
O Άνθρωπος που Έβλεπε τα Τρένα να Περνούν
- Ostre Sledované Vlaky
- Closely Watched Trains
- 1966
- Τσεχοσλοβακία
- Τσεχικά, Γερμανικά
- Αισθηματική, Δραμεντί, Εποχής, Ερωτική, Κομεντί, Νεανική, Πολεμικό Δράμα, Σάτιρα
Στην κατεχόμενη από τους ναζί Τσεχοσλοβακία, ένας νεαρός ακολουθεί τα βήματα του πατέρα του και προσλαμβάνεται σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό καταμεσής του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Μέσα στο φόντο του πολέμου και της αντίστασης, ο ίδιος ξεκινάει ένα ταξίδι σεξουαλικής αφύπνισης, ερωτισμού και περιπέτειας για να ανακαλύψει τον εαυτό του. Ο νεαρός Μίλος εμπλέκεται σε ένα σχέδιο ανατίναξης ενός γερμανικού τρένου, αλλά όταν το σχέδιο αποτυχαίνει, του ζητείται να κάνει την απόλυτη πράξη θάρρους.
Σκηνοθεσία:
Jiri Menzel
Κύριοι Ρόλοι:
Vaclav Neckar … Milos Hrma
Vlastimil Brodsky … Zednicek
Jitka Scoffin … Masa
Josef Somr … Hubicka
Libuse Havelkova … η γυναίκα του σταθμάρχη
Vladimir Valenta … Max
Jitka Zelenohorska … Zdenicka
Nada Urbankova … Victoria Freie
Jiri Menzel … Δρ Brabec
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Bohumil Hrabal, Jiri Menzel
Παραγωγή: Zdenek Oves
Μουσική: Jiri Sust
Φωτογραφία: Jaromir Sofr
Μοντάζ: Jirina Lukesova
Σκηνικά: Oldrich Bosak
Κοστούμια: Olga Dimitrovova
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: Ostre Sledovane Vlaky
- Ελληνικός Τίτλος: O Άνθρωπος που Έβλεπε τα Τρένα να Περνούν
- Διεθνής Τίτλος: Closely Watched Trains
- Διεθνής Εναλλακτικός Τίτλος: Closely Observed Trains
Σεναριακή Πηγή
- Μυθιστόρημα: Closely Watched Trains του Bohumil Hrabal.
Κύριες Διακρίσεις
- Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας (Τσεχοσλοβακία).
- Υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα ξενόγλωσσης ταινίας.
- Υποψήφιο για Bafta καλύτερης ταινίας και ήχου.
Παραλειπόμενα
- Από τις πλέον διάσημες ταινίες του τσεχικού νέου κύματος της δεκαετίας του 1960, και μία από τις πιο πετυχημένες εμπορικά ταινίες όλων των εποχών από την Ανατολική Ευρώπη.
- Τα στούντιο Barrandov είχαν πρώτα προσφέρει τη διασκευή σε πιο έμπειρα ονόματα, όπως των Evald Schorm και Vera Chytilova, αλλά κανείς τους δεν έβλεπε το πώς θα μπορούσε να το φέρει στην οθόνη. Έτσι βρήκε την ευκαιρία να κάνει το ντεμπούτο του στις μεγάλου μήκους ταινίες ο Menzel.
- Ο Menzel σκέφτονταν να ερμηνεύσει ο ίδιος τον Μίλος, αλλά ήταν ήδη 28 ετών. Έτσι δοκιμάστηκαν 15 ερασιτέχνες ηθοποιοί, μέχρι που η σύζυγος του ποιητή Ladislav Fikar πρότεινε τον ποπ τραγουδιστή Vaclav Neckar, που έκανε κι αυτός εδώ ντεμπούτο στο σινεμά.
- Ο σκηνοθέτης ανέλαβε την τελευταία στιγμή τον μικρό ρόλο του Δρ. Μπράμπετς, επειδή ο ηθοποιός που θα τον ερμήνευε δεν μπόρεσε να εμφανιστεί στα γυρίσματα.
Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος
Έκδοση Κειμένου: 14/7/2022
O νεαρός Μίλος προσλαμβάνεται ως μαθητευόμενος σταθμάρχης σε έναν περιφερειακό σταθμό της Τσεχοσλοβακίας, συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση που έφερε και τους προγόνους του στην ίδια θέση. Παρότι η δουλειά προμηνύεται εκκωφαντικά πληκτική, ο ίδιος καμαρώνει, καθώς η φευγαλέα παρουσία των τρένων βρίσκεται στο κέντρο του ενδιαφέροντος της τοπικής κοινωνίας και, έτσι, ο σταθμάρχης αποτελεί εξέχων πρόσωπο. Συν τοις άλλοις, για τη δουλειά αυτή η φυγοπονία μοιάζει το απόλυτο προσόν, μιας και κανένας από τους εργαζόμενους στον σταθμό δε δουλεύει πραγματικά, και την αρετή αυτή ο Μίλος διαθέτει εν αφθονία από τα γεννοφάσκια του. Όμως, η σεξουαλική αφύπνιση του νεαρού, που έρχεται μετά το σύντομο συναπάντημά του με μία συνάδελφο, περιπλέκει τους όρους της ατάραχης ζωής που πίστευε ότι του εγγυάται το τιμητικό του επάγγελμα.
Το ντεμπούτο του Γίρι Μενζέλ είναι μία τραγικωμωδία ενηλικίωσης στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής της Τσεχοσλοβακίας. Διασκευάζοντας το μυθιστόρημα του Μπόχουμιλ Χράμπαλ, ο τσέχος δημιουργός δίνει το ρυθμό σε μία παρέλαση φαιδρών προσωπικοτήτων που σημαδεύουν τη ζωή του αγαθού Μίλος. Πατριώτες που συνεργάζονται με τους ναζί και επαίρονται για τα κατορθώματα του νικηφόρου στρατού διακόπτουν τη φαιδρή πραγματικότητα του σταθμού, όπου ο ένας εκ των προϊσταμένων έχει αυτοανακηρυχθεί μέγας εραστής και ο έτερος ζηλεύει σε βαθμό υστερίας. Η πορεία του απρόσμενου ήρωα προς το φινάλε δεν έχει τίποτα το σοβαροφανές ή το συγκλονιστικό ∙ δεν παρατίθενται ποτέ εμφατικά οι φρικαλεότητες της ναζιστικής περιόδου. Ο τόνος της ταινίας παραμένει πάντα ιλαροτραγικός, όπως αρμόζει στην ξεκούρδιστη κομπανία που συναπαρτίζουν οι φιγούρες που περιβάλλουν τον Μίλος.
Στον Άνθρωπο που Έβλεπε τα Τρένα να Περνούν συναντούμε συμπυκνωμένα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τσεχοσλοβακικού Νέου Κύματος της δεκαετίας του 1960, το οποίο διέκοψε την πορεία του τόσο απότομα με τη σοβιετική εισβολή στη χώρα. Η διακωμώδηση μίας τραγικής συνθήκης, όπως εδώ η Κατοχή, σε συνδυασμό με την ακατανίκητη επανάσταση της σεξουαλικότητας που περιπαίζει τον ρόλο των αρσενικών, εδώ τόσο απολαυστικά σαρκαστική, συνθέτουν το πλαίσιο μίας αφήγησης που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πολιτισμικό προϊόν του άλλοτε τσεχοσλοβακικού κράτους, αφού το ύφος της συναντά κανείς τόσο στις ταινίες όσο και στη λογοτεχνία της περιόδου, μερικά εκ των οποίων διασκευάστηκαν για τη μεγάλη οθόνη. Έτσι, το φιλμ του Μενζέλ υπερβαίνει την περίοδο στην οποία τοποθετείται η αφήγησή του. Σατιρίζει ανηλεώς, μεταξύ άλλων, την καταγωγή των ηρώων στα εθνικά αφηγήματα, τη σεξουαλική καταπίεση και το φετίχ της γραφειοκρατίας (θεσπέσια η σκηνή με τις σφραγίδες στο γυμνό γυναικείο σώμα), συστατικά στοιχεία της κοινωνικής πραγματικότητας του κράτους στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα.
Όσο ο Μενζέλ διακόπτει τη συρραφή των κωμικών επεισοδίων με σιωπές και υπέροχα φιλοτεχνημένα στενά κάδρα που εσωκλείουν όσα απομένουν όταν κατακάθεται η σκόνη των φαιδρών περιπετειών του Μίλος, τόσο καταλαβαίνουμε πως οδηγεί μεθοδικά την ταινία προς ένα δυναμικό φινάλε που επιστεγάζει την ενηλικίωση (σεξουαλική και μη) του Μίλος. Σε έναν παράλογο κόσμο, γεμάτο τραγική τυχαιότητα, καταπιεσμένες ορμές και απροσδόκητους ήρωες, ο μικρός θα βρεθεί εντός συνθηκών που τον υπερβαίνουν και τελικά θα αποχαιρετήσει οριστικά και αναγκαία την αθωότητά του, αντικρίζοντας τις απροσπέλαστες αντιφάσεις της ταραχώδους ιστορικής πραγματικότητας.
Βαθμολογία: