Μπραζίλ

Ο Σαμ Λάουρι, ένας γραφειοκράτης σε μελλοντική κοινωνία όπου βασιλεύει η γραφειοκρατία, προσπαθεί να διορθώσει ένα λάθος του συστήματος, και παρότι είναι γόνος καλής οικογένειας, κρίνεται καταζητούμενος από το κράτος για βομβιστής. Μέσα στο ανελέητο κυνηγητό που του εξαπολύεται, θα γνωρίσει και τη γυναίκα των ονείρων του.

Σκηνοθεσία:

Terry Gilliam

Κύριοι Ρόλοι:

Jonathan Pryce … Sam Lowry

Kim Greist … Jill Layton

Robert De Niro … Archibald ‘Harry’ Tuttle

Katherine Helmond … Ida Lowry

Ian Holm … Κος Kurtzmann

Bob Hoskins … Spoor

Michael Palin … Jack Lint

Ian Richardson … Κος Warrenn

Peter Vaughan … Eugene Helpmann

Jim Broadbent … Δρ Louis Jaffe

Charles McKeown … Harvey Lime

Derrick O’Connor … Dowser

Kathryn Pogson … Shirley Terrain

Bryan Pringle … Spiro

Sheila Reid … Veronica Buttle

Jack Purvis … Δρ Chapman

Roger Ashton-Griffiths … ο ιερέας

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Terry Gilliam, Tom Stoppard, Charles McKeown

Παραγωγή: Arnon Milchan

Μουσική: Michael Kamen

Φωτογραφία: Roger Pratt

Μοντάζ: Julian Doyle

Σκηνικά: Norman Garwood

Κοστούμια: James Acheson

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

• Αυθεντικός Τίτλος: Brazil
• Ελληνικός Τίτλος: Μπραζίλ

Κύριες Διακρίσεις

• Υποψήφιο για Όσκαρ αυθεντικού σεναρίου και σκηνικών.
• Βραβείο Bafta σκηνικών και ειδικών εφέ.

Παραλειπόμενα

• Παραπομπή στο κλασικό Nineteen Eighty-Four του George Orwell, τα έργα του Franz Kafka και την τέχνη του σουρεαλισμού. Το δε φινάλε συγκεκριμένα εντοπίζεται ως επιρροή στο διήγημα An Occurrence at Owl Creek Bridge του Ambrose Bierce. Παντού όμως υπάρχουν πινελιές γερμανικού εξπρεσιονισμού και φιλμ νουάρ, ενώ αποδίδεται φόρος τιμής στο Θωρηκτό Ποτέμκιν του Sergei Eisenstein.
• Παρά τον τίτλο του, το φιλμ δεν διεξάγεται στη Βραζιλία ούτε έχει κάποια άμεση σχέση επί της πλοκής. Προήλθε από το διάσημο τραγούδι του Ary Barroso, Aquarela do Brasil, που για την ταινία ερμηνεύει ο Geoff Muldaur.
• Ο Gilliam ξεκίνησε να γράφει το στόρι και το σενάριο μαζί με τον αμερικανό συγγραφέα Charles Alverson, που μπορεί να πληρώθηκε για τη δουλειά του μα δεν αναφέρεται στους τίτλους. Για την ακρίβεια, ο Gilliam αρνούνταν επί περίπου 20 έτη την οποιαδήποτε συνεισφορά του Alverson, μέχρι που ο τελευταίος επιβεβαίωσε τη συμμετοχή του δημοσιοποιώντας ντοκουμέντα από την εξέλιξη της κοινής τους εργασίας.
• Κατά την επεξεργασία του κειμένου εμφανίστηκαν αρκετοί πιθανοί τίτλοι: The Ministry, 1984 ½ (πέρα από τον Orwell, εδώ γίνονταν αναφορά και στο 8½ του Federico Fellini), The Ministry of Torture How I Learned to Live with the System-So Far και So That’s Why the Bourgeoisie Sucks. Σύμφωνα με τον Gilliam, ήταν το 1984 ½ που θα τιτλοφορούσε την ταινία, αλλά αυτό εγκαταλείφθηκε αναγκαστικά λόγω της εμφάνισης του 1984 από τον Michael Radford.
• Ο σκηνοθέτης συχνά αναφέρεται στην ταινία ως μέρος μιας τριλογίας, αυτής της Φαντασίας, την οποία συναποτελούν τα Υπέροχοι Ληστές και τα Κουλουβάχατα της Ιστορίας (1981) και Οι Περιπέτειες του Βαρόνου Μινχάουζεν (1988). Άλλες όμως φορές προτιμούσε να το ενώνει με μια άλλη τριλογία (αργότερα το συγκεκριμένο αρνήθηκε ότι το είχε πει…), αυτή της δυστοπικής σάτιρας. Υπό αυτή την ιδιότητα, η ταινία συγγενεύει με τα Δώδεκα Πίθηκοι (1995) και Το Θεώρημα Μηδέν (2013).
• Για τη δημιουργία των σκηνικών δεν πάρθηκε κατά νου ούτε κάποια συγκεκριμένη πόλη, αλλά ούτε και εποχή πέρα από το γενικό ότι βρισκόμαστε κάπου στον 20ό αιώνα. Για αυτό και η όλη εικόνα μπορεί να θεωρηθεί αναχρονιστική ανάμεσα στα 1940 και τα 1980. Με ανάλυση από τους Jean-Pierre Jeunet και Marc Caro, όλο αυτό ανάχθηκε σε κάτι που από το 1983 ονομάζονταν retro-futurism.
• Ο σκηνοθέτης δοκίμασε πάρα πολλές ηθοποιούς για τον ρόλο της Τζιλ, ανάμεσα στις οποίες και τις Jamie Lee Curtis, Rebecca De Mornay, Rae Dawn Chong, Joanna Pacula, Rosanna Arquette, Kelly McGillis και Ellen Barkin, ενώ σκεφτόταν ακόμα και τη Madonna, κλίνοντας όμως προσωπικά περισσότερο προς την Ellen Barkin. Τελικά τον ρόλο πήρε η Kim Greist, από την οποία όμως ο Gilliam δεν έμεινε καθόλου ευχαριστημένος, και γι’ αυτό έκοψε πάρα πολλές σκηνές όπου εκείνη εμφανίζονταν.
• O Robert De Niro ήθελε τον ρόλο του Τζακ, ο οποίος όμως είχε δοθεί στον Michael Palin. Ο αμερικανικός όμως σταρ ήθελε όπως και να έχει να συμμετέχει στην ταινία και γι’ αυτό δέχθηκε τον ρόλο του Τατλ.
• Υπήρξε μια τρομακτική διαμάχη μεταξύ του σκηνοθέτη και της Universal σχετικά με το φινάλε της ταινίας. Ο μεν σκηνοθέτης ήθελε το σκοτεινό φινάλε, ενώ η Universal ένα χολιγουντιανό happy-end και παράλληλα την προσθήκη μιας ατάκας, που να προδίδει ότι η Τζιλ δεν πέθανε. Υπήρξε μια τέτοια έκδοση της ταινίας (132 λεπτά), η οποία εμφανίστηκε στις αμερικανικές αίθουσες, άλλα ο Gilliam, απειλώντας ότι θα αποκηρύξει την ταινία σε όλες της τις εκδόσεις, κατάφερε τελικά να επιβάλλει το φινάλε που ήθελε.
• Στα ευρωπαϊκά ταμεία η ταινία πήγε πολύ καλά, αλλά στις ΗΠΑ διόλου. Αυτό “μεταφράστηκε” σε έσοδα των 9,9 εκατομμυρίων δολαρίων, κι ενώ το μπάτζετ ήταν στα 15. Τίποτα όμως δεν σταμάτησε το φιλμ από το να γίνει ένα από τα πλέον επιδραστικά των 1980 (ειδικά τα σκηνικά και η ατμόσφαιρα του), και να αποτελέσει ένα από τα δυνατά cult της έβδομης τέχνης.