Την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, στην κοιλάδα της Σαλίνα, ο Καλ πασχίζει να φτιάξει τη σχέση του με τον αδελφό του, Άρον, για χάρη του πατέρα τους. Ο Καλ πετυχαίνει να δημιουργήσει μια μικρή περιουσία μέσω μιας φάρμας, αλλά αυτό δεν του χαρίζει την καρδιά του πατέρα του. Όταν μαθαίνει πως η μητέρα τους είναι ζωντανή, την αναζητεί αλλά αυτό θα προκαλέσει μεγαλύτερη τραγωδία.

Σκηνοθεσία:

Elia Kazan

Κύριοι Ρόλοι:

James Dean … Cal Trask

Julie Harris … Abra Bacon

Raymond Massey … Adam Trask

Richard Davalos … Aron Trask

Jo Van Fleet … Kate Ames/Cathy Trask

Burl Ives … σερίφης Sam

Albert Dekker … Will Hamilton

Lois Smith … Anne

Nick Dennis … Rantani

Harold Gordon … Gustav Albrecht

Timothy Carey … Joe

Lonny Chapman … Roy Turner

Barbara Baxley … νοσοκόμα

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Paul Osborn

Παραγωγή: Elia Kazan

Μουσική: Leonard Rosenman

Φωτογραφία: Ted D. McCord

Μοντάζ: Owen Marks

Σκηνικά: James Basevi, Malcolm C. Bert

Κοστούμια: Anna Hill Johnstone

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.

Τίτλοι

  • Αυθεντικός Τίτλος: East of Eden
  • Ελληνικός Τίτλος: Ανατολικά της Εδέμ
  • Εναλλακτικός Τίτλος: John Steinbeck’s East of Eden

Σεναριακή Πηγή

  • Μυθιστόρημα: East of Eden του John Steinbeck.

Κύριες Διακρίσεις

  • Όσκαρ δεύτερου γυναικείου ρόλου (Jo Van Fleet). Υποψήφιο για σκηνοθεσία, πρώτο αντρικό ρόλο (James Dean) και διασκευασμένο σενάριο.
  • Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ταινίας (δράμα) και ειδικού επιτεύγματος (James Dean).
  • Υποψήφιο για Bafta καλύτερης ταινίας από οποιαδήποτε προέλευση, ξένου ηθοποιού (James Dean) και υποσχόμενης ηθοποιού (Jo Van Fleet).
  • Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Κανών. Ειδικό βραβείο δραματικής ταινίας.

Παραλειπόμενα

  • Ελαφριά μόνο βασισμένο στο τέταρτο και τελευταίο κομμάτι του διάσημου βιβλίου του John Steinbeck (1952).
  • Πρώτη σημαντική παρουσία στη μεγάλη οθόνη για τον θρυλικό James Dean. Ακόμα όμως κι αν είναι η πρώτη από τις μόλις τρεις, η υποψηφιότητα του στα Όσκαρ έμελλε να είναι επίσημα η πρώτη μεταθανάτια του θεσμού. Ήταν όμως και η μόνη της οποίας ο νεαρός αστέρας ήταν ακόμα ζωντανός στην πρεμιέρα της. Η άρνηση του παρόλα αυτά να παραβρεθεί στο πάρτι που είχε ακολουθήσει, παραλίγο να του κόστιζε τον ρόλο στο Επαναστάτης Χωρίς Αιτία.
  • Εντυπωσιακό ντεμπούτο και για την Jo Van Fleet, που είχε ήδη από το 1944 καριέρα στο σανίδι. Ήταν τότε 38 ετών, αλλά παρόλα αυτά ερμήνευε τη μητέρα μεγάλων παιδιών.
  • Ο Elia Kazan είχε κατά νου αρχικά τον Marlon Brando για Καλ και τον Montgomery Clift για Άρον. Ήταν όμως και οι δύο ήδη μεγάλοι για να ερμηνεύσουν τόσο νεανικούς ρόλους. Ακολούθως σκέφτηκε τον Paul Newman, πριν καταλήξει στον κατά 7 χρόνια νεότερο Dean. Για να γίνει όμως αυτό, ο έλληνας δημιουργός έβαλε τους δύο ηθοποιούς να αντιπαρατεθούν σε ένα ιστορικό δοκιμαστικό ως αδέλφια (στο οποίο η μέλλουσα κυρία Newman, η Joanne Woodward, διάβαζε τον ρόλο της Άμπρα), και στο οποίο δεν λύθηκε ποτέ η απορία αν ο Dean είχε σουγιά στο χέρι του. Ο Newman όμως δεν πήρε ούτε τον ρόλο του Άρον, που πήγε στον πρωτοεμφανιζόμενο Richard Davalos.
  • Ντεμπούτο, σε μικρότερους όμως ρόλους, τόσο για τη Lois Smith όσο και την Barbara Baxley.
  • Ο Kazan αρνήθηκε φήμες που ήθελαν να μη συμπαθεί τον Dean μετά από αυτή τους την επαφή. Στην αυτοβιογραφία του όμως “μαρτύρησε” ότι ο νεαρός ηθοποιός ήταν σε μόνιμη και άγρια κόντρα με τον Raymond Massey, κάτι που βοήθησε δημιουργικά τον σκηνοθέτη.
  • Ο John Steinbeck είχε επισκεφτεί τα γυρίσματα, και βλέποντας τον James Dean είχε πει “Χριστέ μου, αυτός πράγματι είναι ο Καλ”.
  • Η Warner Bros. επένδυσε πολλά στην ταινία, και για αυτό επέλεξε να γίνει σε έγχρωμο CinemaScope. Ο Elia Kazan ήταν από τους πρώτους που εκμεταλλεύτηκαν την πλατιά εικόνα, τόσο στον χρωματισμό (με έμφαση στο πράσινο) όσο και στην τοποθέτηση αντικειμένων σε κατάλληλα σημεία. Ήταν και η πρωτόλεια έγχρωμη του ταινία.
  • Δεν ήταν λίγοι στις κριτικές της τότε εποχής που είχαν αποκαλέσει τον James Dean ως φτηνή εκδοχή του Marlon Brando.
  • Ο Leonardo DiCaprio είχε δηλώσει πως αυτή ήταν η ταινία που τον είχε κάνει μικρό να παθιαστεί με το σινεμά.

Μουσικά Παραλειπόμενα

  • Ο Leonard Rosenman δεν είχε ασχοληθεί ποτέ πριν με τον κινηματογράφο. Ο ερχομός του ήρθε μετά από πρόταση του James Dean, όντας οι δυο τους φίλοι στη Νέα Υόρκη. Ο Rosenman ήταν διστακτικός αρχικά, ακόμα κι αν εντυπωσιάστηκε ο Kazan με αυτό που είχε ακούσει, μια ήταν ένας σοβαρός ορχηστικός συνθέτης. Σημαντικό ρόλο στο να μεταπειστεί έπαιξε ο κοινός φίλος Leonard Bernstein. Και όχι μόνο πείστηκε, αλλά έγραψε μέρος της μουσικής πριν ξεκινήσουν ακόμα τα γυρίσματα, κάτι που ήταν εξαιρετικά σπάνιο.

Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης

Έκδοση Κειμένου: 13/7/2022

Στη σύντομη αλλά λαμπρή κινηματογραφική του καριέρα, ο James Dean πρόλαβε να συμμετάσχει μόνο σε τρεις ταινίες: «East of Eden» (1955 ), «Rebel Without a Cause» (1955), «Giant» (1956). Το πρώτο -σκηνοθετημένο από τον Elia Kazan- είναι αναμφίβολα το καλύτερο με αυστηρά καλλιτεχνικά κριτήρια. Το δεύτερο -σε σκηνοθεσία του Nicholas Ray- αν και απέκτησε μυθική διάσταση δεν διατηρεί τη λάμψη του με την πάροδο του χρόνου, ενώ το τρίτο -σε σκηνοθεσία του καλού τεχνίτη Georges Stevens- ακολουθεί τα μελοδραματικά στερεότυπα του Χόλιγουντ.

Το  σενάριο του «East of Eden» ανήκει στον θεατρικό συγγραφέα Paul Osborn και βασίζεται στο τελευταίο μέρος του ομώνυμου βιβλίου του John Steinbeck (του 1952). Η πλοκή διαδραματίζεται το 1917 στο χωριό Salinas της Καλιφόρνια. Ο Cal (James Dean), από τις πρώτες κιόλας σκηνές της ταινίας, μας συστήνεται ως ένας εξαγριωμένος και απογοητευμένος έφηβος, που του αρέσει να κάνει συνεχώς το δικό του, χωρίς να υπολογίζει καθόλου τον περίγυρο και την οικογένειά του. Το άκρως αντίθετο είναι ο αδελφός του ο Aron (Richard Davalos), ο οποίος δείχνει ότι είναι αξιοπρεπής, εργατικός, θεοσεβούμενος και υπεύθυνος• δηλαδή όπως ακριβώς είναι και ο πατέρας τους, Adam Trask (Raymond Massey). Η σύγκρουση ανάμεσα στα δύο αδέλφια είναι αναμενόμενη, όπως αναμενόμενη είναι και η σύγκρουση ανάμεσα στον Cal και τον πατέρα του. Η νεαρή μνηστή του Aron, η Abra (Julie Harris), βρίσκεται ανάμεσα σε αυτές τις συγκρούσεις και από τη μία γίνεται η αιτία για την όξυνσή τους, και από την άλλη ο ρόλος της είναι καταλυτικός στη δραματική κορύφωση της ταινίας. Εξαιρετική είναι και η ερμηνεία της Jo Van Fleet, στον ρόλο της μητέρας των αγοριών που τα εγκατέλειψε όταν ήταν μωρά για να ακολουθήσει τη δική της ζωή.

Το «East of Eden» εκτόξευσε τον τότε 23χρονο Dean και τον έκανε πολιτιστικό είδωλο για μια γενιά Αμερικανών. Είναι ο παρεξηγημένος νεαρός που επαναστατεί για να διεκδικήσει τη δική του ταυτότητα και να απελευθερωθεί από τα τραύματα της εφηβείας του. Ο Dean, όπως τόσοι άλλοι που παρακολούθησαν μαθήματα στο «Actors Studio» του Lee Strasberg, ανατίναξε τις φαινομενικές βεβαιότητες και την προβλεψιμότητα της εποχής του μέσω του συναισθηματικού αυτοσχεδιασμού και της αναζήτησης της ψυχολογικής αλήθειας που κρύβεται κάτω από την πλοκή. Το τραγικό είναι ότι αυτή ήταν η μοναδική από τις ταινίες του που κυκλοφόρησε ενώ ζούσε (πέθανε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα έναν μήνα πριν από την κυκλοφορία του «Rebel Without a Cause»).

Η ταινία  αποτελεί μια εκσυγχρονισμένη εκδοχή του βιβλικού μύθου των Κάιν και  Άβελ. Αν και το φιλμ θα μπορούσε να καταρρεύσει κάτω από το βάρος των βιβλικών συμβολισμών του, είναι αξιοσημείωτο το κατόρθωμα του Kazan να δημιουργήσει έναν ισχυρό ηθικό μύθο που φλέγεται από συναισθηματική ένταση. Άραγε πρόκειται για μια σύγκρουση του καλού (Aron) με το κακό (Cal); Φυσικά και όχι. Ο Kazan τονίζει το ακριβώς αντίθετο: δεν υιοθετεί τη μανιχαϊστική διάκριση καλού και κακού! Η προσωπικότητα του Cal, που συνεχώς χαρακτηρίζεται «κακιά» και «σκοτεινή» από τον πατέρα του, είναι απλά παρεξηγημένη και το μόνο πράγμα που αποζητάει είναι λίγη αποδοχή από την απόμακρη πατρική φιγούρα.

Γύρω από τον κεντρικό αφηγηματικό άξονα της απογοήτευσης, της παραμέλησης και της έλλειψης αγάπης ο Kazan θίγει και άλλα ζητήματα όπως η οικογενειακή ευθύνη, ο υπαρξιακός ντετερμινισμός έναντι της ελεύθερης βούλησης, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός, η σύνδεση μεταξύ σωβινισμού και καπιταλισμού, η αστική ζωή σε αντίθεση με την ύπαιθρο, η σύγκρουση των γενεών, η ξενοφοβία, ο πουριτανισμός, η «ενοχλητική» παρουσία όσων είναι διαφορετικοί ή περιθωριοποιημένοι και αρνούνται να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των άλλων.

Ο Kazan αποφεύγει να εγκλωβιστεί στο σχηματικό πλαίσιο «πουριτανός πατέρας, μητέρα πόρνη και αλλοτριωμένα παιδιά»• παίζει με τις υπερκείμενες διχοτομήσεις, αλλά ταυτόχρονα αγκαλιάζει την εγγενή πολυπλοκότητα -τις καταστροφικές, δημιουργικές και λυτρωτικές δυνατότητες του ανθρώπου.

Η σκηνοθεσία του Kazan είναι γλαφυρή, με τολμηρή χρήση της κάμερας, με ασυνήθιστες κινήσεις και γωνίες για να σκοτεινιάσει το ύφος και να προβάλλει την οπτική του κεντρικού ήρωα στις έντονα δραματικές στιγμές. Με την εντυπωσιακή  χρήση του έγχρωμου CinemaScope, όχι μόνο καταφέρνει να αντιπαραθέσει τις ειδυλλιακές κατάφυτες αγροτικές εκτάσεις με τις ταραγμένες ζωές των κύριων χαρακτήρων, αλλά αποτυπώνει και μέρος από τη μαγική ποίηση του μυθιστορήματος του Steinbeck.

Ο Kazan συγχωνεύει αριστοτεχνικά το συλλογικό με το ιδιωτικό, το οικογενειακό έπος με το ψυχόδραμα, τους αυτοβιογραφικούς υπαινιγμούς με τις βιβλικές αντηχήσεις. Ο Cal του είναι ένας Κάιν που δεν είναι κακός αλλά βασανισμένος και εμμονικός με την επιθυμία να γίνει αποδεκτός κι από τους δυο γονείς του. Μέσα από οδυνηρές εμπειρίες θα ανακαλύψει τη δύναμη των οικογενειακών δεσμών και το νόημα της ρομαντικής αγάπης. Αυτά τα δύο είδη αγάπης, λέει η ταινία, χρειάζεται κάθε έφηβος για να μεγαλώσει ως ένα υγιές και φυσιολογικό άτομο.

Βαθμολογία:


Γκαλερι φωτογραφιων

23 φωτογραφίες

Μοιραστειτε ενα σχολιο

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *