Φιτζκαράλντο: Ο Τυχοδιώκτης του Αμαζονίου

Ο Μπράιαν Σουίνι Φιτζέραλντ, λάτρης της όπερας, περισσότερο γνωστός με το όνομα Φιτζκαράλντο, θέλει να κατασκευάσει στο Ικίτος, στην καρδιά του Αμαζονίου, το μεγαλύτερο θέατρο λυρικής όπερας του κόσμου και να καλέσει στα εγκαίνια τον διάσημο τενόρο Καρούζο. Με τη βοήθεια της συζύγου του, Μόλι, προσπαθεί να βρει χρηματοδότες. Όμως ανακαλύπτει ότι ο μοναδικός τρόπος για να βγάλει πολλά χρήματα είναι να εκμεταλλευτεί το καουτσούκ. Σύμφωνα με τους χάρτες τους οποίους συμβουλεύεται, υπάρχει ένα σημείο όπου ο ποταμός είναι πλωτός και από το οποίο τον χωρίζει μονάχα ένα βουνό. Έτσι λοιπόν, με ένα ποταμόπλοιο που το ονομάζει Μόλι-Αΐντα και πείθοντας τους ιθαγενείς της περιοχής να τον βοηθήσουν, προσπαθεί να πετύχει το ακατόρθωτο: να μεταφέρει το ποταμόπλοιο μέσα από τα βουνά, και περνώντας έτσι στην άλλη πλευρά, να αποφύγει το εμπόδιο των καταρρακτών και να κατεβεί κατά μήκος του ποταμού προς την περιοχή των δέντρων του καουτσούκ.

Σκηνοθεσία:

Werner Herzog

Κύριοι Ρόλοι:

Klaus Kinski … Brian Sweeney ‘Fitzcarraldo’ Fitzgerald

Claudia Cardinale … Molly

Jose Lewgoy … Δον Aquilino

Miguel Angel Fuentes … Cholo

Paul Hittscher … καπετάνιος ‘Orinoco’ Paul

Grande Otelo … σταθμάρχης

Peter Berling … διευθυντής όπερας

Jean-Claude Dreyfus … τενόρος

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Werner Herzog

Παραγωγή: Werner Herzog, Willi Segler, Lucki Stipetic

Μουσική: Popol Vuh

Φωτογραφία: Thomas Mauch

Μοντάζ: Beate Mainka-Jellinghaus

Σκηνικά: Ulrich Bergfelder, Henning von Gierke

Κοστούμια: Gisela Storch

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.

Τίτλοι

• Αυθεντικός Τίτλος: Fitzcarraldo
• Ελληνικός Τίτλος: Φιτζκαράλντο: Ο Τυχοδιώκτης του Αμαζονίου

Κύριες Διακρίσεις

• Υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα ξενόγλωσσης ταινίας.
• Υποψήφιο για Bafta ξενόγλωσσης ταινίας.
• Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Κανών. Βραβείο σκηνοθεσίας.
• Ειδικό βραβείο στο φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν.
• Μία από τις 6 ταινίες που βραβεύτηκαν ως καλύτερη ταινία στα εθνικά βραβεία της Γερμανίας.
• Επίσημη πρόταση της Δυτικής Γερμανίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ.

Παραλειπόμενα

• Το φιλμ έχει ιστορική βάση, ακόμα κι αν επιλέγει να μην είναι ιστορικό. Είναι εμπνευσμένο από την περιπέτεια του βαρόνου Carlos Fitzcarrald, που έδρασε στο Περού κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
• Η παραγωγή έγραψε ιστορία, που καταγράφθηκε και στο ντοκιμαντέρ Burden of Dreams του Les Blank, που ήταν παρόν καθ’ όλα τα γυρίσματα. Αρχικός πρωταγωνιστής ήταν ο Jason Robards, αλλά στη ζούγκλα του Περού δεν άργησε να πάθει δυσεντερία και να αναγκαστεί να μεταφερθεί σε νοσοκομείο. Οι γιατροί τού απαγόρευαν να επιστρέψει. Ο Herzog σκέφτηκε πρώτα να κάνει πρόταση στον Jack Nicholson (ο ηθοποιός ήθελε αλλά είχε υψηλό κασέ), ή ακόμα και να παίξει ο ίδιος τον Φιτζκαράλντο, αλλά ο Klaus Kinski αποδέχτηκε τον ρόλο. Οι δυο τους είχαν συνεργαστεί ήδη τρεις φορές, αλλά οι συγκρούσεις ανάμεσα τους ήταν πάντα παρούσες. Παρότι τα γυρίσματα ήταν ήδη κατά 40% ολοκληρωμένα, ο γερμανός σκηνοθέτης τα ξεκίνησε από το μηδέν, προσλαμβάνοντας και τον Mick Jagger (βοηθός του Φιτζκαράλντο -Wilbur) με τον Mario Adorf (καπετάνιος). Αμφότεροι αποχώρησαν λόγω της καθυστέρησης της έναρξης των γυρισμάτων, με τον Jagger ειδικά να έχει υποχρεώσεις με τους Rolling Stones (ο χαρακτήρας του σβήστηκε ολότελα από το κείμενο). Η συμπεριφορά του Kinski ήταν και πάλι το επίκεντρο ενός χάους. Δεν τα έβαζε μόνο με τον σκηνοθέτη, αλλά και με όλους γύρω του (υπάρχει χαρακτηριστικό στιγμιότυπο στο ντοκιμαντέρ Ο Καλύτερος μου Εχθρός του 1999). Το θέμα είχε φτάσει σε τέτοια επίπεδα, που οι ντόπιοι ιθαγενείς κομπάρσοι ρώτησαν τον Herzog εάν ήθελε να δολοφονήσουν τον ηθοποιό!
• Το θαύμα που βλέπουμε στο φιλμ με ένα ποταμόπλοιο να σκαρφαλώνει τον λόφο, συνέβη στην πραγματικότητα. Το 320 τόνων καράβι πράγματι διέγραψε αυτή τη διαδρομή δίχως τη χρήση του παραμικρού εφέ. Ο Herzog είχε την πίστη ότι ποτέ δεν συνέβη κάτι τέτοιο στην ιστορία της τέχνης, και ούτε λογικά θα συνέβαινε ξανά, αποκαλώντας τον εαυτό του “κονκισταδόρο των αχρήστων”. Δεν είναι όμως το ίδιο πλοίο που βλέπουμε καθ’ όλη την ταινία, καθώς χρησιμοποιήθηκαν τρία παρόμοια.
• Το τίμημα του θαύματος αυτού ήταν βαρύ, και οι πολλοί τραυματισμοί ήταν το λιγότερο. Δύο μικρά αεροπλάνα συνετρίβησαν, με έναν εκ των τραυματιών να παθαίνει μόνιμη παράλυση. Ένας ντόπιος αχθοφόρος έπεσε θύμα δαγκώματος φιδιού, αναγκαζόμενος να κόψει με πριόνι το πόδι του ώστε να σώσει τη ζωή του. Τα επεισοδιακότερα όμως ήρθαν με τη σχέση ανάμεσα στον Herzog και τους ντόπιους. Ο ανθρωπολόγος Michael F. Brown είχε καταγγέλλει ότι ενώ αρχικά ο σκηνοθέτης τα πήγαινε καλά με τη φυλή των Αγκουαρούνα. προσλαμβάνοντας και πολλούς ως κομπάρσους, όλα άλλαξαν όταν ο Herzog ξεκίνησε να κατασκευάζει ένα χωριό στη γη τους για τις ανάγκες της ταινίας. Οι μεταξύ τους διαβουλεύσεις έπεσαν στο κενό, με την εθνοφυλακή να έρχεται για να κατευνάσει τις αντιδράσεις και τη φυλή να εξαγριώνεται ολότελα. Εντέλει, οι Αγκουαρούνα έκαψαν συθέμελα όλα όσα αφορούσαν την ταινία στον τόπο τους.
• Ο δημιουργός κυκλοφόρησε σε βιβλίο το Fitzcarraldo: The Original Story, που όμως ήταν η πρώτη εκδοχή του σεναρίου, έχοντας αρκετές διαφορές με το τελικό.
• Κάποιες κριτικές ήταν διθυραμβικές (ο Akira Kurosawa το είχε ονομάσει ως ένα από τα αγαπημένα του φιλμ), αλλά δεν υπήρχε -ως σήμερα- καθολική συμφωνία. Το σίγουρο είναι πως η ταινία έγινε υπόδειγμα κινηματογραφικού θρύλου.