Εξαιρετικά Δυνατά & Απίστευτα Κοντά

Κριτικός: Γιώργος Δαβίτος

Έκδοση Κειμένου: 21/2/2012

Οι καλές προθέσεις αφθονούν σε αυτό το, μετά την 9/11, δράμα, αφού στην καρδιά του υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Η εκτέλεση της είναι τόσο αδέξια, όμως, σε σημείο όπου το όλο εγχείρημα γίνεται υπερβολικά κολακευτικό ή συναισθηματικό. Και αυτό συμβαίνει σχεδόν κάθε φορά που μια ταινία έχει ως αντικείμενο της την 9/11. Ο λόγος; Τα πράγματα είναι «δύσκολα» και αν οι δημιουργοί της ταινίας δεν είναι προσεκτικοί μπορεί φτάνουν στο σημείο της συναισθηματικής εκμετάλλευσης, και εδώ είναι επικίνδυνα κοντά. Διαθέτοντας, επίσης, ορισμένα προβλήματα σε κάποια σημεία στη πλοκή του και, για να είμαι ειλικρινής, έναν ιδιαίτερα αντιπαθητικό και ενοχλητικό κεντρικό ήρωα, το «Εξαιρετικά Δυνατά & Απίστευτα Κοντά» παρά τη φιλοδοξία του δυστυχώς δεν μοιάζει ποτέ εντελώς αληθινό.

Η ταινία αφορά τον Oskar (Thomas Horn), ένα πρόωρα ανεπτυγμένο παιδί, του οποίου ο πατέρας (Tom Hanks) σκοτώθηκε κατά τις επιθέσεις στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου. Ο Oskar ήταν πολύ δεμένος με τον πατέρα του κυρίως λόγω τον διάφορων πάζλ, πειραμάτων και παιχνιδιών που σκαρφιζόταν προκειμένου εκείνος να λύσει. Μια μέρα ψάχνοντας τα υπάρχοντά του, ο Oskar ανακαλύπτει ένα κλειδί μέσα σε έναν φάκελο με τη λέξη «Black» τυπωμένη πάνω του. Πεπεισμένος ότι κι αυτό είναι μέρος ενός ακόμα πάζλ του πατέρα του που πρέπει να λύσει, ξεκινά μια ανελέητη αναζήτηση σε όλη την πόλη της Νέας Υόρκης προκειμένου να ανακαλύψει τη σημασία του κλειδιού.

Και εδώ έχουμε να κάνουμε με το πρώτο λάθος της πλοκής. Το γεγονός ότι δεν περιλαμβάνει τη μητέρα του (Sandra Bullock) στη διαδικασία. Και παρόλο που από ένα σημείο και μετά έχει βοήθεια από έναν ηλικιωμένο σιωπηλό παππού (Max von Sydow), ακόμα και τότε δεν είναι λίγο επικίνδυνο πράγμα για ένα παιδί; Τρέχει κυριολεκτικά σε όλη την Νέα Υόρκη, μερικές φορές και τη νύχτα. Αν και έχουμε δει ότι ο Oskar είναι έξυπνος και ευρηματικός, δεν είναι παρά ένα αγόρι, φαινομενικά περίπου 9 ή 10 χρονών. Δεύτερο ακόμα μεγαλύτερο λάθος η ίδια η φύση του κεντρικού χαρακτήρα. Ο Oskar είναι βαθύτατα αναστατωμένος από τον παράλογο θάνατο του πατέρα του, αλλά η επιθετικότητα του αποξενώνει το κοινό, η μητέρα του δεν μπορεί να τον πλησιάσει και σίγουρα ούτε κι εμείς. Πληγώνει τον εαυτό του, κρύβεται κάτω από το κρεβάτι του και κλειδώνεται στο μπάνιο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο νεαρός Thomas Horn κάνει σπουδαία δουλειά στην ταινία και καταφέρνει να φέρει εις πέρας κάποιες δύσκολες σκηνές με καταπληκτική αυτοπεποίθηση. Βρήκα, όμως, τον Oskar να είναι ένα αφόρητο, κακομαθημένο παιδί. Καταλαβαίνω ότι έχει πληγωθεί και προσπαθεί να λειτουργήσει μέσα από τον πόνο του. Καταλαβαίνω ότι είναι κυριευμένος από παράλογους φόβους και του είναι πολύ σκληρό να κοινωνικοποιηθεί με τους γύρω του. Μερικοί θα προσπαθήσουν να εξηγήσουν την συμπεριφορά του με γενικεύσεις που έχουν να κάνουν με την άγνοια των παιδιών ή κάποιο διαγνωσμένο πρόβλημα υγείας. Αλλά δεν ισχύει. Τι υποτίθεται ότι πρέπει να αποκομίσουμε από τις σκηνές στις οποίες ο ίδιος επιπλήττει τη μητέρα του; Είναι τόσο σκληρός στην μητέρα του και αδιαφορεί για τους άλλους ανθρώπους που πραγματικά θα ήθελα να τον χαστουκίσω!

Τουλάχιστον 30 λεπτά πιο μεγάλο απ’ όσο πρέπει, το «Εξαιρετικά Δυνατά & Απίστευτα Κοντά» μοιάζει υπολογισμένο και στερείται συναισθηματικού βάρους. Προφανώς, έχει ως στόχο να επιτύχει κάτι πολύ βαθύτερο, αλλά αποτυγχάνει. Το τέλος της ταινίας εξηγεί όλων των ειδών τα θέματα, από τη σχεδόν αδύνατη σύμπτωση της κατοχής του κλειδιού μέχρι τις αποφάσεις που λαμβάνονται από τη μητέρα. Χωρίς να πω τίποτα παραπάνω, ας πούμε ότι η συγκεκριμένη ανατροφή των παιδιών μπορεί να περιγραφεί μονάχα ως ανεύθυνη. Θα πρέπει, επίσης, να ειπωθεί ότι, όσον αφορά το κλειδί, το όλο πράγμα δεν εξελίσσεται σωστά. Ασφαλώς, το κλειδί είναι απλά ένα στοιχείο της πλοκής για να τραβήξει την προσοχή των θεατών, αλλά ακόμα και έτσι, μια καλύτερη εξήγηση, ακόμα και η πιο απλή, θα ήταν ωραία. Δεν έχω καμιά ένσταση σχετικά με το υποκριτικό κομμάτι της ταινίας. Όπως προαναφέρθηκε, αν και είχα προβλήματα με τον Oskar, ο Horn είναι πολύ καλός. Ο Tom Hanks, σε ένα μικρό χρονικό διάστημα στην οθόνη, καταφέρνει να δώσει πνοή στο χαρακτήρα του και μπορούμε να δούμε γιατί ο Oskar πονάει τόσο όταν τον χάνει. Η Bullock έχει τον άχαρο ρόλο της χήρας που πενθεί και είναι αξιοπρεπέστατη. Το δευτερεύον καστ περιλαμβάνει τον Von Sydow, σε μια αδιανόητη υποψήφια για Όσκαρ ερμηνείας αφού δεν κάνει τίποτα το δύσκολο, τον Jeffrey Wright και την υπέροχη Viola Davis. Μόνο ο John Goodman, ως θυρωρός της πολυκατοικίας, σπαταλάτε σε έναν άδειο, μάλλον ασήμαντο ρόλο (πρέπει επίσης να αμφισβητήσω τις ικανότητές του ως θυρωρού…).

Επί του φινάλε, τι πραγματικά έπρεπε να πάρουμε από το «Εξαιρετικά Δυνατά & Απίστευτα Κοντά»; Ότι δεν υπάρχει καμία λογική εξήγηση για όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο; Ό,τι πρέπει να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας; Ότι δεν πρέπει να εγκαταλείπουμε τους στόχους μας; Δεν υπάρχει τίποτα νέο εδώ. Όπως είπα, η ταινία έχει καλές προθέσεις, αλλά κάτι σχετικά με το όλο πράγμα μοιάζει βεβιασμένο. Ο Daldry επιθυμεί να χρησιμοποιήσει το σκηνικό της 9/11 για να μιλήσει για σημαντικά θέματα. Μερικές φορές, όμως, οι καλές προθέσεις δεν είναι αρκετές.

Βαθμολογία:

Κριτικός: Χάρης Καλογερόπουλος

Έκδοση Κειμένου: 21/2/2012

Ο πανέξυπνος εννιάχρονος Όσκαρ (Τόμας Χορν), έχει μάλλον το σύνδρομο Άσπεργκερ (δείτε σχετικό άρθρο) και λατρεύει τον πατέρα του (Τομ Χανκς) με τον οποίο περνάει καθημερινά πολύ χρόνο γύρω από εγκυκλοπαιδικές γνώσεις και λύσεις προβλημάτων. Ο πατέρας του βρίσκεται στους Δίδυμους πύργους τη μοιραία μέρα και ενώ προσπαθεί να επικοινωνήσει με την οικογένειά του, ο μικρός, μόνος στο σπίτι και παράλυτος από φόβο, δεν απαντά και στα έξι μηνύματα. Μετά την κηδεία βρίσκεται σε διαρκή υπερένταση υποφέροντας από την απώλεια και την ενοχή, κρατάει σχεδόν σε εχθρική απόσταση την μητέρα του (Σάντρα Μπούλοκ) και κάνει παρέα με τη γιαγιά του που μένει απέναντι. Κάποια στιγμή, στην ντουλάπα του πατέρα του, ανακαλύπτει ένα κλειδί σε φακελάκι που γράφει τη λέξη «Black». Πιστεύοντας ότι το «Black» είναι όνομα και ότι το κλειδί θα τον οδηγήσει σε αποκάλυψη ενός μυστικού που θα παίξει ρόλο στη συνέχιση της επικοινωνίας του με τον λατρευτό πατέρα, οργανώνει χρονοβόρα έρευνα κατά την οποία επισκέπτεται σχεδόν 500 άτομα με το όνομα Black σε όλη τη Νέα Υόρκη μέχρι να βρει τον αναφερόμενο.

Ο αμερικανο-εβραίος συγγραφέας Τζόναθαν Σάφραν Φόερ, του ομότιτλου βιβλίου όπως και του «Everything Is Illuminated» (ταινία από τον Λιβ Σράιμπερ), έχει τις εμμονές του με θέματα ριζών (η οικογένεια, το παρελθόν, το ολοκαύτωμα, οι διώξεις επί Στάλιν, κ.λπ.), πάντα με βασικό ήρωα ένα παιδί ή έφηβο. Ο σκηνοθέτης Στίβεν Ντάλντρι έχει επίσης τις δικές του εμμονές, με ιδιόρρυθμους ήρωες που ξεφεύγουν από τα κοινωνικά πρότυπα. Η Βιρτζίνια Γουλφ, η μάνα και ο ποιητής γιος της στο Οι Ώρες, η δεσμοφύλακας στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Σφραγισμένα Χείλη και ο μικρός Μπίλι Έλιοτ που στην λαϊκή γειτονία του ονειρεύεται το μπαλέτο. Ήταν λοιπόν πρόκληση να μεταφέρει στην οθόνη την προκείμενη ιστορία, ίσως ζητώντας από τον σεναριογράφο Έρικ Ροθ να επικεντρωθεί στον μικρό Όσκαρ -το βιβλίο του Φόερ επεκτείνεται και στα υπόλοιπα θέματα που αναφέραμε.

Το ζήτημα είναι η φόρμα. Ενώ οι προηγούμενες ταινίες του ήταν δράματα με ποιητική διάθεση, η παρούσα, ενώ δεν διαθέτει στάλα ρεαλισμού, υποκρίνεται τον ρεαλισμό ενώ πρόκειται για παραμύθι. Ένα πιτσιρίκος αλωνίζει τη Νέα Υόρκη επί μήνες μόνος του… τι λέει το σχολείο του; Η μάνα του; Από την άλλη, τι ρόλο παίζει ο μουγκός ένοικος της γιαγιάς του (πιθανά παππούς του, ο Μαξ Φον Σίντοφ) με τον οποίο τακιμιάζει και τον παίρνει βοηθό στην αναζήτηση; Γιατί είναι απαραίτητη η τραγωδία των Δίδυμων Πύργων; Θα αρκούσε ένα οποιοδήποτε ανάλογο δυστύχημα μικρότερης εμβέλειας. Γιατί πρέπει η γιαγιά του να είναι επιζήσασα του ολοκαυτώματος; Η πλοκή διανθίζεται από μια πραγματολογική φαντασμαγορία που μοιάζει σκέτο εφέ, παραγέμισμα. Αντιθέτως, όλα αυτά τα στοιχεία θα λειτουργούσαν αν το φιλμ ήταν αφηγημένο με έναν τρόπο νοτιοαμερικανικού μαγικού ρεαλισμού ή «σουρεαλισμού» αλά Αμελί. Με την μορφή που έχει, στέκει ως περίτεχνο κατασκεύασμα με μελοδραματικό στόχο. Που δεν λειτουργεί ούτε κι έτσι. Προσωπικά, ενώ εύκολα συγκινούμαι ακόμη και με «σαχλαμάρες» (χωρίς να χάνω βέβαια την κρίση μου), δεν ένοιωσα τίποτε. Περισσότερο με άγγιξαν η Βαιόλα Ντέιβις και ο Τζέφρι Ράιτ (ζευγάρι που χωρίζει), παρά οι πρωταγωνιστές – παρόλο που ερμηνεύουν πολύ καλά όλοι, με τον πιτσιρικά Τόμας Χορν σε εντυπωσιακό ντεμπούτο. Τρία αστεράκια για την πλανοθεσία, τη φωτογραφία και τις ερμηνείες, όχι για την άποψη.

Βαθμολογία: