Πρόγευμα στο Τίφανις (1961)

ΣΥΝΟΨΗ

Η Χόλι Γκολάιτλι περιφέρεται στη Νέα Υόρκη, και συντηρείται από πλούσιους άντρες, ελπίζοντας ότι το πάρτι δεν θα τελειώσει ποτέ. Γνωρίζει έναν ταλαντούχο συγγραφέα, τον Πολ Βάρτζακ, και ένας πλατωνικός έρωτας θα ξεκινήσει. Ο τρόπος ζωής της βοηθά τον Πολ να ξεφύγει από το συγγραφικό του μπλόκο και να δημιουργήσει ξανά, αλλά είναι πλέον αιχμάλωτος στα συναισθήματα του, και ίσως θέλει κάτι περισσότερο από τη Χόλι.

Σκηνοθεσία:

Blake Edwards

Κύριοι Ρόλοι:

Audrey Hepburn … Holly Golightly

George Peppard … Paul Varjak

Patricia Neal … Emily Eustace ‘Tooley’ Failenson

Buddy Ebsen … Doc Golightly

Martin Balsam … O.J. Berman

Jose Luis de Vilallonga … Jose da Silva Pereira

Alan Reed … Sally Tomato

John McGiver … ο πωλητής

Stanley Adams … Rutherford ‘Rusty’ Trawler

Mickey Rooney … I.Y. Yunioshi

Claude Stroud … Sid Arbuck

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: George Axelrod

Παραγωγή: Martin Jurow, Richard Shepherd

Μουσική: Henry Mancini

Φωτογραφία: Franz Planer, Philip H. Lathrop

Μοντάζ: Howard A. Smith

Σκηνικά: Roland Anderson, Hal Pereira

Κοστούμια: Edith Head

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: Breakfast at Tiffany’s
Ελληνικός Τίτλος: Τίποτε Δεν Είναι Πιο Ωραίο από την Αγάπη [αυθεντικός]
Εναλλακτικός Ελλ. Τίτλος: Πρόγευμα στο Τίφανις [επανέκδοσης]

Σεναριακή Πηγή

Νουβέλα: Breakfast at Tiffany’s του Truman Capote.

Κύριες Διακρίσεις

Όσκαρ μουσικής και τραγουδιού (Moon River). Υποψήφιο για πρώτο γυναικείο ρόλο (Audrey Hepburn), διασκευασμένο σενάριο και σκηνικά.
Υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ταινίας (κωμωδία) και πρώτου γυναικείου ρόλου (Audrey Hepburn) στην ίδια κατηγορία.

Παραλειπόμενα

Ο ίδιος ο Capote ήθελε η Marilyn Monroe να παίξει τη Χόλι, την οποία στην ουσία φαντάζονταν όταν έγραφε τη νουβέλα. Όταν προσλήφθηκε ο σεναριογράφος George Axelrod, η εντολή ήταν να το “κόψει και το ράψει πάνω στη Monroe”. Αλλά η διάσημη σταρ αρνήθηκε τον ρόλο, μια και θεώρησε πως θα της δημιουργούσε κακή εικόνα το να παίξει μια ηρωίδα τόσο ελευθέρων ηθών. Παρόλα αυτά, όταν εντέλει προσλήφθηκε η Hepburn, ο Capote δήλωσε ότι η Paramount τον πρόδωσε σε κάθε επίπεδο. Ο ρόλος είχε προταθεί τόσο στη Shirley MacLaine όσο και την Kim Novak, αμφότερες όμως τον προσπέρασαν.
Ο Steve McQueen δεν μπόρεσε να πει το ναι για τον Πολ λόγω του στουντιακού συμβολαίου του.
Η πρώτη επιλογή για τη σκηνοθεσία ήταν ο John Frankenheimer, και επί τρεις μήνες ο δημιουργός όντως εργάστηκε πάνω στο κείμενο. Αλλά η Hepburn είπε ότι “πρώτη φορά τον ακούω αυτόν” και αμέσως απομακρύνθηκε.
Η Hepburn είχε δηλώσει πως αυτός ήταν ένας από τους πλέον δύσκολους ρόλους της, αφού αντίθετα με την ηρωίδα, η σταρ ήταν εσωστρεφής χαρακτήρας.
Τα γυρίσματα ξεκίνησαν με τη σκηνή στο εικονικό κατάστημα Tiffany & Co. Όλα τα εσωτερικά, πλην αυτών στο Tiffany, γυρίστηκαν στα Paramount Studios του Χόλιγουντ, αλλά τα εξωτερικά πλάνα είναι στη Νέα Υόρκη.
Λεπτομέρειες της ταινίας, από τον κότσο της Hepburn ως τα μακριά τσιγάρα και τα γυαλιά (που παρερμηνεύονται ως Ray-Ban), έγιναν αντικείμενο λατρείας και μόδας. Χαρακτηριστικά, ένα από τα τρία φορέματα που σχεδίασε για την ταινία ο οίκος Givenchy πουλήθηκε σε δημοπρασία του οίκου Christie’s το 2006 σε ποσό σχεδόν ενός εκατομμυρίου δολαρίων.
Αρνητικό παράδειγμα χολιγουντιανών στερεοτύπων αποτελεί η καρικατουρίστικη εμφάνιση του μακιγιαρισμένου Mickey Rooney ως Ιάπωνα. Διόλου τυχαία, αναφορά σε αυτό γίνεται στην ταινία Ντράγκον: Η Ζωή του Μπρους Λι (1993). Ο παραγωγός Richard Shepherd και ο Blake Edwards, σε μεταγενέστερες δηλώσεις τους, απολογήθηκαν επί του γεγονότος, θεωρώντας ότι ήταν ένα μεγάλο λάθος που στιγμάτισε την ταινία.
Με κόστος 2,4 εκατομμύρια δολάρια, η ταινία πέτυχε κέρδη 14ων.
Το 2004, το σενάριο μετατράπηκε για πρώτη αλλά όχι τελευταία φορά σε θεατρικό.

Μουσικά Παραλειπόμενα

Κατά τη διάρκεια της ταινίας, η Hepburn τραγουδάει το κλασικό Moon River, μια σύνθεση του Henry Mancini, σε στίχους του Johnny Mercer. Το τραγούδι είχε κατασκευαστεί να ταιριάζει με τη φωνή της, άλλα έγινε διάσημο με την εκδοχή του Andy Williams.
Το σάουντρακ έβγαλε συνολικά 6 υποψηφιότητες στα βραβεία Grammy, με τις 5 να είναι κερδοφόρες.

ΚΡΙΤΙΚΗ #1

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής
Έκδοση Κειμένου: 1/6/2008

Δεν υπάρχουν πολλές ταινίες στον κινηματογράφο που είναι σίγουρο πως θα σου αποσπάσουν τουλάχιστον ένα δάκρυ. Το Πρόγευμα στο Τίφανις είναι ακριβώς η άψογα δομημένη διαδικασία παραγωγής-εκμαίευσης αυτού του δακρύου. Δύο ώρες σε κάνει να ερωτευτείς τους χαρακτήρες και σε μια τελικά σκηνή, μαζί με μια γάτα μέσα στη βροχή, σε «κόβει στα δύο».

Ο Blake Edwards ήταν σκηνοθέτης κωμωδιών, αλλά με αυτή τη δραματική κομεντί άγγιξε το αποκορύφωμα του. Στα χέρια του έχει ένα εξαιρετικό κείμενο του Truman Capote (αν και δεν το ακολουθεί πιστά), το οποίο εγκλωβίζει όλη την ανεμελιά της εποχής του. Ιδανική ενσάρκωση αυτής είναι η Audrey Hepburn, στον πιο δυνατό ρόλο της καριέρας της, ένα σπουργιτάκι ανάμεσα σε θηρία. Πλάθει, άψογα και με περίσσιο στυλ, έναν εύθραυστο χαρακτήρα, που ανάμεσα στον πόθο για ζωή και την επιφανειακή της αφέλεια κατατρέχεται από τα φαντάσματα του παρελθόντος και την ανάγκη της επιβίωσης. Είναι ένας ευαίσθητος τυχοδιώκτης, περισσότερο από ανάγκη και λιγότερο εντέλει από αφέλεια. Απέναντι της ένας μοντέρνος άντρας, υποχείριο της οικονομικής του ανάγκης κι αυτός, ένας άνθρωπος που για να μπορέσει να γράψει τις νουβέλες του, αναγκάζεται να ανέχεται την πλούσια πατρόνα του. Ο George Peppard δεν είναι αξέχαστος σε αυτό τον ρόλο, αλλά μιλάμε για μια παραγωγή στην οποία δεν θέλεις να αλλάξεις τίποτα.

Το σενάριο θέλει αυτό το οφθαλμοφανώς ερωτευμένο ζευγάρι να μην μπορεί να ζήσει μαζί, λόγω των κοινωνικών-οικονομικών επιταγών που διέπουν τη μοντέρνα εποχή. Όμως, ο σκηνοθέτης επιμένει στο μήνυμα του και χαρίζει τον θρίαμβο στην αγάπη, κάτω από καταρρακτώδη βροχή, που αντιστοιχεί στα οξυμένα συναισθήματα των ηρώων. Όταν, δε, ακούγεται και το Blue River του Henri Mancini, πολύ δύσκολα τα μάτια σας δεν θα μοιάζουν με τις στάλες που πέφτουν.

Γενικά, τι να πει και τι να προτείνει κανείς για μια ταινία που λογικά οι περισσότεροι έχετε ήδη δει και λογικά έχετε εξίσου αγαπήσει. Όμως, είναι και μια ταινία που αντέχει τις πολλές προβολές, ειδικά κάτω από το καλοκαιρινό φεγγάρι, και ακόμα κι αν η είναι η πολλοστή της θέαση, θα μιλήσει εκ νέου στην καρδιά σας. Ο Blake Edwards κάνει λεπτή δουλειά με το καλογραμμένο κείμενο του Truman Capote και η Audrey Hepburn πλάθει έναν από τους πιο αξέχαστους χολιγουντιανούς χαρακτήρες. Εξοπλιστείτε βέβαια με χαρτομάντιλα, έστω και αν δεν είστε κρυολογημένοι…

Βαθμολογία:

ΚΡΙΤΙΚΗ #2

Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης
Έκδοση Κειμένου: 29/6/2024

Το πάντρεμα γέλιου και δακρύων, μπουρλέσκ και συναισθήματος, που αποτελούν τους θεμελιώδεις πυλώνες στο έργο του αμερικανού σκηνοθέτη Blake Edwards, έφθασε στην τελειότητα του με το «Πρόγευμα στο Τίφανις » (1961), μια πρωτοποριακή, εκλεπτυσμένη ρομαντική κομεντί, χαλαρή προσαρμογή μιας νουβέλας του Truman Capote.

«Μια φορά κι ένα καιρό, υπήρχε ένα πολύ όμορφο, πολύ φοβισμένο κορίτσι». Αυτή η τελετουργική φόρμουλα των παραμυθιών ταιριάζει απόλυτα στην ταινία του Blake Edwards. Αυτό το πολύ εκλεπτυσμένο κορίτσι ονομάζεται Holly Golightly (Audrey Hepburn), ζει στη Νέα Υόρκη και κάνει παρέα με κάθε λογής ανθρώπους: καλλιτέχνες, πλούσιους, ακόμη και μεγαλομαφιόζους. Επιφανειακά αποπνέει μια συνεχή ευδαιμονία, επαναλαμβάνοντας πόσο «θεϊκά ευτυχισμένη» είναι. Όμως ποτέ δεν μαθαίνουμε ποια δραστηριότητα τής επιτρέπει να συντηρείται, χωρίς να εργάζεται. Είναι λογικό συμπέρασμα ότι όταν οι πλούσιοι συνδαιτυμόνες της δίνουν 50 δολάρια για να πάει να φρεσκαριστεί στις τουαλέτες των νυχτερινών κλαμπ, δεν περιμένουν να τους επιτρέψει απλά να της μιλήσουν.

Κατοπτρικό είδωλο της Holly είναι ο Paul (George Peppard), ένας νεαρός επίδοξος συγγραφέας που οικονομικά συντηρείται από μια -μεγαλύτερης ηλικίας- ερωμένη (Patricia Neal), την οποία παρουσιάζει ως «διακοσμήτριά» του. Η Holly και ο Paul μένουν στο ίδιο κτίριο. Γνωρίζονται, γίνονται φίλοι, ίσως ερωτεύονται κιόλας. Όμως το κορίτσι στοχεύει να παντρευτεί έναν οποιοδήποτε εκατομμυριούχο, πηγαίνει από το ένα πάρτι στο άλλο, κυνηγά τον χρόνο, περνά από τη βαθιά κατάθλιψη στην αχαλίνωτη ανάταση. Κατά καιρούς φαντάσματα αναδύονται από το σκοτεινό παρελθόν της, όλα αποτελέσματα της νεανικής αφέλειάς της. Άραγε θα καταφέρουν η Holly και ο Paul να επιλύσουν τη δύσκολη εξίσωση της σχέσης τους και να πραγματοποιήσουν τα όνειρα τους;

Το «Πρόγευμα στο Τίφανις» σηματοδοτεί τον θρίαμβο της κομψότητας και της αίγλης στη μεγάλη οθόνη, θυμίζοντας τις ραφινάτες κωμωδίες του Lubitsch που μιλούν για σεξ και πλούτο. Όλα τα ιερά σημαίνοντα της ταινίας συμπυκνώνονται και αποτυπώνονται στη μυθική εναρκτήρια σεκάνς, με τη μεθυστική μελωδία του «Moon River» να αποπνέει αυτή την απροσδιόριστη γοητεία της ταινίας. Νέα Υόρκη, ξημερώματα. Μια υπέρκομψη φιγούρα, ντυμένη με Givenchy, βγαίνει από ένα ταξί. Είναι η Holly που σταματά μπροστά στη βιτρίνα του κοσμηματοπωλείου Tiffany’s, με έναν καφέ και ένα γλυκό στο χέρι. Με μια ιδιοφυή λήψη μέσα από το κατάστημα, ο Edwards δείχνει με μαεστρία ότι η νεαρή κοπέλα παραμένει έξω από το σύμπαν που έχει εξιδανικεύσει. Ακόμα βαθύτερα, αυτό το πλάνο δίνει στον θεατή την εντύπωση ότι είναι η ίδια η Holly που είναι τοποθετημένη στη βιτρίνα, ως «κόσμημα» προς πώληση.

Παρά την έντονη κοινωνική της ζωή, η Holly είναι θεμελιωδώς μόνη. Η ευτυχία της είναι πολύ κραυγαλέα για να είναι πραγματική. Μιλά συνεχώς για τα «πάντα» και για το «τίποτα’», απλά για να αποφύγει τη σιωπή, να μη βρεθεί μόνη της με τις σκοτεινές της σκέψεις, με τις ρωγμές του ζοφερού παρελθόντος. Πίσω από τη λαίμαργη επιθυμία της για χλιδάτα πάρτι κρύβεται η πληγή ενός μικρού κοριτσιού που από πολύ νωρίς έγινε αντικείμενο του αντρικού πόθου. Οι επιφανειακές σχέσεις της με πλούσιους άνδρες αναδεικνύουν τη συναισθηματική της απομόνωση, την αόρατη φυλακή στην οποία έχει ασυνείδητα κλειστεί. Η Holly είναι ένας χαρακτήρας που αναζητά συνεχώς τον εαυτό της, ενσαρκώνοντας μια μορφή επανεφεύρεσης. Η αλλαγή του ονόματος και του τρόπου ζωής της αντιπροσωπεύει την προσπάθειά της να ξεφύγει από ένα οδυνηρό παρελθόν και να δημιουργήσει μια νέα ταυτότητα. Αυτό αντανακλά την ευρύτερη υπαρξιακή αναζήτηση νοήματος και αυτοαποδοχής. Όπως χαρακτηριστικά λέει ο πράκτοράς της: «Εντάξει είναι ψεύτικη, αλλά μια πραγματική ψεύτικη». Όσο για το επαναλαμβανόμενο μοτίβο του «Tiffany», αντιπαραβάλλει τις υλιστικές αναζητήσεις της Holly με τη βαθύτερη συναισθηματική ολοκλήρωση που βρίσκει στη σχέση της με τον Paul. Άλλωστε και οι δυο ξέρουν πολύ καλά τι ήταν όταν γνωρίστηκαν: δυο εκπορνευόμενοι απατεώνες.

Είναι τέτοια η ταύτιση ηθοποιού -χαρακτήρα που είναι αδύνατο να φανταστούμε ότι θα μπορούσε κάποια άλλη να υποδυθεί τη Holly εκτός από την Audrey Hepburn: η ευθραυστότητα της που την κάνει να μοιάζει με κλαδάκι που μπορεί να παρασύρει η παραμικρή ριπή ανέμου, η απαράμιλλη κομψότητα που εξευγενίζει κάθε τι χυδαίο, το διφορούμενο βλέμμα γεμάτο με πάθος για ζωή αλλά και βαθιά μελαγχολία. Όταν η λεπτή φωνή της τραγουδά το «Moon River» με τα μακριά, αδύνατα δάχτυλά της να διεγείρουν τις χορδές της κιθάρας, γεννιούνται στιγμές καθαρής κινηματογραφικής μαγείας. Όσο για τον χαρακτήρα του Paul, η παθητικότητα του, η οικονομική του εξάρτηση και η αδυναμία του να γράψει ένα νέο βιβλίο αμφισβητούν το στερεότυπο του χολιγουντιανού γόη, με τον George Peppard να έχει την ιδανική σωματική διάπλαση και την ηθική αδυναμία για το ρόλο. Μοναδική παραφωνία στην ταινία είναι τα κωμικά ιντερμέδια, ένα ρατσιστικό γκροτέσκο, με τον περιττό χαρακτήρα του Mickey Rooney ως ιάπωνα γείτονα που παρασύρεται σε φρενίτιδα από τα θορυβώδη πάρτι της Holly.

Υπάρχει μια τάση της κριτικής να απορρίπτει συλλήβδην τον Edwards ως εμπορικό σκηνοθέτη της ελαφριάς ψυχαγωγίας, καθώς οι ταινίες του συχνά κινούνται ανάμεσα στον εκλεπτυσμένο ρομαντισμό και τη σεξουαλική χυδαιότητα. Ωστόσο αν δούμε κάτω από την ανάλαφρη επιφάνεια του «Προγεύματος στο Τίφανις», μπορούμε να διακρίνουμε την κρυμμένη ευαισθησία και τη μελαγχολία του σκηνοθέτη για τις εύθραυστες προσωπικές σχέσεις που προκαλούν πόνο και μοναξιά στον σύγχρονο άνθρωπο. Πουθενά δεν γίνεται πιο φανερό αυτό, από ότι στη σκηνή όπου μια αναποφάσιστη Hepburn υπερασπίζεται δογματικά την ελευθερία της: «Οι άνθρωποι δεν ανήκουν σε άλλους ανθρώπους», και τον βαθιά ερωτευμένο Peppard να της απαντά «Οι άνθρωποι ανήκουν σε άλλους, γιατί είναι η μόνη τους ευκαιρία να γίνουν ευτυχισμένοι».

Το «Πρόγευμα στο Τίφανις» είναι τόσο δροσιστικό όσο ένα ποτήρι σαμπάνιας, και τόσο μελαγχολικό όσο μια ασταμάτητα βροχερή μέρα.

Βαθμολογία: