Η Πιο Σκοτεινή Ώρα

Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης

Έκδοση Κειμένου: 25/1/2018

Ο πιο συγκλονιστικός κινηματογραφικός μετασχηματισμός της χρονιάς έρχεται με τη μορφή του Γουίνστον Τσώρτσιλ από τον Γκάρι Όλντμαν. Ο ερμηνευτικός άθλος του είναι απαράμιλλος καθώς επί 2 ώρες μετουσιώνεται στον μεγάλο βρετανό ηγέτη.

Το θέμα της ταινίας είναι συγγενές με την εξαιρετική «Δουνκέρκη», αλλά ενώ στην ταινία του Νόλαν κυριαρχεί η πολεμική δράση, στην «Πιο Σκοτεινή Ώρα» έχουμε την επικράτηση του λόγου. Ο λόγος σαν αφήγηση και σαν δράση μάς δίνει την αίσθηση της εποχής και μας προσκαλεί να εμπλακούμε ιδεολογικά και όχι οπτικά.

Ο τίτλος της ταινίας είναι ακριβής. Η «Πιο Σκοτεινή Ώρα» αναπαριστά τον πρώτο μήνα του Τσώρτσιλ στο πρωθυπουργικό γραφείο, από 10 Μαΐου έως 4 Ιουνίου 1940. Ο πόλεμος στην Ευρώπη βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και οι ναζί ελέγχουν τη Γαλλία. Οι Γερμανοί σκοπεύουν να κατακτήσουν την Αγγλία, η οποία είναι πιο ευάλωτη από ποτέ, αφού πάνω από 300.000 συμμαχικά στρατεύματα παγιδεύονται στην παραλία της Δουνκέρκης. Ο ισχνός πρωθυπουργός Τσάμπερλεϊν  αναγκάζεται να παραιτηθεί. Ο πολωτικός και απρόβλεπτος Τσώρτσιλ τον αντικαθιστά. Οι αντίπαλοι του στη βρετανική αρένα, με την κάλυψη και του βασιλιά Γεωργίου ΣΤ’, τον πιέζουν να προχωρήσει σε σύναψη ειρήνης με τον Χίτλερ, με μεσάζοντα τον Μουσολίνι. Ωστόσο, σε μια αριστουργηματική σκηνή, ο βασιλιάς τον επισκέπτεται απροειδοποίητα, μόνος, κάθεται  δίπλα του στο κρεβάτι του σαν να ήταν δυο παλιοί φίλοι, αλλάζει στάση και συμπορεύεται μαζί του.

Ευτυχώς, ο Τσώρτσιλ παίρνει μεγάλη στήριξη στο σπίτι από την ισχυρή σύζυγο του (μια λαμπρή Κριστίν Σκοτ Τόμας), την αφοσιωμένη γραμματέα του, αλλά και από τον ίδιο τον βρετανικό λαό. Σε μια μάλλον επινοημένη αλλά απίστευτα αποτελεσματική σκηνή, ο εμπνευσμένος ηγέτης εγκαταλείπει το πρωθυπουργικό αυτοκίνητο και κατεβαίνει στο μετρό του Λονδίνου για να μιλήσει με απλούς πολίτες και να ακούσει τη γνώμη τους. Όταν αυτοί του καθιστούν σαφές ότι προτιμούν να πολεμήσουν και να πεθάνουν παρά να κυβερνούνται από τον τύραννο Χίτλερ, τότε ο Τσώρτσιλ ξέρει τι πρέπει να κάνει.

Ο Τσώρτσιλ του Όλντμαν, σε αντίθεση με άλλες απεικονίσεις, δεν είναι ένας παλαίμαχος πολιτικός 65 ετών, αλλά έχει ευκινησία νεαρού, είναι γεμάτος σθένος και ζήλο. Έχει σχεδόν πάντα μια λάμψη στα μάτια του και μια άνωση στο βήμα. Είναι ευσυγκίνητος, νευρικός και χωρίς αίσθηση του μέτρου. Όπως λένε οι αντίπαλοι του, έχει 100 ιδέες την μέρα: οι 4 είναι καλές και όλες οι άλλες επικίνδυνες. Δείχνει ατρόμητος, ανυποχώρητος και άκαμπτος όταν όλη η Ευρώπη έχει υποταχθεί, αλλά όταν τον ρωτούν παραδέχεται: «Φοβάμαι πολύ».

Το ακριβές και δραματουργικά οξύ σενάριο του Άντονι ΜακΚάρτεν περιστρέφεται γύρω από τρεις από τις πιο διάσημες ομιλίες του Τσώρτσιλ: την αρχική του ομιλία ως πρωθυπουργός στη βουλή των κοινοτήτων, την πρώτη του ραδιοφωνική εκπομπή στον βρετανικό λαό και τέλος τη συγκλονιστικά εμψυχωτική ομιλία του «Θα πολεμήσουμε στις παραλίες». Ο Τζο Ράιτ («Περηφάνια και  Προκατάληψη», «Εξιλέωση» και «Άννα Καρένινα») μας οδηγεί βαθιά μέσα στα καπνισμένα πολεμικά συμβούλια, στους θορυβώδεις διάδρομους του κοινοβουλίου, στα καταπληκτικά καταλύματα της Ντάουνινγκ Στριτ και του παλατιού του Μπάκιγχαμ, όπου διεξήχθησαν οι ιδιωτικές και πολιτικές μάχες που έκριναν την τελική τύχη της Ευρώπης. Η ατμοσφαιρική φωτογραφία του Bruno Delbonnel ισορροπεί  ανάμεσα στο φως και στη σκιά, και δένεται θαυμαστά με τον λυρισμό της μουσικής του Dario Marianelli.

Η «Πιο Σκοτεινή Ώρα» είναι μια πολεμική ταινία χωρίς άμεση απεικόνιση μαχών, αλλά διαθέτει απαράμιλλα λεκτικά πυρομαχικά. Η υψηλή αισθητική της βυθίζει τον θεατή  σε μια διαυγή, ακριβή και συναισθηματική βίωση μιας κρίσιμης ιστορικής περιόδου, αλλά και σε μια διεισδυτική προσωπογραφία ενός μεγάλου ηγέτη που με την ανυποχώρητη και σθεναρή στάση του άλλαξε τη μοίρα της Ευρώπης. Είναι βέβαιο ότι η παρακολούθηση αυτής της εξαίσιας ταινίας θα εγείρει αυτόματα στους θεατές το ανησυχητικό και αγωνιώδες ερώτημα: «Πού είναι οι σημερινοί Τσώρτσιλ;»

Βαθμολογία:

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 9/9/2018

Πριν από το οτιδήποτε άλλο, πρέπει με ρεαλιστικό τρόπο να ξεκαθαρίσουμε κάτι. Ναι, η ταινία φαντάζει ως την απόλυτη αγιογραφία του Γουίνστον Τσόρτσιλ, και πολύ δύσκολα κανείς μπορεί να αποτρέψει αυτό από τον νου, αν ειδικά έχει την οποιαδήποτε ένσταση επί αυτού (θυμόμαστε εδώ και τα Δεκεμβριανά…). Αλλά η απώτερη ουσία έχει εξής: η ταινία επικεντρώνεται αυστηρά όχι μονάχα στη συγκεκριμένη περίοδο της καριέρας του εύσωμου και δύστροπου πολιτικού, όπου έπραξε κάτι το σωτήριο για τη χώρα του και δη για ολόκληρο τον πλανήτη, αλλά και την περίοδο που ιστορικά ενδιαφέρει πιότερο από οποιαδήποτε άλλη. Δεν είναι μια βιογραφία ζωής που θα παρακολουθούσε τον Τσόρτσιλ από τα νιάτα του ως το τέλος της ζωής του για να την κρίνουμε αναλόγως (μαζί και τον Τσόρτσιλ ως συνολική προσωπικότητα), αλλά μια βιογραφία συγκεκριμένου ιστορικού στιγμιότυπου. Και μάλιστα, μιλάμε για γεγονότα στα οποία πολύ δύσκολα, εκτός κι αν είσαι συνωμοσιολόγος, μπορείς να επιρρίψεις κάτι σκοτεινότερο σε σχέση με όσα έγραψε η επίσημη ιστορία, κι επακολούθως παρακολουθούμε κι εδώ.

Με αυτά πάντα ως κρατούμενο, ο Joe Wright πετυχαίνει να μην κουράσει ποτέ. Όχι μόνο εκμεταλλευόμενος τη δύναμη των γεγονότων, άλλωστε όσοι ενδιαφέρονται τα έχουν ξεζουμίσει εδώ και έτη μέσω αντίστοιχων βιβλίων ή ντοκιμαντέρ, αλλά κυρίως με τη συνεχή κίνηση των πλάνων, την εναλλαγή από κτήριο σε κτήριο κι από δωμάτιο σε δωμάτιο, και με την τρομερή πιστότητα στις λεπτομέρειες που θα αφορούσαν κι έναν απαιτητικό ιστοριοδίφη. Πέρα από τις προσεγμένες στην εντέλεια ερμηνείες, ο Wright δεν προχωράει σε προσωποποίηση μέσω κάποιου ξεχωριστού ύφους στο φιλμάρισμα της ιστορίας, δεν υπερβαίνει κατά πολύ τον κλασικό βρετανικό ακαδημαϊσμό, αυτόν που εύκολα αποδέχονται και τα Όσκαρ, αλλά όλα αυτά τα προσαρμόζει σε μια ταχύτατη κίνηση γεγονότων κι εξελίξεων που γεμίζουν το μάτι. Κι όπως αυτού του τύπου το σινεμά επιτάσσει, η καλλιτεχνική διεύθυνση, τα κοστούμια και το πολυβραβευμένο μακιγιάζ είναι στην εντέλεια, και παίζουν σιωπηλά τον ρόλο τους.

Σε αυτό το καλοσχεδιασμένο και υπόκωφο «πολιτικό θρίλερ», όλα δουλεύουν για τον Gary Oldman, κι ο Gary Oldman δουλεύει για αυτά. Τίποτα δεν θα έβγαινε όπως βγήκε αν ο ασταθής ερμηνευτικά ηθοποιός δεν είχε αναγάγει σε στοίχημα καριέρας τον συγκεκριμένο του ρόλο. Και δεν ήταν η νίκη του στα Όσκαρ που το επιστέγασε αυτό, αλλά το γεγονός ότι βρήκε επιτέλους αυτό τον ρόλο για τον οποίο θα τον θυμούνται. Εξαίσια αλλά με μικρή συμμετοχή η Kristin Scott Thomas, συγκινητικά φιλότιμη η Lily James και γενικά ένα συλλογικό καστ που ξέρει που πατάει.

Το «ευτυχώς» βέβαια σε όλα τα παραπάνω είναι το γεγονός ότι το φιλμ παρέχει λόγους προς παρακολούθηση και σε αυτούς που έχουν καλύψει γνωσιακά τα συγκεκριμένα γεγονότα, άρα δεν περιμένουν κάποια έκπληξη από κάποια οπτικοποίηση τους. Ο Wright δεν τολμάει να περάσει στην άλλη όχθη, ρισκάροντας είτε να πνιγεί είτε να βγάλει λαγό από το καπέλο, αλλά αυτή η σύνθεση που θα ονομάζαμε εύκολα νέο-ακαδημαϊσμό βρίσκει τον στόχο της.

Βαθμολογία: