Δόκτωρ Ζιβάγκο

Ο Γιούρι Αντρέγιεβιτς Ζιβάγκο, ένας νεαρός ρώσος γιατρός και ποιητής, είναι παντρεμένος με την Τόνια, ώσπου μέσα από τις κακουχίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου γνωρίζει τη Λάρα, μια όμορφη νοσοκόμα που θα αποτελέσει και την πηγή των ποιητικών εμπνεύσεών του. Η Οκτωβριανή Επανάσταση θα τον βρει σύμφωνο με την ελευθερία του πνεύματος, αλλά αντίθετο με την επικράτηση της στυγνής λογικής έναντι του συναισθήματος. Παρόλα αυτά, το ανήσυχο πνεύμα του θα αντισταθεί σθεναρά απέναντι σε κάθε μορφή συμβιβασμού…

Σκηνοθεσία:

David Lean

Κύριοι Ρόλοι:

Omar Sharif … Yuri Andreyevich Zhivago

Julie Christie … Larissa Ameliava ‘Lara’ Antipova

Geraldine Chaplin … Tonya Gromeko

Rod Steiger … Victor Ippolitovich Komarovsky

Alec Guinness … Yevgraf Andreyevich Zhivago

Tom Courtenay … Pavel ‘Pasha’ Antipov/Strelnikov

Siobhan McKenna … Anna Gromeko

Ralph Richardson … Alexander Maximovich Gromeko

Rita Tushingham … Tanya Komarova

Klaus Kinski … Kostoyed Amoursky

Bernard Kay … Kuril

Gerard Tichy … Liberius Mikulitsyn

Jack MacGowran … Petya

Geoffrey Keen … καθηγητής Boris Kurt

Adrienne Corri … Amelia

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Robert Bolt

Παραγωγή: Carlo Ponti

Μουσική: Maurice Jarre

Φωτογραφία: Freddie Young

Μοντάζ: Norman Savage

Σκηνικά: John Box, Terence Marsh

Κοστούμια: Phyllis Dalton

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.

Τίτλοι

• Αυθεντικός Τίτλος: Doctor Zhivago
• Ελληνικός Τίτλος: Δόκτωρ Ζιβάγκο
• Εναλλακτικός Τίτλος: David Lean’s Film of Doctor Zhivago

Σεναριακή Πηγή

• Μυθιστόρημα: Doctor Zhivago του Boris Pasternak.

Κύριες Διακρίσεις

• Όσκαρ διασκευασμένου σεναρίου, μουσικής, φωτογραφίας, σκηνικών και κοστουμιών. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία, δεύτερο αντρικό ρόλο (Tom Courtenay), μοντάζ και ήχο.
• Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ταινίας (δράμα), σκηνοθεσίας, πρώτου αντρικού ρόλου (Omar Sharif) σε δράμα, υποσχόμενης ηθοποιού (Geraldine Chaplin), σεναρίου και μουσικής.
• Υποψήφιο για Bafta καλύτερης ταινίας από οποιαδήποτε προέλευση, βρετανού ηθοποιού (Ralph Richardson) και βρετανής ηθοποιού (Julie Christie).
• Βραβείο ξένης ταινίας, ξένου σκηνοθέτη και ξένης ηθοποιού (Julie Christie) στα David di Donatello.
• Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Κανών.

Παραλειπόμενα

• Το διάσημο βιβλίο του Boris Pasternak εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1957 στην Ιταλία, αλλά η πορεία του δεν είχε ξεκινήσει εκεί. Είχε αρχικά δοθεί σε εφημερίδα της πατρίδας του, τη Novy Mir, αλλά οι εκδότες το απέρριψαν, μια και αυτό με τη σειρά του απέρριπτε τον κραταιό σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Παρότι αυτό που το χαρακτήριζε ήταν η προσήλωση στα πρόσωπα και όχι η αληθινή ιστορία ή η πολιτική, δεν άργησε να χαρακτηριστεί ως αντι-σοβιετικό από τις αρχές. Ο Pasternak τότε πέτυχε να μοιράσει κάποιες κόπιες σε φίλους του από τη Δύση, με τον ιταλό κομμουνιστή εκδότη Giangiacomo Feltrinelli να ολοκληρώνει την “απόδραση” του βιβλίου, και παρόλες τις προσπάθειες της ένωσης σοβιετικών συγγραφέων να μην εκδοθεί, αυτό βρέθηκε στα βιβλιοπωλεία μεταφρασμένο στα ιταλικά. Ο μεν Feltrinelli διαγράφηκε από το κομμουνιστικό κόμμα της Ιταλίας, ο δε Pasternak πέθανε το 1960 από καρκίνο και δεν έζησε για πολύ την επιτυχία του. Ήταν όμως και η ΣΙΑ που ώθησε το μυθιστόρημα ως μέσο προπαγάνδας, και σύμφωνα με τον συγγραφέα Ivan Tolstoi ήταν αυτή που προώθησε τον Pasternak για το βραβείο Νόμπελ (αν και προσφάτως ανοιγμένα αρχεία δεν αποδεικνύουν κάτι τέτοιο). Από την άλλη πλευρά του παραπετάσματος, ο συγγραφέας είχε στείλει γράμμα στον πρόεδρο της ΕΣΣΔ, Nikita Khrushchev, αισθανόμενος ότι οι διώξεις κατά του ήταν άδικες (απειλούνταν ακόμα και με εξορία), με τον πρόεδρο να εμφανίζεται μετανιωμένος που απαγορεύτηκε εξαρχής το βιβλίο στη χώρα.
• Η τεράστια επιτυχία του βιβλίου θεωρήθηκε από τον μεγαλοπαραγωγό Carlo Ponti ως μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να αναδείξει περαιτέρω τη σύζυγο του, Sophia Loren. Ο David Lean έρχονταν με τις δάφνες του Λόρενς της Αραβίας, και ήθελε έτσι κι αλλιώς κάτι πιο ρομαντικό για τη συνέχεια. Με το άκουσμα της συμφωνίας τους, ο Omar Sharif ζήτησε από τον Lean τον ρόλο του Πάσα, αλλά προς μεγάλη του έκπληξη, του έδωσε τον κεντρικό. Πρώτα όμως είπαν όχι ο Peter O’Toole και ο Rod Taylor, ενώ εξετάστηκαν και οι περιπτώσεις των Max von Sydow και Paul Newman. Στην αυτοβιογραφία του, ο Michael Caine υποστήριζε ότι ήταν παρών στο κάστινγκ για τον Ζιβάγκο, και ήταν αυτός που πρότεινε στον σκηνοθέτη τον Omar Sharif.
• Marlon Brando και James Mason απέρριψαν τον ρόλο του Κομαρόφσκι.
• Η Audrey Hepburn ήταν βασική υποψήφια για την Τόνια.
• Ο Lean έπεισε τον Ponti ότι η Sophia Loren ήταν “πολύ ψηλή” για να παίξει τη Λάρα, αν και εκμυστηρεύτηκε στον Robert Bolt ότι δεν μπορούσε να την πλασάρει ως “παρθένα”, για τα πρώτα στάδια της ταινίας. Και πριν κερδίσει τον ρόλο η Julie Christie, ως υποψήφιες πέρασαν οι Jeanne Moreau, Yvette Mimieux, Sarah Miles και Jane Fonda.
• Ο γιος του Omar Sharif, ο Tarek, ερμηνεύει τη νεαρή εκδοχή του πατέρα του, με τον ίδιο τον Sharif να τον σκηνοθετεί για τις συγκεκριμένες σκηνές.
• Μια και δεν γίνονταν φυσικά να γυριστεί στη Ρωσία, ο David Lean σκέφτηκε άμεσα την Ισπανία, έχοντας θετική εμπειρία από το Λόρενς. Οι καιρικές όμως προβλέψεις έπεσαν έξω, με την Ισπανία να περνάει τον θερμότερο χειμώνα των τελευταίων 50 ετών. Κάποιες έτσι σκηνές γυρίστηκαν στον Καναδά και τη Φινλανδία. Συνολικά χρειάστηκαν 10 μήνες για να ολοκληρωθεί η παραγωγή.
• Ο Nicolas Roeg ήταν ο αρχικός διευθυντής φωτογραφίας (ήταν παρών σε κάποια γυρίσματα), αλλά ήρθε σε έντονη διαφωνία με τον σκηνοθέτη και αντικαταστάθηκε.
• Γυρίζοντας μια σκηνή με τρένο εν κινήσει, η ουγγαρέζα ηθοποιός Lili Murati γλίστρησε και έπεσε στο κενό. Παρότι όμως βρέθηκε κάτω από το βαγόνι, ο τραυματισμός της ήταν ελαφρύς και μέσα σε 3 εβδομάδες είχε επιστρέψει στα γυρίσματα. Μέρος αυτού του γεγονότος παρέμεινε στο τελικό φιλμ.
• Αν δεν τύχαινε εντός της ίδιας χρονιάς να βρίσκεται και η Μελωδία της Ευτυχίας, η χρονιά εμπορικά -και όχι μόνο- θα ήταν όλη δική του. Με μπάτζετ 11 εκατομμύρια δολάρια, πέτυχε εισπράξεις των 111,7, και φιγουράρει στη λίστα των ταινιών με τα περισσότερα κομμένα εισιτήρια όλων των εποχών (υπολογίζονται διεθνώς σε 248,2 εκατομμύρια).
• Μπορεί η Julie Christie να μην ήταν ανάμεσα στις υποψήφιες για Όσκαρ με την κλασική ερμηνεία της ως Λάρα, αλλά παρόλα αυτά πήρε το Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου εκείνη τη χρονιά, απλά για το Ντάρλινγκ.
• Το έργο του Pasternak δεν μεταφέρθηκε ξανά στη μεγάλη οθόνη, αλλά έγινε με επιτυχία μίνι σειρά το 2002, με την Keira Knightley, τον Hans Matheson και τον Sam Neill. Στη Ρωσία, που είδαν για πρώτη φορά το φιλμ το 1994, έγινε επίσης μίνι σειρά το 2006, με τον Oleg Menshikov ως Ζιβάγκο.
• Το γνωστό μας ρούχο ζιβάγκο έχει μακρά παράδοση στη Ρωσία, ονομαζόμενο ως “κοσοβορότκα”. Επειδή όμως η Δύση το έκανε μόδα βλέποντας το να το φοράει ο Omar Sharif στην ταινία, έμελλε να το μετονομάσει από εδώ.

Μουσικά Παραλειπόμενα

• Ο Maurice Jarre αντλεί έμπνευση από κλασικούς ρώσους συνθέτες, όπως τους Tchaikovsky και Rimsky-Korsakov, και υπογράψει ένα από τα πλέον κλασικά του σκορ. Πλέον διάσημο έμεινε το κύριο θέμα της ταινίας, το Lara’s Theme, για το οποίο ο Jarre δυσκολεύτηκε περισσότερο από όλα.