Οι Δύο Όψεις του Ξυραφιού

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 28/2/2023

Υπάρχουν τα νοηματικά επίπεδα, που όσο πας πιο βαθιά αισθάνεσαι μια έξαψη. Υπάρχουν όμως και τα αντίστοιχα συναισθηματικά, που το σκάψιμο σε αυτά κατά βάση φέρνει πόνο και βία. Και πολύ συνήθως. Η Claire Denis τολμάει να σπρώξει από το κεφάλι τον εαυτό της μέσα στα δεύτερα, κάνοντας όμως εμάς την υπέρτατη χάρη… Μας αφήνει απλά θεατές.

Μπορεί στο θέατρο να είναι αυτονόητο το ότι βλέπεις αλλά δεν συμμετέχεις, ο κινηματογράφος όμως όλο και πιο σπάνια επιθυμεί κάτι τέτοιο. Οι δημιουργοί προσπαθούν να σε κάνουν συμμέτοχο όσων βλέπεις, με απώτερο φυσικά σκοπό την εντονότερη σου συναισθηματικά εμπειρία. Η Denis όμως πράττει αντίθετα, κάτι που στο παρελθόν αποτελούσε συνήθειο για τον σινεφιλισμό, αλλά πλέον σπανίζει. Σε θέτει ενώπιον μιας κατάστασης τριών ανθρώπων, στην οποία δεν βρίσκεις ούτε μία λέξη να συμπληρώσεις. Δύσκολα, δε, θα έχεις κάτι σοβαρό να πεις ακόμα κι αν έχεις βρεθεί σε παρόμοια θέση με αυτούς (δεν υπάρχει τάση να θέλει να σε κάνει να σε αφορά το θέμα). Κι αυτό επειδή η λογική δεν είναι αυτή που έχει το πάνω χέρι στην υπόθεση, ούτε καν θα μας δοθεί ποτέ η ευκαιρία να μάθουμε τα πάντα για τους τρεις μόλις κεντρικούς της χαρακτήρες. Μόνο στο απώτερο φινάλε, με μια έξυπνη σκηνή-κλείσιμο ματιού επί των τίτλων τέλους, θα έχουμε την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε ποιος είχε μια ορθή στάση μέσα σε αυτό το ψυχολογικό χάος, και ίσως θα ανακουφιστούμε με τη θύμηση πως όλα αυτά τα προβλήματα λύνονται μόνα τους με το πέρασμα του χρόνου.

Δύο κεντρικοί ήρωες (Juliette Binoche και Vincent Lindon σε ρεσιτάλ ερμηνειών) που έχουν ψεγάδια, λένε εύκολα ψέματα και «μισές αλήθειες», που εντέλει δεν ξέρεις πότε εννοούν αυτά που λένε, όπως και δεν μαθαίνεις κρίσιμα στοιχεία για το παρελθόν τους, ώστε να μπορείς να τους κρίνεις ορθά. Έχουν βρει όμως μια χρυσή τομή, ονομάζοντάς την «αγάπη», και η συμβίωση τους φαντάζει ιδανική. Το «ξυράφι» ονομάζεται «τρίτος άνθρωπος» (Gregoire Colin), που όμως υπήρχε εντέλει πάντα εκεί, αλλά και ποτέ επίσης δεν θα μάθουμε κάτι ουσιαστικό για τον εσωτερικό του κόσμο, ή τους απώτερους σκοπούς του (οι ενδείξεις είναι αντιφατικές). Η Denis θα τους πιάσει αυτούς τους τρεις, θα τους φέρει επικίνδυνα κοντά, και θα μας προσφέρει ένα συναισθηματικό θρίλερ με τελείως άγνωστη κατάληξη. Το μόνο που μοιάζει βέβαιο εξαρχής είναι πως δεν γίνεται να έχουμε ένα πολυπόθητο happy-end…

Το τέχνασμα καταλύτης όμως της πανούργας σκηνοθέτιδας δεν αφορά μόνο τον σχεδιασμό του σεναρίου και τη ρεαλιστική ειλικρίνεια που βγάζουν οι διάλογοι. Είναι αυτό το σκοτάδι που αισθανόμαστε παντού ακόμα και σε σκηνές ημέρας, και τα αλλεπάλληλα close-up στα πρόσωπα των ηρώων κατά τις σκηνές των εντάσεων. Όλα αυτά σου προκαλούν ένα κλειστοφοβικό-αποπνιχτικό κλίμα, που σε αγχώνει και σε κάνει να θυμάσαι όταν ήσουν μικρούλης και άκουγες κουκουλωμένος στα σκεπάσματα σου τους γονείς σου να τσακώνονται.

Νόημα; Ίσως και κανένα επί της ουσίας, αφού μιλάμε για πρωτόλεια προσωπικά συναισθήματα. Συναίσθημα; Στο ταβάνι! Παρακολουθήστε λοιπόν σιωπηλά μια ταινία που σε κάνει να φοβάσαι όταν εκείνη επιλέξει να σου φωνάξει, και πείτε ένα ευχαριστώ στην Claire Denis που δεν επέλεξε υπό μπεργκμανικά πρότυπα να κάνει την ταινία της ακόμα μεγαλύτερη σε διάρκεια…

Βαθμολογία: