Υπόθεση Δαντών

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 4/4/2017

Βασισμένο στο θεατρικό έργο του 1929 ονόματι «Υπόθεση Δαντών» της Stanislawa Przybyszewska, το φιλμ διαδραματίζεται στο δεύτερο έτος από την εγκαθίδρυση του επαναστατικού καθεστώτος στη Γαλλία, την εποχή του Τρόμου κατά την οποία χιλιάδες πολίτες που θεωρήθηκαν ως εχθροί της νέας κατάστασης για τη χώρα οδηγήθηκαν στη λαιμητόμο. Εξιστορείται η προσπάθεια του περίφημου Maximilien Robespierre και των υπόλοιπων μελών της Επιτροπής Δημόσιας Ασφάλειας να εντοπίσουν και να σαμποτάρουν, ή ακόμη και να εξολοθρεύσουν τα άτομα αυτά που θεωρούν ως απειλή για το καθεστώς, με προεξέχοντα τον λαοφιλή Georges Danton, ιθύνοντα νου της επανάστασης και ηγέτη μιας ομάδας διανοούμενων και μη που αμφισβητούν ανοιχτά την εξελικτική πορεία που πήρε αυτό που ξεκίνησε από το 1789.

Υπάρχει ένα κεντρικό εύρημα για την ουσία της κατά τα άλλα σπουδαίας ταινίας του Wajda, που είναι πως σχεδόν όλοι οι χαρακτήρες που βρίσκονται με την πλευρά του Danton ερμηνεύονται από γάλλους ηθοποιούς, ενώ όσοι είναι με το μέρος του Robespierre (που ακόμη κι αν ο τίτλος υπονοεί το αντίθετο έχει έναν ρόλο στα δρώμενα εξίσου αν όχι σημαντικότερο με αυτόν του αντίπαλου δέους του) από Πολωνούς. Πέραν του αισθητικού αποτελέσματος αυτής της επιλογής (οι πολωνοί ηθοποιοί ντουμπλάρονται ολοφάνερα και το αταίριαστο της εκφοράς του λόγου με τις κινήσεις των χειλιών κάνει άσχημη εντύπωση στο μάτι), υπάρχει και μια πονηρή αναλογία που επιχειρεί να κάνει ο δημιουργός μεταξύ των δύο ανθρώπων συμβόλων της Γαλλικής Επανάστασης και της κατάστασης που επικρατούσε τότε στην πατρίδα του την Πολωνία. Αν γίνουν οι αντίστοιχες συνδέσεις, τότε ο απολυταρχικός και αυστηρός Robespierre αντιπροσωπεύει τον εν έτει 1983 πολωνό πρωθυπουργό και γραμματέα του Πολωνικού Κόμματος Ενωμένων Εργατών Wojciech Jaruzelski, ενώ ο χαρισματικός, πληθωρικός και δεινός ρήτορας Danton τον ηγέτη του συνδικάτου Αλληλεγγύη και μετέπειτα πρόεδρο της χώρας Lech Walesa. Εμμέσως, έτσι, ο Wajda είναι σαν να κατηγοριοποιεί τις δύο μεριές, τη μεν του Walesa που σαφέστατα υποστηρίζει ως αυτή που βρίσκεται στη σωστή πλευρά της Ιστορίας, ως αυτή που πραγματικά βρίσκεται σε σύνδεση με τις ανθρωπιστικές αξίες και ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, άρα που αξίζει να εκπροσωπείται από Γάλλους, τη δε του Jaruzelski ως αυτή που είναι εμμονικά προσηλωμένη στον πολωνικό τρόπο, στο κομμουνιστικό καθεστώς, δηλαδή υπό την αιγίδα της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, με το επιπρόσθετο βάρος του στρατιωτικού νόμου που είχε επιβληθεί από το 1981. Η σύνδεση αυτή δεν είναι απολύτως επιτυχημένη, καθώς αποτυγχάνει να συλλάβει τη σημασία που έχει για το δράμα ότι ουσιαστικά κάποτε Danton και Robespierre ήταν ακριβώς στην ίδια πλευρά, άρα «σύντροφοι», με τον δεύτερο να έχει αποκλίνει από τις αρχές του αγώνα για την εγκαθίδρυση του τριπτύχου «ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα» προκειμένου να επιβληθεί στην εξουσία, ενώ στην περίπτωση Walesa και Jaruzelski μιλάμε για διαμετρικά αντίθετες ιδεολογίες που ποτέ δεν σύγκλιναν (αν και οι πρόσφατες αποκαλύψεις που θέλουν τον πρώτο να συνεργάστηκε κρυφά με την αστυνομία του καθεστώτος πριν γίνει σφοδρός πολέμιός του δίνει μια διαφορετική διάσταση σε αυτά τα δεδομένα).

Παρόλες αυτές τις ενστάσεις, η ουσία του φιλμ είναι τόσο σημαντική και συναρπαστική που καταφέρνει να υπερκεράσει τα ζητήματα αυτά. Η τοποθέτηση του δημιουργού της πάνω στην κατοχή πολιτικής ισχύος ως συντελεστή διαφθοράς, η σύγκρουση μεταξύ των διαφορετικών νοοτροπιών των δύο κεντρικών φιγούρων, η άψογη αναπαράσταση της εποχής και η προσεγμένη εικονογραφία, όλα συμβάλλουν σε ένα υψηλό ποιοτικά αποτέλεσμα. Η μουσική του Jean Prodromides γεμάτη υπόγεια ένταση και ιδιαίτερα αγχογόνα, προσδίδοντας μια εφιαλτική διάσταση στα δρώμενα που δικαίως τονίζονται ως μια εξαιρετικά μελανή σελίδα της παγκόσμιας ιστορίας. Στην εξίσωση προστίθενται και δύο παθιασμένες ερμηνείες από τους αντίπαλους Depardieu και Pszoniak, όπως και η πρόθεση να μην απεικονιστεί ως άγιος ο Danton, αλλά ως ένας ιδεολογικός πολεμιστής μεν, με τάσεις ναρκισσισμού και υπερβολικής αυτοπροβολής δε.

Βαθμολογία: