Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου

Ο Ρόι Νίρι, ένας φιλήσυχος οικογενειάρχης, παρουσιάζει προβλήματα συμπεριφοράς όταν γίνεται μάρτυρας ενός είδους εξωγήινης επαφής. Παράξενα οράματα παρουσιάζονται μπροστά του, ενώ μια μουσική σύνθεση κυριεύει τη σκέψη του. Μαζί με μια ομάδα άλλων ατόμων που είχαν παρόμοιες εμπειρίες, αποφασίζει να ακολουθήσει το ένστικτό του και να προσπαθήσει να έρθει σε επαφή με την απόκοσμη λύση του μυστηρίου.

Σκηνοθεσία:

Steven Spielberg

Κύριοι Ρόλοι:

Richard Dreyfuss … Roy Neary

Melinda Dillon … Jillian Guiler

Francois Truffaut … Claude Lacombe

Teri Garr … Ronnie Neary

Bob Balaban … David Laughlin

J. Patrick McNamara … επικεφαλής προγράμματος

Warren J. Kemmerling … ταγματάρχης ‘Wild Bill’ Walsh

Roberts Blossom … αγρότης

Cary Guffey … Barry Guiler

Shawn Bishop … Brad Neary

Adrienne Campbell … Silvia Neary

Justin Dreyfuss … Toby Neary

Lance Henriksen … Robert

Josef Sommer … Larry Butler

Basil Hoffman … Longly

Carl Weathers … στρατονόμος

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Steven Spielberg

Παραγωγή: Julia Phillips, Michael Phillips

Μουσική: John Williams

Φωτογραφία: Vilmos Zsigmond

Μοντάζ: Michael Kahn

Σκηνικά: Joe Alves

Κοστούμια: James Linn

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

• Αυθεντικός Τίτλος: Close Encounters of the Third Kind
• Ελληνικός Τίτλος: Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου

Κύριες Διακρίσεις

• Όσκαρ φωτογραφίας και ειδικό βραβείο ηχητικών εφέ. Υποψήφιο για σκηνοθεσία, δεύτερο γυναικείο ρόλο (Melinda Dillon), μουσική, μοντάζ, σκηνικά, ήχο και ειδικά εφέ.
• Υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα ταινίας (δράμα), σκηνοθεσίας, σεναρίου και μουσικής.
• Βραβείο Bafta σκηνικών. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία, δεύτερο αντρικό ρόλο (Francois Truffaut), σενάριο, μουσική, φωτογραφία, μοντάζ και ήχο.
• Καλύτερη ξένη ταινία στα David di Donatello.

Παραλειπόμενα

• Ο Steven Spielberg είχε αναπτύξει εμμονή με τους ουρανούς από πολύ μικρός, όταν μαζί με τον πατέρα του έτυχε να παρακολουθήσει βροχή μετεωριτών στο Νιου Τζέρσεϋ. Διόλου τυχαία, η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία -στα 18 του- ήταν το Firelight (1964), μια ταινία 500 δολαρίων που απέφερε κέρδη ενός δολαρίου από μία αίθουσα της πόλης του. Κι όμως από εκεί προέρχονται αρκετές σκηνές, με κάποιους να θεωρούν το Στενές Επαφές ριμέικ του Firelight. Η εμμονή του αυτή είχε συνεχιστεί με το διήγημα Experiences του 1970, όπου μια ομάδα νερών παρακολουθούν φώτα στον ουρανό.
• Με την ολοκλήρωση του Εξπρές του Σούγκαρλαντ (1974), ο Spielberg έκλεισε συμφωνία με την Columbia Pictures για μια sci-fi ταινία, κι ενώ πρώτα είχε απορριφθεί η ίδια πρόταση από την 20th Century Fox. Με τον αρχικό προϋπολογισμό των 2,5 εκ. δολαρίων, αυτό που είχε σκεφτεί αρχικά ήταν ένα ντοκιμαντέρ για ανθρώπους που πίστευαν στην ύπαρξη των ούφο. Ακολούθως δανείστηκε μια φράση από το Πράγμα απ’ τον Άλλο Κόσμο (1951), το Watch the Skies, το έμπλεξε με όσα ήταν γνωστά για το περίφημο μυστικό πρόγραμμα Project Blue Book, και αναζήτησε βοήθεια για το σενάριο. Αυτή ήρθε τέλη του 1973 από τον Paul Schrader, με σκοπό τον επόμενο χρόνο να ξεκινούσαν τα γυρίσματα. Προτίμησε εντέλει τα Σαγόνια του Καρχαρία, και το Watch the Skies έμεινε πίσω. Η τεράστια όμως επιτυχία του Καρχαρία έφερε τον σκηνοθέτη σε νέα διαπραγμάτευση με την Columbia, για πολύ μεγαλύτερο μπάτζετ και απόλυτη δημιουργική ελευθερία. Το σενάριο τώρα είχε τίτλο Kingdom Come, και είχε ως πρωταγωνιστή έναν αξιωματικό που εργάζονταν πάνω στο Project Blue Book. Οι αλλαγές πάνω στο κείμενο ήταν απανωτές, με τους Spielberg και Schrader να χωρίζουν δρόμους λόγω δημιουργικών διαφορών, και τους David Giler, Hal Barwood και Matthew Robbins να εμφυσούν νέα πνοή πάνω στο στόρι. Το τελικό κείμενο ήταν εξολοκλήρου του ίδιου του Spielberg, δανειζόμενος έμπνευση από το κλασικό τραγούδι When You Wish upon a Star από το Πινόκιο της Disney. Πριν την έναρξη των γυρισμάτων, οριστικοποιήθηκε και ο τίτλος.
• Ως επιστημονικός σύμβουλος προσλήφθηκε ο J. Allen Hynek, που είχε εργαστεί με την πολεμική αεροπορία για το Project Blue Book. Βοήθεια -ανέλπιστη- ήρθε και από την πολεμική αεροπορία, όσο και τη ΝΑΣΑ.
• Ο Dan Perri σχεδίασε το λόγκο της ταινίας (με γραμματοσειρά Handel Gothic), με τον Spielberg να ενθουσιάζεται τόσο με αυτό, που το εξάπλωσε σε όλη τη διαφημιστική καμπάνια, εκμεταλλευόμενος τις ελευθερίες που είχε. Την ίδια χρόνια, ο Dan Perri είχε σχεδιάσει και τους τίτλους του Πολέμου των Άστρων.
• Λόγω κακής εμπειρίας με τα Σαγόνια, ο Spielberg ήθελε όλη η ταινία να γυριστεί μέσα σε στούντιο. Εντέλει έγινε το ακριβώς αντίθετο, με το Γουαϊόμινγκ, την Αλαμπάμα και την Καλιφόρνια να γίνονται το βασικό ντεκόρ της ταινίας. Τα 2,7 εκ. δολάρια όμως της αρχικής συμφωνίας κατέληξαν να γίνουν 19,4, με την Columbia να αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ένας ανεμοστρόβιλος διέλυσε τα σκηνικά στην Αλαμπάμα, με το στούντιο να βρίσκει τα εξτρά χρήματα από βρετανικές και γερμανικές πηγές.
• Υπεύθυνος για τα ειδικά εφέ ήταν ο Douglas Trumbull, που αστειευόμενος είχε πει ότι με τα 3,3 εκ. δολάρια που διατέθηκαν για αυτά, θα μπορούσε να γυριστεί μια ολόκληρη ταινία. Ο Carlo Rambaldi σχεδίασε τους εξωγήινους (όπως θα κάνει και στο Ε.Τ.), ενώ ο Ralph McQuarrie το εξωγήινο σκάφος. Το αρχικό μοντέλο του σκάφους βρέθηκε έκτοτε ως έκθεμα στο μουσείο Smithsonian.
• Για τους εξωγήινους είχε γίνει δοκιμή να βγουν ως CGI, αλλά ο Spielberg το απέρριψε ως μια πανάκριβη ιδέα.
• Ο Spielberg συνεργάζεται για πρώτη φορά με τον -έκτοτε μόνιμο του- μοντέρ Michael Kahn, δηλώνοντας μετά από χρόνια ότι αυτό ήταν το δυσκολότερο μοντάζ στην καριέρα του. Μόνο για τα τελευταία 25 λεπτά, πέρασαν από τη μονταζιέρα χιλιάδες μέτρα φιλμ για να βρεθούν τα κατάλληλα πλάνα. Ακόμα κι έτσι, ο δημιουργός ήταν ανικανοποίητος, αλλά ο Vilmos Zsigmond δεν ήταν πλέον διαθέσιμος για να τραβήξει πρόσθετα πλάνα. Έτσι επιστρατεύθηκαν για αυτά οι John A. Alonzo, Laszlo Kovacs και Douglas Slocombe. Ακόμα περαιτέρω, από τη δοκιμαστική προβολή κόπηκαν από τον Spielberg 7μιση λεπτά.
• Τα ταμεία δοκιμάστηκαν από τη δύναμη της ταινίας. Είχε γίνει η μεγαλύτερη επιτυχία όλων των εποχών για την Columbia Pictures, συγκεντρώνοντας 306,9 εκατομμύρια δολάρια.
• Ανάμεσα σε αυτούς που έχουν συμπεριλάβει την ταινία στις αγαπημένες τους, είναι και οι: Stanley Kubrick, Edgar Wright, Bong Joon-ho, Spike Lee, Denis Villeneuve και Andrew Stanton.
• Ο Spielberg είχε άμεσα κατά νου ένα σίκουελ ή ίσως πρίκουελ, αλλά αποφάσισε να μην το προχωρήσει.
• Το 1980 κυκλοφόρησε η Special Edition, με νέες σκηνές αλλά και μείωση της διάρκειας κάποιων άλλων. Ο Spielberg ήταν και πάλι ανικανοποίητος, οδηγώντας στη δημιουργία ενός Director’s Cut το 1998 για το Home Cinema. Αυτή η τελευταία είναι και η μεγαλύτερη σε διάρκεια εκδοχή που υπάρχει, στα 138 λεπτά.

Μουσικά Παραλειπόμενα

• Για να καταλήξει στο περίφημο μοτίβο πέντε τόνων, ο John Williams έγραψε 300ες εκδοχές. Το συνθεσάιζερ από το οποίο παίχτηκαν ήταν ένα μοντέλο ARP 2500.
• Στο πρώτο μοντάζ, οι τίτλοι τέλους επενδύονταν από το When You Wish upon a Star, αλλά αυτό δεν άρεσε στην πρώτη δοκιμαστική προβολή.