Μπίλι ο Ψεύτης (1963)

ΣΥΝΟΨΗ

Ο Μπίλι είναι ένας νεαρός υπαλληλάκος γραφείου κηδειών με οργιώδη φαντασία, βομβαρδισμένη από την προπαγάνδα των ΜΜΕ. Έτσι, κάθε μια στο τόσο, το μυαλό του φεύγει και πηγαίνει στην Αμβροσία, ένα μυθικό βασίλειο στο οποίο είναι είτε βασιλιάς, είτε εραστής, είτε οποιοσδήποτε ήρωας που θα ανταπεξέρχονταν στις αληθινές καταστάσεις της ζωής του. Βέβαια, στην κανονική του ζωή, τα πράγματα δεν είναι και τόσο τέλεια.

Σκηνοθεσία:

John Schlesinger

Κύριοι Ρόλοι:

Tom Courtenay … William Terrence ‘Billy’ Fisher

Wilfred Pickles … Geoffrey Fisher

Mona Washbourne … Alice Fisher

Ethel Griffies … γιαγιά Florence

Julie Christie … Liz

Finlay Currie … Duxbury

Gwendolyn Watts … Rita

Helen Fraser … Barbara

Leonard Rossiter … Emanuel Shadrack

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Keith Waterhouse, Willis Hall

Παραγωγή: Joseph Janni

Μουσική: Richard Rodney Bennett

Φωτογραφία: Denys N. Coop

Μοντάζ: Roger Cherrill

Σκηνικά: Ray Simm

Κοστούμια: Ron Beck

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: Billy Liar
Ελληνικός Τίτλος: Μπίλι ο Ψεύτης

Σεναριακή Πηγή

Μυθιστόρημα: Billy Liar του Keith Waterhouse.
Θεατρικό: Billy Liar των Keith Waterhouse, Willis Hall.

Κύριες Διακρίσεις

Υποψήφιο για Bafta καλύτερης ταινίας από οποιαδήποτε προέλευση, καλύτερης βρετανικής ταινίας, βρετανό ηθοποιό (Tom Courtenay), βρετανή ηθοποιό (Julie Christie) και βρετανική φωτογραφία.
Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Βενετίας.

Παραλειπόμενα

Το 1959 γράφτηκε το ομότιτλο μυθιστόρημα του Keith Waterhouse, και τον επόμενο μόλις χρόνο μεταφέρθηκε στο θέατρο. Μετά την ταινία ακολούθησε η τηλεοπτική σειρά (1973-1974), με τον Jeff Rawle ως Μπίλι. Το 1974 έγινε και μιούζικαλ για το θέατρο, ως Billy, σε μουσική του John Barry.
Χαρακτηριστικό δείγμα του βρετανικού νέου κύματος (γνωστού και ως Free Cinema), με αίσθηση σινεφίλ-ρεαλιστικού κινηματογράφου, και γυρίσματα εκτός στούντιο.
Δεν ήταν η πρώτη της εμφάνιση στο σινεμά, αλλά εδώ ξεχώρισε το αστέρι της Julie Christie. Κι όμως, συνολικά εμφανίζεται μόνο 12 λεπτά επί του φιλμ, ενώ τον ρόλο τον πήρε όταν αρρώστησε η Topsy Jane, που τον είχε αρχικά.
Ο σκηνοθέτης προτίμησε τον Tom Courtenay αντί του Albert Finney, που ήταν ο θεατρικός Μπίλι.

ΚΡΙΤΙΚΗ

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής
Έκδοση Κειμένου: 10/8/2021

Επίσημα εδώ έκλεισε τον κύκλο του το Νέο Κύμα του βρετανικού σινεμά, αλλά η πόρτα για έναν κινηματογράφο ολότελα διαφορετικό στη Γηραιά Αλβιώνα ήταν πλέον ορθάνοιχτη. Αν προηγούμενα αυτής της επανάστασης οι κοινωνιολογικές μελέτες για έναν σύγχρονο μελετητή ήταν δύσκολες μέσω της μεγάλης οθόνης, αφού οι ταινίες ελάχιστα ανταποκρίνονταν στην απτή πραγματικότητα, σε ταινίες όπως ο Μπίλι ο Ψεύτης μπορεί κανείς να απομυζήσει κρίσιμα για την ιστορική εξέλιξη της κοινωνίας συμπεράσματα.

Βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο στην Ευρώπη, όπου η νεολαία απαρτίζεται από άτομα που βίωσαν σε πολύ ευαίσθητη ηλικία τον μεγάλο πόλεμο, κάτι που προκάλεσε ένα χάος στο μυαλό τους. Αυτό που ονομάζονταν κατεστημένο δεν φάνταζε πλέον ως ασφαλής λύση που θα οδηγούσε σε μια έστω κι ευπρεπή ζωή. Και πριν το μαζικό ξέσπασμα κάπου κοντά στα μέσα των swinging-60’s, δεν ήξερε πού πατά και πού βρίσκεται.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Μπίλι, ένας νεαρός που ψυχρά θα κρίνεις ως απαράδεκτο, και αναζητώντας καλοπροαίρετα τα αίτια της ύπαρξης μιας τέτοιας προσωπικότητας, συνεχώς θα κουτουλάς σε τοίχο. Είναι ο πρόγονος του Μικ στο Εάν και του Άλεξ στο Κουρδιστό Πορτοκάλι, απλά δεν έχει ακόμα εκραγεί αυτό το φυτίλι μέσα του (ακόμα μοιάζει σαν μια ανώριμη εκδοχή του Άλφι με τον Michael Caine). Ο Μπιλ ζει ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία, αλλά δεν έχει ακόμα ως κεκτημένο αυτό το θάρρος για να συνειδητοποιήσει ότι η πραγματικότητα είναι το μόνο πεδίο μάχης πραγμάτωσης των ονείρων. Ζει σε μια κατάσταση φόβου, και οδηγεί συνεχώς τον εαυτό του σε αδιέξοδα, πιστεύοντας ότι η απάτη είναι η μόνη μέθοδος προς το κάτι διαφορετικό. Και στην ουσία, εκείνη ακόμα την εποχή, ήταν…

Αναθρεμμένος μέσα στο αθόρυβα επαναστατικό Free Cinema των 50’s, ο John Schlesinger φανερώνει μια τρυφερότητα για τον ήρωα του, και ακόμα κι αν τον ξεφτιλίζει στα μάτια μας, δεν τον εγκαταλείπει συναισθηματικά ποτέ. Βρίσκει σε αυτόν μεν μια ασταμάτητη πηγή σαρκαστικού χιούμορ, αλλά με τη συμπαράσταση του -απίστευτου- Tom Courtenay, δικαιολογεί ότι είναι αγαπητός σε ένα αιθέριο πλάσμα όπως η Julie Christie. Και ακόμα κι αν δεν του χαρίζει ένα happy-end που θα τον δικαίωνε, τον επιστρέφει στην ασφάλεια της αγκαλιάς της μητέρας του, από την οποία μελλοντικά μπορεί να αδράξει ακόμα μία ευκαιρία για απόδραση στο άμεσο μέλλον… ή μπορεί και όχι. Ό,τι ακριβώς κάναμε μικροί στην αμπάριζα, αναζητώντας τη μόνη ασφαλή ανανέωση των δυνάμεων μας και τον μηδενισμό των λαθών μας.

Πέρα όμως από όλα αυτά, πρόκειται για μια ξεκαρδιστική κωμωδία, που μεταφράζει το εγγλέζικο φλέγμα των Ealing Studios σε ένα νέο είδος κωμωδίας πιο μέσα στην κοινωνία, αλλά εξίσου διασκεδαστικό. Δεν χάνεται σε κανένα σημείο η επιταγή του ρεαλισμού του βρετανικού νέου κύματος, ακόμα κι αν σε σχέση με τις συγγένειες του είναι τόσο απλόχερα χιουμοριστικό. Οι δε παρεμβάσεις των φαντασιώσεων του Μπίλι μόνο κλασικές μπορούν να θεωρηθούν, αφού αυτή η απλή ιδέα δεν είχε βρει ακόμα βρει τόσο δράσης επί της οθόνης. Προσθέτουμε και μια τεχνική αρτιότητα από πλευράς Schlesinger, κι έχουμε κάτι ανώτερο από μια απλά δροσερή σινεφιλική απόδραση.

Βαθμολογία: