S.O.S. Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα

Μια σειρά από λανθασμένες πολιτικές και στρατιωτικές κινήσεις και δύο ψυχωτικοί στρατηγοί πυροδοτούν την ατμόσφαιρα, και η Αμερική ετοιμάζεται να χτυπήσει ρωσικούς στόχους στρατηγικής σημασίας με πυρηνικά όπλα. Ο εγκέφαλος πίσω από όλα αυτά είναι ο Δρ. Στρέιντζλαβ, ένας πυρηνικός φυσικός με παράξενες αντιλήψεις για το μέλλον της ανθρωπότητας. Ο πρόεδρος φαίνεται ανίσχυρος να σταματήσει την επίθεση, το ίδιο και όσοι συμμετέχουν σε αυτήν, εκτός του λοχαγού Μέντρεϊκ. Πιθανά…

Σκηνοθεσία:

Stanley Kubrick

Κύριοι Ρόλοι:

Peter Sellers … λοχαγός Lionel Mandrake/πρόεδρος Merkin Muffley/Δρ Strangelove

George C. Scott … στρατηγός ‘Buck’ Turgidson

Sterling Hayden … ταξίαρχος Jack D. Ripper

Keenan Wynn … συνταγματάρχης ‘Bat’ Guano

Slim Pickens … επισμηναγός T.J. ‘King’ Kong

Jack Creley … Κος Staines

Peter Bull … πρόξενος Alexi de Sadesky

James Earl Jones … υποσμηναγός Lothar Zogg

Tracy Reed … Δις Scott

Shane Rimmer … σμηναγός ‘Ace’ Owens

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Stanley Kubrick, Terry Southern, Peter George

Παραγωγή: Stanley Kubrick

Μουσική: Laurie Johnson

Φωτογραφία: Gilbert Taylor

Μοντάζ: Anthony Harvey

Σκηνικά: Ken Adam

Κοστούμια: Bridget Sellers

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

• Αυθεντικός Τίτλος: Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb
• Ελληνικός Τίτλος: S.O.S. – Πεντάγωνον Καλεί Μόσχαν! [αυθεντικός]
• Εναλλακτικός Τίτλος: Dr. Strangelove
• Εναλλακτικός Ελλ. Τίτλος: S.O.S. Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα [επανέκδοσης]

Σεναριακή Πηγή

• Μυθιστόρημα: Red Alert του Peter George.

Κύριες Διακρίσεις

• Υποψήφιο για Όσκαρ καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, πρώτου αντρικού ρόλου (Peter Sellers) και διασκευασμένου σεναρίου.
• Βραβείο Bafta καλύτερης ταινίας από οποιαδήποτε προέλευση, καλύτερης βρετανικής ταινίας, σκηνικών και βραβείο ηνωμένων εθνών. Υποψήφιο για βρετανό ηθοποιό (Peter Sellers), ξένο ηθοποιό (Sterling Hayden) και βρετανικό σενάριο.

Παραλειπόμενα

• Ο Stanley Kubrick ξεκίνησε με ασάφεια την όλη παραγωγή έχοντας μόνο κατά νου να κάνει ένα θρίλερ που θα ξεκινούσε με ένα πυρηνικό ατύχημα ως απόρροια του Ψυχρού Πολέμου. Αναζητώντας υλικό, ενδιαφέρθηκε πάνω στο παράδοξο περί “ισορροπίας τρόμου” μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων, και ο πρόεδρος του ινστιτούτου στρατιωτικών σπουδών Alastair Buchan τού πρότεινε να διαβάσει το Red Alert (1958) του Peter George. Ο Kubrick εντυπωσιάστηκε με το βιβλίο, και άμεσα απέκτησε τα δικαιώματα για ταινία. Το σενάριο ξεκίνησε από τους δυο τους, και με τη συμβουλευτική συμβολή του νομπελίστα Thomas Schelling και του φυσικού Herman Kahn (η εν μέρει έμπνευση για τον ομώνυμο χαρακτήρα), υπό τη μορφή ενός σοβαρού κειμένου. Μετά από κάποιες όμως βδομάδες, ο Kubrick συνειδητοποίησε ότι όλα όσα αφηγούνταν ήταν είτε στη σφαίρα του παραλόγου, είτε παράδοξα, και στράφηκε στην κωμωδία. Με την οριστική του απόφαση το 1962 να κάνει μια μαύρη κωμωδία, έφερε για βοήθεια τον Terry Southern, συγγραφέα του σατιρικού κόμικ The Magic Christian (το οποίο ο σκηνοθέτης είχε λάβει ως δώρο από τον Peter Sellers, και ο οποίος με τη σειρά του πρωταγωνίστησε στην κινηματογραφική απόδοση του το 1969). Οι αλλαγές που έκανε ο Southern ήταν καταλυτικές, αλλά έφεραν σε κόντρα τον δημιουργό με τον Peter George πάνω στην πατρότητα του σεναρίου, κάτι που ήρθε στο φως από άρθρο του περιοδικού Life.
• Ανάμεσα στους υποψήφιους τίτλους, ήταν και τα: Dr. Doomsday or: How to Start World War III Without Even Trying, Dr. Strangelove’s Secret Uses of Uranus και Wonderful Bomb.
• Η Columbia Pictures συμφώνησε να χρηματοδοτήσει την ταινία, αρκεί ο Peter Sellers να ερμήνευε τέσσερις διαφορετικούς χαρακτήρες. Ο βρετανός ηθοποιός είχε επαναλάβει κάτι παρόμοιο τόσο στο Ποντίκι που Βρυχάται, όσο και για λογαριασμό του Kubrick στη Λολίτα. Εντέλει ο Sellers κατέληξε με τρεις ρόλους, μη θέλοντας εξαρχής αυτόν του επισμηναγού “Κινγκ” Κονγκ, τόσο για τον φόρτο εργασίας όσο και για τη δυσκολία του να πιάσει την τεξανική προφορά. Ο Kubrick τον ικέτευσε να τον αναλάβει, και έβαλε τον Terry Southern να ηχογραφήσει τους διαλόγους του με τη συγκεκριμένη προφορά ώστε να είναι έτοιμοι. Ακόμα κι έτσι, μόλις όλα ήταν στημένα για το γύρισμα των σκηνών του ήρωα, ο Sellers στραμπούληξε το πόδι του (;) και δεν εργάστηκε πλέον σε αυτό το πλατό. Ο βιογράφος του Terry Southern έγραψε ότι ο ρόλος γράφοντας αρχικά για τον John Wayne, και πως ο πατριώτης σταρ αρνήθηκε άμεσα να τον αναλάβει όταν του προσφέρθηκε μετά τον τραυματισμό. Το παράδοξο σε όλη αυτή την περιπέτεια συνεχίστηκε με τον Slim Pickens που είπε το ναι, αφού δεν είχε ταξιδέψει ποτέ εκτός ΗΠΑ, και χρειάστηκε να βιαστεί για να βγάλει το πρώτο του διαβατήριο, μια και τα γυρίσματα ήταν στη Μεγάλη Βρετανία (Shepperton Studios). Και φτάνοντας στο πλατό εξέπληξε τους πάντες αφού φορούσε καουμπόικα ρούχα, που όμως ήταν τα καθημερινά του.
• Οι αναφορές θέλουν τον Sellers να επιδίδεται σε σωρεία αυτοσχεδιασμών, με τον Kubrick να τους ενσωματώνει στο κανονικό σενάριο. Αυτό έμελλε να γίνει επίσημη τεχνική, με την ονομασία retroscripting.
• Το πλατό για την “αίθουσα πολέμου” σχεδιάστηκε από τον Ken Adam με δύο επίπεδα, και ενώ αρχικά πήρε την έγκριση του σκηνοθέτη, αργότερα το μετάνιωσε. Έτσι φτιάχτηκε από την αρχή ένα νέο, αυτή τη φορά επηρεασμένο από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό. Ήταν 40 μέτρα μήκος, 30 μέτρα πλάτος και 11 ύψος.
• Το αμερικανικό πεντάγωνο αρνήθηκε και την παραμικρή συμμετοχή επί της παραγωγής. Ακόμα όμως κι έτσι, η ανασύσταση των βομβαρδιστικών ήταν τόσο άρτια, που έκανε πολλούς να απορούν.
• Το αρχικό φινάλε ήθελε όλους στην αίθουσα πολέμου να καταλήγουν σε έναν αδυσώπητο πόλεμο τούρτας. Οι εκδοχές περί του γιατί δεν επιλέχτηκε ποικίλουν.
• Η πρώτη δοκιμαστική προβολή συνέπεσε με την ημέρα της δολοφονίας του John F. Kennedy. Και λόγω αυτού του μεγάλου γεγονότος, η αρχική έξοδος για τα τέλη του 1963 μετατέθηκε για τον Ιανουάριο του 1964. Μαζί με αυτό άλλαξε μέσω ντουμπλάζ η αναφορά στο Ντάλας (σε Βέγκας) για ευνόητους λόγους. Επίσης, σε αυτό το γεγονός στέκεται μία από τις εκδοχές περί της αλλαγής του φινάλε με τις τούρτες (αναφέροντας ότι η Columbia φοβήθηκε μήπως ενοχληθεί η οικογένεια του προέδρου, μια και ο “πρόεδρος” τρώει τούρτα στα μούτρα επί της σκηνής).
• Κυκλοφόρησε αρχικά σε κάδρο 1.85:1, αλλά αργότερα αυτό άλλαξε σε 1.66:1 (5:3), όπως άλλωστε ήθελε εξαρχής και ο Kubrick.
• Το φιλμ ήταν σχετικά κερδοφόρο επί των ταμείων, αναγνωρίστηκε γρήγορα ως μία από τις σημαντικότερες σάτιρες του κινηματογράφου, αλλά όσον αφορά τα στελέχη της Columbia Pictures, έδειχναν να θέλουν να το ξεχάσουν γρήγορα. Η συμπεριφορά τους αυτή τους έφερε σε απόσταση με τον Kubrick, που στράφηκε εύκολα αλλού για την επόμενη ταινία του.
• Το 1995, ο Kubrick είχε αναθέσει στον Terry Southern τη συγγραφή ενός σίκουελ σεναρίου με τίτλο Son of Strangelove. Για τη σκηνοθεσία είχε στο μυαλό του τον Terry Gilliam. Το σενάριο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ (ο σεναριογράφος έφυγε από τη ζωή μέσα στο ίδιο έτος), ενώ μετά από χρόνια ο Gilliam είχε δηλώσει πως το έμαθε μετά τον θάνατο του Kubrick, και πως θα το είχε αναλάβει με μεγάλη χαρά.

Μουσικά Παραλειπόμενα

• Το μουσικό θέμα που ανοίγει την ταινία είναι μια ινστρουμένταλ εκδοχή του τραγουδιού Try a Little Tenderness (1932).
• Το τραγούδι στο φινάλε που συνοδεύει αληθινά πλάνα αρχείου από πυρηνικές δοκιμές είναι το We’ll Meet Again με τη φωνή της Vera Lynn. Η προτροπή για τη χρήση του έγινε από τον κωμικό Spike Milligan.