Οι Απάχηδες των Αθηνών

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 8/3/2022

Εποχή έντονης οικονομικής ύφεσης, και ο Δημήτρης Γαζιάδης δεν μπορεί να κλείσει τα μάτια σε κάτι που υπερβαίνει το κοινότερο θέμα της λαϊκής τέχνης των καιρών εκείνων, που είναι φυσικά το ρομάντζο. Έτσι, αυτό το πρώιμο δείγμα κινηματογραφικής τέχνης της χώρας μας δεν αναζητά την αξία του μόνο μέσα από τον τρόπο που εξελίσσει την ικανότητα της τεχνικής σε μια χώρα που δεν πρωτοπόρησε λόγω έλλειψης πόρων επί της έβδομης τέχνης, αλλά και θεματικά, ακόμα κι αν τόσα χρόνια μετά τα περισσότερα θα μας φανούν τετριμμένα.

Η ταινία του Γαζιάδη δεν υστερεί σε πολλά από ένα σινεμά που ακμάζει στην Ευρώπη. Το επίπεδο του μοντάζ, της φωτογραφίας και της επιλογής σκηνικών είναι επιμελημένα έτσι που απορεί κανείς πώς αυτή η ταινία δεν αναφέρεται μαζικά στα ιστορικά μας κιτάπια. Αλλά εκεί που κάνει την ακόμα εντονότερη διαφορά, είναι στο πλαίσιο των ερμηνειών. Αντίθετα με την πεποίθηση πως οι βωβές ταινίες έχριζαν την υπερβολή ως μόνη μέθοδο μεταφοράς του λόγου προς τον θεατή, στην παρούσα περίπτωση έχουμε κατά ένα τεράστιο ποσοστό σύγχρονου ύφους κινηματογραφικές ερμηνείες. Παρακολουθούμε ηθοποιούς που είχαν τη μεγάλη ατυχία να ακμάσουν μέσα σε μια περίοδο που το εγχώριο σινεμά δεν ευδοκίμησε όπως, πχ, έπειτα από 20 χρόνια, ενώ η σκηνοθετική τους διεύθυνση θα έπρεπε να διδάσκεται στο αντίστοιχο αμερικανικό σινεμά που ακόμα αποζητούσε τα πατήματα για να ξεφύγει από ένα σινεμά «μούτας» που άκμασε μέσα στα 1910 και 1920. Ακόμα και η περίφημη Δάφνις και Χλόη δεν εμπεριέχει αυτό το ύψος κινηματογραφικής πρωτοπορίας, ακόμα κι αν θεωρείται ως το πρώτο σπουδαίο δείγμα ελληνικής κινηματογραφίας.

Θεματικά, έχουμε γαλλικό σινεμά που όμως πατάει θεματικά και πάνω στο τσαπλινικό. Με το ρομαντικό στοιχείο να έρχεται μόνο τόσο όσο χρειάζεται για να τέρψει τον θεατή του τότε, το ρεαλιστικό στοιχείο παραπέμπει σε αυτό που αργότερα θα διδάξουν οι Ιταλοί ως νεορεαλισμό. Αν το σινεμά σήμερα φοβάται να αποκαλύψει τους απάχηδες της αντίστοιχης οικονομικής κρίσης, ή όταν το πράττει αναζητά τη βία στον κόσμο τους και όχι την απλότητα τους, το 1930 ο Γιαζιάδης δεν συμβιβάζεται σε κανένα σημείο, και αντιπαραθέτει την απόλυτη μιζέρια του μέσου Έλληνα σε παραλληλισμό με τη χλιδή κάποιων ελάχιστων, που έχουν ευνοηθεί από το οικονομικό χάος. Και με τη σάτιρα ως όπλο, δεν κρίνει αυτόν που δεν είχε την ευκαιρία για μια καλύτερη ζωή και πίνει συνεχώς για να μπορέσει να έχει έναν αβίαστο ύπνο, αλλά καυτηριάζει την εικόνα εκείνων που βρέθηκαν να κατοικούν σε παλάτια και να υιοθετούν έναν τρόπο ζωής που συνδυάζει κραυγαλέα τον χωρικό τσιφλικά με τον μοντέρνο αριστοκράτη της Δύσης. Το σενάριο φέρνει σε επαφή αυτούς τους δύο κόσμους, επιλέγοντας να δώσει την τελική νίκη στις πλέον αγνές ανθρώπινες αξίες, ακόμα κι αν δεν ρισκάρει ως προς αυτό να ξεφύγει από την ρότα της κλασικής παγκόσμιας τέχνης. Εξού και η χαρακτηριστική αναφορά στο όνομα της Τιτίκας από τους Αθλίους, αλλά και οι πονηρές αναφορές μέσω των υπολοίπων ονομάτων

Μα και ως κειμήλιο να το δεις, η επιλογή του περίπατου σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Αθήνας του μεσοπολέμου είναι ένα δώρο για τα σύγχρονα μάτια μας. Μιας Αθήνας έντονων αντιθέσεων, που σήμερα προτιμούμε να τις κρύβουμε κάτω από το χαλί και κάτω από μια «λαϊκή» κουλτούρα που θέλει ένα πολυτελέστατο διαμέρισμα να αντιμετωπίζει πρόβλημα με τα χρέη του. Συγνώμη, αλλά προσωπικά όλο αυτό που ζούμε κυρίως επί της ελληνικής τηλεόρασης, έχω αρχίσει να πιστεύω ότι παραπέμπει σε θεωρία συνομωσίας…

Ανακαλύψτε το κινηματογραφικό αλλά και μουσικό ταλέντο μιας Ελλάδας που δεν διδάσκεται επί των σχολείων μας, που κρύβεται από τις συνειδήσεις μας, που στην ουσία δεν μάθαμε ποτέ ότι υπήρξε, παρά ίσως από τις αφηγήσεις γηραιών συγγενικών μας προσώπων. Ανακαλύψτε επίσης τους λόγους που δεν πρέπει να μας αφήνει ικανοποιημένους αυτή η περιβόητη «χρυσή εποχή» των 1960, που παραμέρισε την πραγματικότητα προς χάριν θεαμάτων που θα πλήρωνε ευκολότερα ο μέσος θεατής.

Βαθμολογία: