Ο Διάβολος Δεν Υπάρχει

Κριτικός: Σπύρος Δούκας

Έκδοση Κειμένου: 15/2/2024

H φιλμογραφία του Ryusuke Hamaguchi παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς από τα πρώτα του βήματα εντοπίζει κανείς μια έντονη τάση προς το θέατρο και τη λογοτεχνία, αλλά κυρίως μια απόπειρα συσχέτισής τους με την τέχνη του κινηματογράφου. Κι αν το Drive My Car υπήρξε μια μορφή κλιμάκωσης του πρότερου έργου του, μια καλλιτεχνικά ώριμη κατάληξη κάποιων πρότερων «ασκήσεων», το “Evil Does Not Exist” είναι η επόμενη σελίδα μιας συναρπαστικής πορείας γεμάτης  συνεχείς εκπλήξεις.

Ένα επικών διαστάσεων όραμα δίνει τη θέση του στον απόλυτο μινιμαλισμό. Απλό, μα αυστηρά δομημένο, το έργο αυτό διαθέτει μια ιδιαίτερη υφή που θα παρομοιάζαμε με νερό σε ρυάκι. Κι εκεί βρίσκεται το κλειδί, το σημείο συγκοινωνίας του κινηματογράφου με τις υπόλοιπες τέχνες.

Η σύλληψη είναι απλή, μα τόσο πυρηνική και ανοιχτή σε αναγνώσεις, που ανάγεται αυτόματα σε μεγάλη τέχνη. Σε πρώτο επίπεδο, έχουμε το οικολογικό στοιχείο. Η ανθρώπινη επέμβαση που απειλεί να την ισορροπία με τη φύση και να οδηγήσει σε περιβαλλοντικές καταστροφές. Ως πολιτική ανάλυση, έχουμε τον σύγχρονο καπιταλισμό των μεγαλουπόλεων, που επεμβαίνει βίαια στην «καθαρότητα» των παραδόσεων των μικρών επαρχιακών κοινοτήτων. Παράλληλα, έχουμε την τεχνολογία που επιφανειακά διευκολύνει μέσω ψευδαισθήσεων, όμως ταυτόχρονα δημιουργεί τοίχους και απομακρύνει τον άνθρωπο από την επαφή με την ίδια του την φύση. Και εν τέλει, έχουμε την αρχέγονη σύγκρουση του υπερβατικού φυσικού/θεϊκού με το ανθρώπινο.

Δύο βασικοί χαρακτήρες, τρεις πράξεις. Θεατρικοί διάλογοι, λογοτεχνική προσέγγιση στην θεματική ανάλυση (εδώ υπάρχει ο «Εχθρός του λαού» του Ίπσεν ως βασική αναφορά) είναι στοιχεία που συναντάμε σχεδόν σε κάθε έργο του Hamaguchi. Εδώ όμως, αν και συμβάλλουν με τον τρόπο τους στον προσδιορισμό του έργου, είναι ελαχιστοποιημένα και πυκνωμένα με τρόπο ώστε να δίνουν χώρο και φωνή σε ένα «καθαρό σινεμά». Ένα πανέμορφο μουσικό σκορ που αρχικά καθηλώνει κι έπειτα στοιχειώνει, μια λιτή κινηματογράφηση με κυρίαρχο φόντο το (καθαρό, και πάλι) άσπρο χρώμα, πλάνα άμεσης ή έμμεσης κίνησης, και ένα μοντάζ που ρέει αβίαστα και με υποδειγματική συνέπεια ρυθμού, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα στα όρια της μυσταγωγίας, και μια καθαρτική όσο και συγκλονιστικά λυτρωτική εμπειρία θέασης.

Ο Hamaguchi υπογράφει, για δεύτερη συνεχόμενη φορά, ένα από τα σπουδαιότερα σύγχρονα δείγματα κινηματογραφικής γραφής των τελευταίων χρόνων, συνεχώς εξελισσόμενος και ανατρέποντας κάθε προσδοκία. Μαζί με τη «Ζώνη του Ενδιαφέροντος» και το ισπανικό «Κλείσε τα Μάτια σου», μία από τις τρεις κορυφαίες ταινίες του έτους.

Βαθμολογία: