Εξιλέωση

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 15/1/2008

Το ογκώδες μπεστ-σέλερ του Ian McEwan χωρίστηκε σε τρία, άνισα σε διάρκεια, μέρη. Στο πρώτο μέρος βρισκόμαστε σε μία εξοχική έπαυλη και το σκηνικό θα μας θυμίσει τις καλύτερες στιγμές του James Ivory. Ίσως και να το βλέπαμε σαν μία ταινία μικρού μήκους, αφού η σκηνοθετική φόρμα θα αλλάξει συθέμελα στο δεύτερο και μεγαλύτερο σε διάρκεια μέρος. Σε αυτό μεταφερόμαστε στον μεγάλο πόλεμο, το 1940, και έχουμε εμπρός των ματιών μας ένα από τα καλύτερα μονόπλανα της ιστορίας του κινηματογράφου. Ο κεντρικός ήρωας περιδιαβαίνει τη γεμάτη φαντάρους παραλία της βόρειας Γαλλίας, και γύρω του μια απίστευτη κίνηση ανθρώπων και χρωμάτων, που θα ζήλευαν και μεγάλοι ευρωπαίοι σκηνοθέτες. Αυτό το τοπίο εναλλάσσεται με αυτό του νοσοκομείου, και η φρίκη του πολέμου γίνεται ολοζώντανη, χωρίς να χρειαστεί να ακούσουμε ούτε έναν πυροβολισμό. Στο τρίτο -μίνι- μέρος, η Vanessa Redgrave ερμηνεύει μοναδικά -κάτι περίπου σαν- έναν μονόλογο (μπροστά στην γκεστ-σταρ παρουσία του σκηνοθέτη Anthony Minghella) και ολοκληρώνει το μεγαλείο της ταινίας με μια σεναριακή τροπή που ήταν αναγκαία για να ολοκληρωθεί το μεγαλειώδες δράμα των ηρώων.

Ο θρίαμβος είναι συλλογικός για το επιτελείο, αλλά ο μαέστρος αυτού, ο Joe Wright, πρέπει να πάρει τα μεγαλύτερα εύσημα. Όσα δεν μας είχε δείξει στην προηγούμενη – καλή- του ταινία Περηφάνια και Προκατάληψη, μας τα δίνει εδώ απλόχερα, κεντώντας την ταινία σκηνή-σκηνή. Παίζει με το βάθος του πλάνου, με τις θολώσεις, με τα φλας-μπακ, με τους χρόνους, με τη φωτογραφία, με τα λεπτά συναισθήματα. Κινηματογραφεί με την ίδια δεινότητα το πεδίο του πολέμου και το πεδίο του έρωτα, σαν να θέλει να τα συνυφάνει ως κάτι το ενιαίο, ως κάτι αρτιμελές. Συμπιέζει το σενάριο του, όσο χρειάζεται για να προκαλέσει εσωτερικούς ρυθμούς και λόγια σε κλειστά στόματα.

Έχει όμως στα χέρια του κι ένα εξαιρετικό καστ ερμηνευτών, κυρίως φρέσκων προσώπων, αφού είναι εξίσου φανερό πως έχει σκοπό να κάνει φρέσκο σινεμά. Οι Keira Knightley, James McAvoy έχουν την απαραίτητη χημεία, η νεαρή Saoirse Ronan και η μεγαλύτερη της εκδοχή, η Romola Garai, το απαραίτητο πρόσωπο. Υποχρεωνόμαστε να αναφέρουμε όμως κι ένα άξιο επιτελείο καλλιτεχνών και τεχνικών που ντύνουν την ταινία. Η μουσική του Dario Marianelli είναι από τις σπάνιες φορές που μια μουσική είναι τόσο λειτουργική μέσα στους ρυθμούς κάθε σκηνής. Η φωτογραφία του Seamus McGarvey ολοζώντανη κι εναρμονισμένη με τις επιταγές της σκηνοθεσίας. Το μοντάζ του Paul Tothill παιχνιδιάρικο και κάποιες στιγμές, πρωτότυπο. Τα σκηνικά και τα κοστούμια άξια για τα αντίστοιχα Όσκαρ.

Να συνοψίσουμε; Ένα διαμάντι του σύγχρονου κινηματογράφου -και τα έχει τόσο ανάγκη- με όλα αυτά τα στοιχεία μιας μεγάλης παραγωγής και καλλιτεχνικής δημιουργίας, ταυτόχρονα. Η σκηνοθεσία του Joe Wright είναι ευφυέστατη, φρέσκια και υπόσχεται ακόμα περισσότερα για το μέλλον. Η ιδέα του να διαχωρίσει τη ταινία σε κεφάλαια με τελείως διαφορετικούς ρυθμούς και διαθέσεις, δείχνει και το πόσο τολμηρός είναι. Όλο το επιτελείο, από ηθοποιούς έως και το μοντάζ κινούνται σε πολύ υψηλά επίπεδα, ιδίως οι τόσο λειτουργικές μουσική και φωτογραφία. Υπάρχει μια μοναδική «απορρόφηση» του θεατή μέσα στα συναισθήματα των ηρώων, με την άψογη, όσο και λεπτή, ανάλυση του συναισθηματικού τους κόσμου και τη διατήρηση της λογοτεχνικής αφήγησης. Η μόνη ένσταση δεν είναι σε αυτά που βλέπουμε, είναι σε αυτά που δεν είδαμε, και η ταινία είχε την ανάγκη μεγαλύτερης διάρκειας, ικανής να μας εγκλωβίσει περισσότερο στο ρομαντικό δράμα. Οι δύσκολοι ίσως διακρίνουν κάποια σεναριακά προβλήματα ή μια κοιλιά στη μέση της ταινίας, τα οποία όμως πιστεύουμε πως λειτουργούν προς όφελος της όλης σύνθεσης. Τι να πούμε, παρά ταύτα, όταν μας φτάνει και μόνο αυτό το υπέροχο μονόπλανο στη Γαλλία, που είμαστε σίγουροι πως θα επηρεάσει νεότερους σκηνοθέτες. Υπάρχουν πάρα μα πάρα πολλοί λόγοι για να δείτε αυτό το μοντέρνο κομψοτέχνημα, από τα επερχόμενα Όσκαρ έως το θαυμασμό ενός ολοκληρωμένου έργου, αλλά εσείς αδράξτε το γιατί είναι μια ταινία που ξέρει να δίνει.

Βαθμολογία: