Περί Τυφλότητος

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 14/8/2008

Από μικρός ένιωθα περίεργα, ακούγοντας το γνωστό τραγουδάκι «Ήτανε ένα μικρό καράβι…», ξέρετε αυτό που τέλειωναν οι τροφές. Το Περί Τυφλότητας δεν είναι η μόνη ταινία που ήρθε να μου θυμίσει τη θριλερική διάσταση του τραγουδιού, απλά ίσως είναι από τα καλύτερα δείγματα.

Ο βραζιλιάνος Fernando Meirelles είναι δημιουργός με άποψη. Στην Πόλη του Θεού αυτή η άποψη λειτούργησε στο να ζωντανέψει ψυχολογικά έναν αληθινό αστικό εφιάλτη. Στον Επίμονο Κηπουρό, από την άλλη, προβλημάτιζε η βιρτουιζιτέ του, όταν συνδυάζονταν με ταινία σεναρίου. Εδώ, που η ταινία κινείται ενδιάμεσα των δύο άλλων περιπτώσεων, ο βραζιλιάνος αριστεύει. Ο αστικός, εσχατολογικός εφιάλτης συναντά τη νομπελική γραφή του Jose Saramago και την υπέροχη διασκευή του Don McKellar, που είχε παρόμοια εμπειρία στο Η Τελευταία Νύχτα του Κόσμου (1998). Παρότι ο Meirelles αποφασίζει να επιβάλει στυλ, η ταινία δεν ξεφεύγει ποτέ από την ψυχολογική της διάσταση, την τρομακτική της υπόσταση, τον υποβλητικό της συμβολισμό.

Ο κόσμος, χωρίς προφανή λόγο, αρχίζει, ένας προς ένας, να τυφλώνεται. Οι αρχές σηκώνουν τα χέρια και, όπως αντιμετωπίζουν κάθε κρίση, αποφασίζουν να είναι αμείλικτες και υπέρ των πολλών. Εμείς, ως θεατές, εγκλωβιζόμαστε σε ένα καταφύγιο με τυφλούς. Οι τυφλοί όμως δεν παύουν παρά να είναι κοινοί άνθρωποι, με τους δικούς τους χαρακτήρες, τα δικά τους προτερήματα-ελαττώματα. Η κατάσταση θα παρεκτραπεί και η ένταση θα αγγίξει υψηλά επίπεδα. Δεν είναι μισανθρωπιστική άποψη, είναι, δυστυχώς, η αλήθεια του σύγχρονου ανθρώπου. Ένας σύγχρονος άνθρωπος που δεν ξέρει να αντιδράσει στις καταστάσεις κινδύνου, που δεν γνωρίζει τον όρο «ψυχραιμία», που δεν μπορεί να συνεργαστεί με τον συνάνθρωπο του. Ένας σύγχρονος άνθρωπος που κρύβει μεγάλη δυστυχία, η οποία, κατά περίσταση, μπορεί να μεταμορφωθεί σε υπέρτατη κακία. Μιλάμε, ρομαντικά, για μια κοινωνία χωρίς νόμους και συντάγματα, αλλά βασισμένη στην αλληλεγγύη και την εσωτερική καλοσύνη. Υπάρχουν τα ιδανικά και οι ηθικοί κανόνες που μπορούν να καλύψουν την συμβίωση μας, απλά πολλοί ανάμεσα μας είναι ήδη τυφλοί και τα αγνοούν…

Ο Meirelles έχει άξιους συμπαραστάτες σε όλο το επιτελείο ερμηνευτών-συντελεστών, ώστε να κάνει πράξη την καλύτερη του ταινία, ως σήμερα τουλάχιστον. Θα έλεγα τα καλύτερα για την Julianne Moore, αλλά προσωπικά τη λατρεύω τόσο πολύ, που δεν περίμενα τίποτα λιγότερο. Αυτός που ίσως ξεχωρίζει είναι ο μικρός ρόλος του Gael Garcia Bernal, του ανθρώπινου κτήνους. Η φωτογραφία είναι στην απόχρωση του λευκού, άψογη αναπαράσταση της οπτικής των ηρώων. Ο Cesar Charlone, που ευθύνεται για αυτήν, λογικά οδεύει για μια δεύτερη οσκαρική υποψηφιότητα (μετά την Πόλη του Θεού), περισσότερο επειδή υπάρχει ουσία και όχι απλός εντυπωσιασμός στην δουλειά του. Υποβλητική όμως και η μουσική του Marco Antonio Guimaraes, που δουλεύει άψογα τις ψυχολογικές εναλλαγές κάθε σκηνής.

Πιο γενικά, άψογος συνδυασμός σινεφιλισμού με κινηματογράφο για το ευρύ κοινό, όπως είχαμε, π.χ., στο Fight Club και στον φυσικό πρόγονο της ταινίας, το Τα Παιδιά των Ανθρώπων. Μια δουλειά ελεγχόμενη απόλυτα από τη σκηνοθετική κρίση, υποστηριγμένη δυναμικά από ένα φοβερό διασκευασμένο σενάριο, που τρυπάει το ανθρώπινο υποσυνείδητο, αναβιώνει εφιάλτες του κάθε προβληματισμένου αστού. Εκεί, όμως, που η ταινία απογειώνεται είναι στον εξαγνισμό των ηρώων, της ανθρωπότητας. Ένα φινάλε που, λογικά, δεν θα αρέσει, αλλά δείχνει ισχυρή προσήλωση στη νοηματική εξίσωση, που ισούται την ελπίδα. Μεγάλες ερμηνείες, ειδικά από τους Moore, Bernal, ουσιαστική κι εμπνευσμένη η φωτογραφία, διεισδυτική η μουσική. Μια πολύ μεγάλη ταινία, που ενόχλησε τις οργανώσεις των τυφλών (επειδή, σύμφωνα με αυτούς, δεν παρουσιάζει καλή εικόνα για τους τυφλούς), γιατί απλά οι περισσότερες οργανώσεις λειτουργούν με το να ξεχωρίζουν τις ανθρώπινες υπάρξεις, αλλιώς ποιο το νόημα της δικής τους ύπαρξης. Εσείς ανοίξτε τα μάτια ερμητικά και μην τα ξανακλείσετε ποτέ ξανά…

Βαθμολογία: