Atlantique

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 3/5/2020

Πρώτη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας για τη Mati Diop, που καταφέρνει πράγματα που πάρα πολλά αντίστοιχα ντεμπούτα στο συγκεκριμένο τερέν θα ζήλευαν. Διότι αυτό που ξεκινάει σαν μια ρεαλιστική κοινωνική καταγραφή που κοιτάει με στοργή και κατανόηση την εγκλωβισμένη σε ασφυκτικές συμβάσεις πρωταγωνίστριά της, ξαφνικά στα μισά της χρονικής της διάρκειας κάνει μια απρόσμενη στροφή στο φανταστικό στοιχείο. Ο θεατής που δεν θα ακολουθήσει τη νέα διαδρομή που χαράζεται από το φιλμ από αυτό το σημείο κι έπειτα, είτε επειδή δεν θα προσπαθήσει να κατανοήσει τη νοηματική της είτε επειδή θα τον ξενίσει η εισαγωγή του μεταφυσικού σε ένα σύνολο που δεν προδιαθέτει για κάτι τέτοιο, θα χάσει την ευκαιρία να απολαύσει μια πολυεπίπεδη όσο και συγκινητική αλληγορία. Το τελικό αποτέλεσμα είναι απλά συναρπαστικό, με την καταγγελία να συνδυάζεται με το μυθικό, το μελό, ακόμη και σε έναν βαθμό με το αφρο-νουάρ.

Πρόκειται για μια άκρως τολμηρή καλλιτεχνικά πρόταση, η οποία ακυρώνει με δυναμικό τρόπο ένα άσχημο στερεότυπο που επικρατεί στο συλλογικό υποσυνείδητο του σινεφίλ κοινού, και θέλει ένα φιλμ που να διαδραματίζεται στην αφρικανική ήπειρο να περιορίζεται πεζά σε μια απεικόνιση των κακώς κειμένων των τοπικών κοινωνιών εκεί με μια επικριτική ματιά. Είναι δε εντυπωσιακή η ισορροπία που επιτυγχάνεται μεταξύ ωριμότητας στη σκιαγράφηση των ηρώων και απενοχοποιημένης συναισθηματικότητας στις στιγμές των δραματικών κορυφώσεων, χωρίς το ένα να υπονομεύει το άλλο.

Και μόνο από τον τρόπο που κινηματογραφεί η Diop το περιβάλλον στο οποίο εκτυλίσσεται η δράση, καταλαβαίνει κανείς το επίπεδο δημιουργικής αυτοσυνειδησίας της. Η κάμερά της παρακολουθεί το ημιαστικό μορφολογικά αυτό τοπίο πότε με μια προσωπική ματιά που πηγάζει από την καταγωγή της οικογένειάς της από τη Σενεγάλη, η οποία προσπαθεί να βρει τη σύνδεσή της με τον τόπο αυτό και να κατανοήσει την ταυτότητά του μέσα από τα κτήρια, τις γειτονιές, τις παραλίες, πότε με τον θαυμασμό ενός εξερευνητή που ανακαλύπτει κάτι πέραν του λογικά εξηγήσιμου, όταν έρχεται η ώρα ο χώρος τον οποίο παρακολουθεί ο θεατής να φιλοξενήσει το υπερβατικό. Η οπτική του σεναρίου έχει ένα ξεκάθαρα φεμινιστικό φίλτρο, τόσο στο πώς αντιλαμβάνεται τις ηρωίδες όσο και στο πώς αναπτύσσει την προβληματική του, «καρφώνοντας» την καταπιεστική φύση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Ταυτόχρονα θίγεται μια σειρά άλλων θεμάτων, όπως οι μέθοδοι πλουτισμού των αναδυόμενων κροίσων του τρίτου κόσμου, η μετανάστευση και το χάσμα των φυλετικών ρόλων, όλα εντασσόμενα αρμονικά σε έναν ολοκληρωμένο συλλογισμό με συνοχή, που συνιστούν τόσο ένα ηχηρό «κατηγορώ» σε χρόνιες παθογένειες των αναπτυσσόμενων χωρών εν γένει, των οποίων τις ρίζες εντοπίζει ορθώς και στο αποικιοκρατούμενο παρελθόν τους, όσο κι ένα σκοτεινό παραμύθι που κουβαλά μια σοφία όσον αφορά το πώς περιγράφει μια πολύ συγκεκριμένη συνθήκη.

Υπάρχουν και περαιτέρω λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά, όπως το εξαιρετικό σάουντρακ της Fatima Al Qadiri, το οποίο μεταδίδει μια απόκοσμη, εξωγήινη ατμόσφαιρα που υποβάλλει και συνοδεύει ιδανικά τις εικόνες που παρατίθενται, αλλά και το ιδιαίτερο μοντάζ της Ael Dallier Vega, πότε σφιχτοδεμένο και νευρώδες και πότε αιθέριο και ποιητικό, πάντοτε όμως με μια διακριτή υπογραφή. Οι δε άγνωστοι ηθοποιοί στην πλειοψηφία τους εξισορροπούν την αυθεντικότητα του πρωτοεμφανιζόμενου με τον αυτοέλεγχο του επαγγελματία, κάτι που συνοψίζεται εξαίσια στην πρωταγωνιστική ερμηνεία της Mame Bineta Sane που διαθέτει σε μεγάλο βαθμό και τα δύο αυτά γνωρίσματα.

Κάποια ψεγάδια θα μπορούσαν να επισημανθούν, όπως το γεγονός ότι η εστίαση κάποια στιγμή «φεύγει» από την κεντρική ηρωίδα, κάτι που βλάπτει ελαφρώς τη γυναικοκεντρικότητα της όλης προσέγγισης στα συγκεκριμένα σημεία, ή το ότι οι μεταφυσικές πινελιές μπαίνουν κάπως αργά στο «παιχνίδι», με αποτέλεσμα η νοηματική γύρω από αυτές να μην εξελίσσεται εξίσου με το αν εισάγονταν νωρίτερα στην πλοκή. Αυτές όμως είναι μικρές ενστάσεις για μια δουλειά που σε γενικές γραμμές κατέχει μια εξόχως πρωτότυπη και οξυδερκή σκοπιά γύρω από μια ποικιλία φλεγόντων κοινωνικοπολιτικών ζητημάτων.

Βαθμολογία: