EO

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 20/10/2022

Ξεκινάει από μια βάση του Bresson μεν ο Skolimowski, αλλά οι προθέσεις του είναι διαφορετικές. Ενώ το «Στην Τύχη ο Μπαλταζάρ» διακρίνεται από μια βαθιά θρησκευτικότητα, το «EO» προσεγγίζει το θέμα ενός αθώου ζώου που υφίσταται την κακία των ανθρώπων από μια ματιά γενικότερα φιλοσοφική, και που πιο συγκεκριμένα καταφέρεται εναντίον του σπισισμού.

Σκηνοθετικά, πρόκειται για μια άκρως πολυδιάστατη δουλειά. Η απόφαση για μια αφήγηση που στηρίζεται περισσότερο σε μια οπτική γλώσσα κι ελάχιστα στον διάλογο είναι όχι μόνο ουσιαστική, δεδομένου του ότι η προβληματική του φιλμ περιστρέφεται γύρω από όντα που δεν μπορούν να μιλήσουν, υιοθετώντας εν μέρει την οπτική τους γωνία, αλλά κλείνει παράλληλα το μάτι και στη βωβή περίοδο του κινηματογράφου, κάνοντας αναφορά μέχρι και στο πρώιμο «The Horse in Motion». Η αφοπλιστική απλότητα που επικρατεί λειτουργεί ως προς το να προσεγγίσει μεγάλα ερωτήματα με προσβάσιμο τρόπο, αλλά και ως προς το να προσφέρει συγκινήσεις. Το κόκκινο είναι το χρώμα που έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, όχι τόσο από άποψη συχνότητας αλλά από άποψη σημασίας για τις θεματικές του φιλμ. Δεδομένου του ότι πρόκειται για ένα χρώμα που δεν μπορεί να αναγνωρίσει ο οφθαλμός ενός γαϊδουριού, η έντονη παρουσία του θα μπορούσε να συμβολίζει όλα αυτά που επικρατούν στον κόσμο των ανθρώπων και ο EO δεν μπορεί να αντιληφθεί λόγω της φύσης του, κι ευρύτερα ένα σύστημα που βασίζεται στην εκμετάλλευση μέχρι θανάτου και των ζώων. Η δε ποιητικότητα των εικόνων, που δεν διακόπτεται ούτε στις μεταβάσεις από την εξοχή στο άστυ, υποδηλώνει έναν δημιουργό που δεν έχει απωλέσει στο ελάχιστο την καλλιτεχνική του ευαισθησία, φροντίζοντας να τη συνδυάσει με το βάρος των νοημάτων που επιθυμεί να περάσει στον θεατή.

Η θεώρηση του σεναρίου πάνω στο αντικείμενο που εξετάζει μπορεί να κλείνει μ’ έναν άκρως πεσιμιστικό τρόπο, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν εντοπίζει την ελπίδα σε κάποιες παραμέτρους της κοινωνίας των πολιτών. Οι ακτιβιστές που διαδηλώνουν έξω από τον χώρο του τσίρκου, η κοπέλα που δουλεύει εκεί κι έχει «υιοθετήσει» τον EO, πιθανότατα επειδή εντοπίζει μέσα του την αθωότητα που δεν μπορεί να βρει τριγύρω της, τα παιδάκια στη φάρμα που χαϊδεύουν τα ζώα, είναι όλοι τους πλευρές μιας καλοσύνης στην οποία ο Skolimowski θέλει να απευθυνθεί μέσω του πονήματός του για να ακουστεί ένα μήνυμα που είναι πολύ πιθανότερο να βρει αρκετούς αποδέκτες σήμερα σε σχέση με κάποια χρόνια πιο πίσω.

Πέραν του προαναφερθέντος θεματικού πυρήνα, επιχειρείται και μια κατάδυση σε πολλά από τα κακώς κείμενα της σύγχρονης Ευρώπης. Θίγονται μεταξύ άλλων ζητήματα όπως οι ρατσιστικές αντιλήψεις γύρω από τα μεταναστευτικά ρεύματα, το κατά πόσο οι πολιτικές που ακολουθεί η Γηραιά Ήπειρος στα πλαίσια της ΕΕ είναι πραγματικά οικολογικές (χαρακτηριστικό το πλάνο με την ανεμογεννήτρια και το πουλί) και η έλλειψη υποδομών σε μια χρονική περίοδο πάνω από την οποία αιωρείται ακόμη το φάντασμα της οικονομικής κρίσης της περασμένης δεκαετίας. Μέχρι κι ένα έμμεσο σχόλιο σχετικά με την ταξικότητα επιχειρείται, μέσω της σύγκρισης της θέσης ενός αλόγου με αυτήν ενός γαϊδάρου.

Παρατηρούνται δύο μικρά «φάουλ». Το ένα εν μέρει δικαιολογείται, και αφορά το πώς εγκαταλείπεται σε κάποιες σκηνές η οπτική γωνία του EO για να υπάρξει εστίαση σε κάποιους δευτερεύοντες χαρακτήρες, κάτι που διασπά την ενότητα του ύφους, αλλά που γίνεται και συνειδητά για να αναδείξει περισσότερο κάποιες άσχημες πλευρές της ανθρώπινης συνθήκης. Το άλλο συνδέεται με το πώς σεναριακά και σκηνοθετικά λαμβάνει χώρα μια απόπειρα εξανθρωπισμού του ζώου που βρίσκεται στο επίκεντρο της πλοκής, κάτι που σίγουρα δεν γίνεται από κακή πρόθεση, αλλά ταυτόχρονα πηγαίνει κάπως κόντρα στην ουσία του φιλμ. Ειδικότερα, η συγκεκριμένη κίνηση είναι σαν να λέει εμμέσως ότι πρέπει ένα ον να αποκτήσει χαρακτηριστικά μέσω κινηματογραφικών τεχνικών που στην πραγματικότητα δεν του ανήκουν για να συμπάσχει το κοινό μαζί του.

Εν πάση περιπτώσει, οι αδυναμίες αυτές εννοείται πως δεν είναι τόσο καθοριστικές για ν’ αλλάξουν μια πολύ θετική συνολική εικόνα. Ο Skolimowski κάνει μια κατάθεση ψυχής για το πώς ο άνθρωπος συμβιώνει εις βάρος των άλλων ειδών επάνω στον πλανήτη, και τελικά εις βάρος της ίδιας του της ακεραιότητας. Ο γαϊδαράκος που επιλέγει για ήρωα καταλήγει να γίνεται ένα σύμβολο όχι μόνο για όλα εκείνα τα πλάσματα που αναγκάζονται να υφίστανται τη βάναυση κυριαρχία του homo sapiens επάνω τους, αλλά, εν είδει αλληγορίας, και για όλες τις μη προνομιούχες τάξεις που υποφέρουν από τις ανισότητες του καπιταλισμού.

Βαθμολογία: