πίστη και τη φύση της ερωτικής επιθυμίας μέχρι το χάσμα ανάμεσα σε πολιτισμούς και τους έμφυλους ρόλους. Το πορτρέτο που φιλοτεχνείται γύρω από αυτόν είναι συναρπαστικά αντιφατικό και πολυσχιδές, διασχίζοντας μεγάλες διαδρομές από τις εσωτερικευμένες ενοχές και την αφέλεια της νιότης μέχρι τη συσσωρευμένη οργή. Ο Palmason όμως είναι εσκεμμένα ελλειπτικός ως προς τα συμπεράσματα που εξάγει μέσω του προβληματισμού του, έχοντας εμπιστοσύνη στον θεατή ώστε να ενώσει ο ίδιος τις τελείες όσον αφορά την ψυχολογία του κεντρικού ήρωα αλλά και άλλων προσώπων. Και η κλιμάκωση που επιλέγει για την ιστορία του, όσο κι αν φαίνεται ότι βρίσκεται σε αντίθεση με το αποστασιοποιημένο, χαμηλόφωνό του ύφος, προκύπτει απολύτως φυσικά μέσα από το ανελέητα καταπιεστικό περιβάλλον της εποχής γύρω από τους ανθρώπους, που κάνει την επιβολή μέσω της βίας να φαντάζει ως η λογικότερη δυνατή επιλογή για τον οποιονδήποτε.

Διόλου τυχαία, ο κόσμος του χρονικού πλαισίου κατά τη διάρκεια του οποίου διαδραματίζεται η δράση είναι αυστηρά ανδροκρατούμενος, με τη γυναικεία παρουσία να ετεροκαθορίζεται από τα περιθώρια που της δίνονται εντός των ασφυκτικών κοινωνικών πλαισίων στα οποία κινείται. Τελικά όμως η δομή του είναι τέτοια, ώστε όλοι όσοι βρίσκονται στον πάτο της νοητής πυραμίδας καταλήγουν να είναι τα θύματά της. Υπό αυτό το πρίσμα έχει και μια βαρύνουσα σημασία η εναρκτήρια σκηνή με το πλουσιοπάροχο γεύμα στην εκκλησία.

Η μεγαλοπρεπής φύση που έχει τον ρόλο του φόντου λειτουργεί και με συμβολικό τρόπο (ο πελώριος καταρράκτης, η λάβα από το ηφαίστειο), αλλά και ως μια διαρκής υπενθύμιση των πρωτόγονων ενστίκτων βάσει των οποίων δρουν οι περισσότεροι κύριοι χαρακτήρες. Στον επίλογο αποκτά και μια επιπρόσθετη αξία, όντας ο παράγοντας μέσω του οποίου ανακυκλώνεται η ζωή και αποκαθίσταται η κανονικότητα, χωρίς να ενδιαφέρεται για τις τραγωδίες των μονάδων που αποτελούν μέρος της. Κι εκεί είναι που το εύρημα της φωτογραφικής μηχανής που χρησιμοποιεί ο πάτερ Lucas γίνεται πιο σαφές ως προς τις προθέσεις του, όχι μόνο ως εργαλείο κατασκευής μιας νέας, λιγότερο δυσάρεστης εικόνας της πραγματικότητας και καλλιτεχνικής έκφρασης ενός ατόμου που από νωρίς στη ζωή του εντάχθηκε σ’ ένα άκρως περιοριστικό modus vivendi, αλλά και ως ένα μέσο διάσωσης της μνήμης από την αποσύνθεση και τη λήθη που επιφέρει το πέρασμα του χρόνου. Οι παραλληλισμοί με την ίδια την τέχνη του κινηματογράφου εδώ είναι ξεκάθαροι.

Αν κάπου σκοντάφτει το όλο εγχείρημα είναι στο ότι το φινάλε, αν και συνοψίζει το σύνολο των θεματικών εύστοχα, είναι ταυτόχρονα και αρκετά προβλέψιμο και κάπως «εύκολο» στη σύλληψή του. Την ίδια στιγμή η εν λόγω κατάληξη θολώνει κάπως τα νερά ως προς το πώς αντιλαμβάνεται σε ηθικό επίπεδο τον ρόλο του Carl, με αποτέλεσμα να υπονομεύεται η νοηματική. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ενεργεί ακόμη ένα δείγμα τού πόσο φαύλη αξιακά είναι η κοινωνία τού τότε ή εν μέρει δικαιολογείται ως ένα είδος ανταποδοτικής δικαιοσύνης; Επιμένει τελικά ο Palmason στο να σκιαγραφήσει από την αρχή μέχρι το τέλος τους άντρες της ιστορίας του με γκρίζα χρώματα ή κάπου μεροληπτεί; Και μήπως επικρατεί ηθελημένα μια δημιουργική ασάφεια εκ μέρους του;

Η αμφισημία ως προς την ψυχοσύνθεση των ρόλων αντικατοπτρίζεται στις δύο κεντρικές ερμηνείες. Ο Elliott Crosset Hove ισορροπεί ανάμεσα σε μια εξωτερική σεμνότητα κι ευγένεια και μια εσωτερική οργή που κοχλάζει ολοένα και περισσότερο όσο μπαίνουν τα κομμάτια του παζλ στη θέση τους, προσέχοντας πάρα πολύ να μη χρωματίσει αξιολογικά τον Lucas κι έτσι να πέσει στην παγίδα των στρατοπέδων του καλού και του κακού. Ο Ingvar Sigurdsson ως το «αντίπαλο δέος» είναι ακόμη καλύτερος, εκπέμποντας φαινομενικά μια εντελώς άξεστη, ακατέργαστη ενέργεια που κρύβει μια απρόσμενα ευάλωτη πλευρά που αποκαλύπτεται αρκετά αργότερα σ’ έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα μονόλογο. Η παρουσία τους επί της οθόνης διαθέτει μια ιδιαίτερη χημεία, αλληλοσυμπληρωματική και αλληλοεξουδετερωτική ταυτόχρονα. Και η ιδέα με την εναλλαγή ανάμεσα σε δανέζικα και ισλανδικά στους διαλόγους δημιουργεί ένα ιδιόμορφο παιχνίδι εξουσίας στη μεταξύ τους αλληλεπίδραση.

Μπορεί να υπάρχουν κάποιες μεμονωμένες ενστάσεις, όμως το τελικό αποτέλεσμα σίγουρα αποτιμάται θετικά. Είναι μια εμπειρία που λειτουργεί σχεδόν μυσταγωγικά, που υποβάλλει, ένα φιλμ που επιλέγει να ψιθυρίσει εμφατικά την αλήθεια του αντί να τη βροντοφωνάξει επιδεικτικά.

Βαθμολογία: