Κολέκτιβ

Κριτικός: Ορέστης Μαλτέζος

Έκδοση Κειμένου: 12/10/2021

Ας μου επιτραπεί η χρήση της λέξης «ευτύχημα» για να χαρακτηρίσω την εύρεση του υλικού από τον σκηνοθέτη Alexander Nanau που χρησιμοποιείται πολύ νωρίς μέσα στην ταινία, και οι εικόνες του οποίου είναι το λιγότερο υπερβολικά ενοχλητικές. Βίντεο τραβηγμένο από κινητό κατέγραψε την πυρκαγιά που ξέσπασε στο κλαμπ Colectiv στο Βουκουρέστι τον Οκτώβριο του 2015, παγιδεύοντας τους θαμώνες αφού δεν υπήρχαν έξοδοι κινδύνου. Οι φλόγες γεμίζουν την οθόνη και κραυγές πανικού μονοπωλούν τον ήχο. Είναι μια εικόνα κόλασης από την οποία ξεκίνησε ένα κύμα κοινωνικής αγανάκτησης που κατάφερε να ρίξει τη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση της Ρουμανίας και να φέρει στο φως ένα ατελείωτο κύμα διαφθοράς στο σύστημα υγείας της χώρας εις βάρος αμέτρητων ασθενών που οδηγήθηκαν σε άδικο θάνατο. Αυτή την ακραία πρόσφατη ιστορία καταγράφει το ντοκιμαντέρ “Κολέκτιβ”, ένα ψύχραιμο πορτραίτο παρατήρησης του απόηχου μιας φονικής πυρκαγιάς που ζητά να εμπλέξει όλους εμάς, θυμίζοντας τις υποχρεώσεις μας ως ενεργούς πολίτες.

Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί τον δημοσιογράφο Catalin Tolontan και τους συνεργάτες του στην αθλητική εφημερία Gazeta Sporturilor καθώς ερευνούν τον λόγο που η πλειοψηφία των επιζώντων κατέληξε λίγο καιρό αργότερα από βακτηριακές μολύνσεις λόγω της ανεπαρκούς αποστείρωσης των χειρουργείων.

Η ιστορία ξεδιπλώνεται με τη μορφή ενός δημοσιογραφικού θρίλερ θυμίζοντας τη μυθοπλαστική προσέγγιση του “Spotlight” του Tom McCarthy, καθώς ακούμε μαρτυρίες από πληροφοριοδότες και παρακολουθούμε τους δημοσιογράφους που κατασκοπεύουν εμπλεκόμενα διεφθαρμένα πρόσωπα φέρνοντας στο φως σκιώδεις συνεργασίες και έγγραφα που καίνε. Όμως, παρά τα όσα αποκαλύπτονται επί της οθόνης, ο Nanau αρνείται να παρουσιάσει ως επίτευγμα το ξεσκέπασμα της διαφθοράς, και αντ’ αυτού δομεί την ταινία του διασταυρώνοντας τις αποκαλύψεις του σαν ένα πλέγμα που σκοπό έχει να παρουσιάσει μια ευρύτερη οπτική γύρω από τα διοικητικά μέτρα που οφείλεται να παρθούν για να επιτευχθεί μία ουσιαστική αλλαγή που θα διαρκέσει σε βάθος χρόνου. Ειδικά το κομμάτι της ταινίας που ασχολείται με τις ιατρικές παραμέτρους του σκανδάλου θυμίζει την έτερη ρουμανική δημιουργία του Cristi Puiu, «Ο Θάνατος του Κυρίου Λαζαρέσκου», και την παρατήρηση των ελάχιστων ανθρώπων με αρκετή καλοσύνη μέσα τους ώστε με άξονα την ηθική τους να ελιχθούν μέσα σε ένα ετοιμόρροπο σύστημα -σαν μία πνευματική παραβολή, για να κάνω έναν τίμιο παραλληλισμό, αυτού του ντοκιμαντέρ που λειτουργεί επιπλέον σαν ρεπορτάζ αποκαλύψεων, με τον ρόλο αυτό να αναλαμβάνουν από κοινού οι ανεξάρτητες φωνές των δημοσιογράφων και των εξεγερμένων πολιτών που απαιτούν τις απαραίτητες δημοκρατικές διεργασίες εξυγίανσης.

Τεράστιο κομμάτι της ταινίας αφιερώνεται στον Vlad Voiculescu, έναν πρώην ακτιβιστή για τα δικαιώματα των ασθενών που αναλαμβάνει τα ηνία του υπουργείου υγείας, καταλαμβάνοντας ουσιαστικά όλο το δεύτερο μισό της σφιχτοδεμένης αφήγησης. Με το ρολόι να χτυπά αδυσώπητα μέχρι τις επόμενες εθνικές εκλογές, οι βαρύτατες ευθύνες χαρακώνουν το παιδικό πρόσωπο του νεαρού υπουργού, ο οποίος βρίσκεται μπλεγμένος σε έναν φαύλο κύκλο γραφειοκρατίας στην προσπάθειά του να κάνει ουσιαστικές αλλαγές, ενώ το καθαιρεμένο τέρας της πολιτικής σκηνής φωνάζει ώστε να ανέβει ξανά στην εξουσία. Σε σταθερές εμβόλιμες σκηνές εμφανίζεται η Tedy Ursuleanu, μια επιζήσασα της πυρκαγιάς και νυν ακτιβίστρια των θυμάτων που ποζάρει για μια σειρά καλλιτεχνικών φωτογραφιών σε μια ταπεινή προσπάθεια να διοχετεύσει τα συναισθήματα της τραγωδίας σε μια θετική και ακατάβλητη υπερηφάνεια.

Το χαμηλό προφίλ που κρατά ο Nanau όσον αφορά τη συναισθηματική φόρτιση του θέματος που χειρίζεται δεν οδηγεί στην αφελή πεποίθηση ότι μία ομάδα από σωτήρες θα βρουν λύση στα πάντα, και αντ’ αυτού υπογραμμίζει εξαιρετικά τις ευθύνες που έχει κάθε ανεξάρτητο άτομο στο να συνεισφέρει συλλογικά για την κοινωνική αλλαγή. Εμπλεκόμενοι φυσικά είναι και οι θεατές του ντοκιμαντέρ που είναι αδύνατον να μην αναγνωρίσουν, παρά τη συγκεκριμένη γεωγραφική συνθήκη, τον παγκόσμιο συσχετισμό του θέματος.

Βαθμολογία: