Ο Πρώτος Άνθρωπος

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 17/10/2018

Πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του Chazelle λοιπόν στην οποία η μουσική δεν έχει τον πρώτο ρόλο, κι αυτό αδιαμφισβήτητα θα ξενίσει και όσους περίμεναν μια συνέπεια δημιουργού στη συγκεκριμένη θεματολογία από τον, πολύ νεαρό ακόμη, σκηνοθέτη. Εδώ η πρώτη εντύπωση που δίνει είναι ότι ήθελε βασικά να γυρίσει το αντι-“Απόλλων 13”, δημιουργώντας το εξής οξύμωρο, η ταινία του Ron Howard, που μιλάει για μια αποτυχία, να είναι ο ορισμός του ξεσηκωτικού και του πανηγυρικού, ενώ η δική του, που αναφέρεται σε μια από τις πιο πολυπροβεβλημένες επιτυχίες στην ιστορία της ανθρωπότητας, να είναι χαμηλότονη, μελαγχολική, ακόμη και στοχαστική ανά σημεία. Το σκηνοθετικό του στυλ εδώ αντικατοπτρίζει τη σεναριακή προσέγγιση: πολλά τα κοντινά, κλειστοφοβικό το κάδρο (κραυγαλέα εξαίρεση η σκηνή της προσσελήνωσης, βγαλμένη σαν από μαθητή του Kubrick), ο ηθοποιός (άρα ο άνθρωπος) στο επίκεντρο, με την κάμερα ασυνήθιστα πολλές φορές στο χέρι για τα δεδομένα του, μακριά από μια λάμψη χολιγουντιανού τύπου. Οι προθέσεις είναι ορατές, στο πεδίο του ψυχογραφήματος όμως θα μπορούσαν να επιτευχθούν περισσότερα. Εσκεμμένα ίσως το σενάριο δε θέλει να καταδυθεί σε μεγάλα βάθη λόγω σεβασμού προς την προσωπικότητα του Armstrong, αλλά είναι αυτή η έλλειψη τόλμης (που σίγουρα δε σημαίνει απαραίτητα και αποδόμηση του προσώπου στο οποίο επικεντρώνεται, ειδικά όπως εδώ όταν δεν εκπροσωπεί τίποτα μεμπτό) που εμποδίζει το φιλμ να αναβαθμιστεί από το καλό στο πραγματικά εξαιρετικό.

Συμβαίνει όμως και κάτι άλλο παράδοξο: σε μια ταινία με επίκεντρο ένα πραγματικό πρόσωπο, αυτό που μένει δεν είναι τόσο αυτό καθαυτό και συνεπώς και η ερμηνευτική του προσέγγιση από τον Gosling (που είναι επίτηδες αντιοσκαρική, σχεδόν χωρίς ξεσπάσματα, που είναι και αυτά που συνήθως χαρίζουν κάπου το χρυσό αγαλματίδιο) αλλά το πώς στέκονται απέναντί της ο Chazelle και το σενάριο. Αυτό γίνεται επειδή ο “Πρώτος Άνθρωπος” αφήνει κατά τη θέασή του μια αίσθηση δημιουργίας με προσωπικό στίγμα, έστω διαφορετικό από αυτό που έχει συνηθίσει, εκ μέρους του σκηνοθέτη. Δεν πρόκειται για τυπικό οσκαρικό δόλωμα, για ένα διεκπεραιωτικό πρότζεκτ προκειμένου να αποσπαστούν εύκολοι διθύραμβοι. Από την άλλη βέβαια αυτό υπονομεύει και την εστίαση στον άνθρωπο που φαινομενικά αποτελεί το επίκεντρο εδώ. Όπως αναφέρθηκε και πριν, το ψυχογράφημα δεν είναι αρκετά διεισδυτικό ώστε ο θεατής στο τέλος της προβολής να αναλύει την απεικόνιση του Armstrong αυτή καθαυτή, περισσότερο θα συζητάει για το ότι ο Chazelle έκανε τη συγκεκριμένη επιλογή. Η αδυναμία αυτή δεν προκύπτει από κάποια ναρκισσιστική ανάγκη του 33χρονου να προβληθεί ο ίδιος περισσότερο κι από το θέμα του, αλλά από μια εσωτερική τάση του να μην ξεστρατίσει εντελώς από το μέσο όρο της χολιγουντιανής βιογραφίας, παρά την επιθυμία του να δώσει κάτι διαφορετικό σε αυτό το πεδίο.

Μέχρι και η υπαρξιακή διάσταση του δράματος, η αντιπαραβολή της προσωπικής τραγωδίας του ήρωα με τη φύση της αποστολής την οποία αναλαμβάνει, αν και είναι ευπρόσδεκτη η ύπαρξή της, έχει γίνει σαφώς πολύ καλύτερα στο ανώτερο “Gravity”. Αν χάνει πάντως από άποψη βαθύτερης ουσίας, το φιλμ κερδίζει πόντους από αλλού: δε διστάζει να θίξει τις δυσάρεστες διαστάσεις του διαστημικού προγράμματος των Η.Π.Α., και ακόμη και αν η καταγγελία δε φτάνει μέχρι το κόκαλο, το ότι έχει το θάρρος να το αγγίξει ειδικά στη συγκεκριμένη πολιτική συγκυρία δεν είναι και λίγο. Το στοίχημα επίσης κερδίζεται όσον αφορά την κατασκευαστική αρτιότητα: η δουλειά στον ήχο είναι αξιομνημόνευτη, ενώ δεν έχει επιτευχθεί παρόμοιος βαθμός ρεαλισμού σε σκηνές εντός σκαφών, ειδικά κατά τη διάρκεια των εκτοξεύσεων. Ίσως το γεγονός ότι μια ιστορία τόσο βαθιά εγγεγραμμένη στο συλλογικό DNA τριών τουλάχιστον γενεών άργησε τόσο να αποκτήσει την κινηματογραφική της αναπαράσταση να ήταν για καλό τελικά. Οι μοντέρνες ευαισθησίες και η αποφυγή πομπωδών ηρωισμών που διέπουν το τελικό αποτέλεσμα θα μπορούσαν να επιτευχθούν μονάχα με τα στάνταρ της τρέχουσας δεκαετίας. Αν γυριζόταν νωρίτερα, κάτι άλλο θα παραγόταν…

Βαθμολογία: