Αφανισμός (2018)

ΣΥΝΟΨΗ

Μια ομάδα τεσσάρων γυναικών (μια βιολόγος, μια ανθρωπολόγος, μια ψυχολόγος και μια τοπογράφος) βρίσκονται εξοπλισμένες σε μια άγνωστη λαμπυρίζουσα περιοχή. Το μέρος είναι απόκοσμα εγκαταλελειμμένο κι αποκομμένο από τον υπόλοιπο πολιτισμό, ενώ αυτή είναι η δωδέκατη εξερευνητική ομάδα που το επισκέπτεται, κι από αυτές καμία δεν έχει επιστρέψει. Στόχος τους να λύσουν το μυστήριο της περιοχής, πριν αυτή εξαπλωθεί σιγά-σιγά και κατασπαράξει όλο τον πλανήτη.

Σκηνοθεσία:

Alex Garland

Κύριοι Ρόλοι:

Natalie Portman … Lena

Jennifer Jason Leigh … Δρ Ventress

Gina Rodriguez … Anya Thorensen

Tessa Thompson … Josie Radek

Tuva Novotny … Cassie ‘Cass’ Sheppard

Oscar Isaac … Kane

Benedict Wong … Lomax

Sonoya Mizuno … Katie/ανθρωποειδές

David Gyasi … Daniel

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Alex Garland

Παραγωγή: Eli Bush, Andrew Macdonald, Allon Reich, Scott Rudin

Μουσική: Geoff Barrow, Ben Salisbury

Φωτογραφία: Rob Hardy

Μοντάζ: Barney Pilling

Σκηνικά: Mark Digby

Κοστούμια: Sammy Sheldon

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: Annihilation
Ελληνικός Τίτλος: Αφανισμός

Σεναριακή Πηγή

Μυθιστόρημα: Annihilation του Jeff VanderMeer.

Παραλειπόμενα

Διασκευή του πρώτου μέρους της συγγραφικής τριλογίας Southern Reach, με τον Alex Garland να ασχολείται μόνο με αυτό, μια και τα άλλα δύο βιβλία δεν ήταν στη διάθεση του όταν η παραγωγή ξεκινούσε. Και με την άδεια του συγγραφέα, ο σκηνοθέτης πήρε πολλές αποστάσεις από το πρωτόλειο υλικό.
Η Frances McDormand ήταν υποψήφια για τον ρόλο της ψυχολόγου.
Στα βιβλία, η βιολόγος είναι ασιατικής καταγωγής, ενώ η ψυχολόγος παραπέμπει σε ινδιάνα. Το ότι στην ταινία είναι καυκάσιες επέφερε διαμαρτυρίες από ανάλογες ενώσεις.
Αρκετοί κριτικοί τόνισαν τις ομοιότητες του στόρι με το Stalker του Andrei Tarkovsky, που με τη σειρά του ήταν διασκευή βιβλίου των αδελφών Arkady και Boris Strugatsky. Δύο δε κριτικοί παρέπεμψαν και στο διήγημα The Colour Out of Space του H.P. Lovecraft.
Οι μέτριες αντιδράσεις στις δοκιμαστικές προβολές ώθησαν τον χρηματοδότη David Ellison στο να ζητάει επίμονα αλλαγές ώστε το φιλμ να γίνει πιο “φιλικό” στο ευρύ κοινό. Ο παραγωγός όμως Scott Rudin, που ήταν αυτός που είχε δικαιωματικά τον τελευταίο λόγο, στάθηκε στο πλάι του σκηνοθέτη και δεν επέτρεψε να αλλαχτεί τίποτα.
Η ταινία πήρε διανομή από την Paramount Pictures σε ΗΠΑ, Καναδά και Κίνα. Στις υπόλοιπες χώρες τη διανομή αγόρασε το Netflix και το ενσωμάτωσε κατευθείαν στην πλατφόρμα του.

ΚΡΙΤΙΚΗ

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής
Έκδοση Κειμένου: 10/8/2018

Χωρίς να προβώ σε περαιτέρω spoiler, με το πέρας της ταινίας μού ήρθε μια τάση να κάτσω έξω από ένα αντικαρκινικό νοσοκομείο, κρατώντας ένα πλακάτ που θα λέει… «Κάτω τα χέρια από τα καρκινικά κύτταρα. Δεν θέλουν το κακό μας, απλά να μας αλλάξουν»! Δυστυχώς, όλη αυτή η ευφυία που μας παρείχε η πρώτη ταινία του Alex Garland («Από Μηχανής») εδώ εξαϋλώνεται, παρότι ο βρετανός σκηνοθέτης επιμένει στο ίδιο μοτίβο. Μα το νόημα που απορρέει από εδώ είναι τόσο απλοϊκό κι αφελές, που σε κάνει να αναρωτιέσαι αν ο Βρετανός διάβασε προσεκτικά το βιβλίο του Jeff VanderMeer, ώστε να τον εμπνεύσει τόσο που να στήσει μια καλλιτεχνική ταινία πάνω σε αυτό.

Ο Garland λογικά θυμάται τη Ζώνη από το «Στάλκερ» του Tarkovsky, και επειδή υπάρχουν κοινά σημεία με την ιστορία του, επιλέγει να ακολουθήσει στα πλάνα και τους ρυθμούς του έναν «εκτός τόπου και χρόνου» ποιητικό δρόμο. Βέβαια, μπορεί έτσι να μας καλεί σε «ποιητική βραδιά», αλλά αντί του ποιητή, εμφανίζεται ο θηλυκός Ράμπο. Αυτή η, ας την ονομάσουμε, ανωμαλία μπορεί να θαμπώνει όποιον θεωρεί ότι εκεί που υπάρχει καπνός (η σινεφιλική όψη) υπάρχει πάντα και φωτιά (κάποιο σοβαρό νόημα), αλλά να που υπάρχουν κι εξαιρέσεις. Στον δρόμο των τεσσάρων ηρωίδων δεν θα βρείτε απαντήσεις σε φιλοσοφικο-επιστημονικά θέματα (πέρα από ένα βιολογικό μάθημα πρώτης λυκείου), απλά μονάχα μερικά τέρατα μεταλλαγμένα που θα προσπαθήσουν να τις φάνε, κι ένα νατουραλιστικό ντεκόρ πλουμισμένο πάλι με μεταλλάξεις. Όπλο τους, δε, όχι η γνώση ή κάποια απόκοσμη δύναμη, μα… τα όπλα.

Γρήγορα μπαίνουμε στο νόημα πως το μυστήριο αφορά κάτι το απόκοσμο, το οποίο ενώνει τα κύτταρα οργανισμών, ακόμα κι από είδη που η ανθρώπινη επιστήμη δεν αποδέχεται ότι μπορούν να διασταυρωθούν. Ένα μυστήριο που θα ήταν έγκυρο προς ανάπτυξη, αλλά, αλίμονο, πρέπει να περιμένουμε ως το φινάλε όχι μονάχα για την απάντηση του όλου γρίφου, αλλά στην ουσία και για την επόμενη στάση αυτού. Ενδιάμεσα έχουμε αργή, ψηφιακά φωτογραφισμένη φύση με ψήγματα δράσης, μέσα στην οποία κρύβονται κάποια στοιχεία που σε κάνουν μοιραία να απορείς περί του γιατί άραγε το ίδιο σενάριο να μην έχει βασικό γνώμονα τη δράση. Αν ο Garland ξεκολλούσε από τα ποιητικά αδιέξοδα στα οποία εισήλθε, και θα μπορούσε να δουλέψει με κάποιο νόημα τους χαρακτήρες του (που τώρα δεν μας ενδιαφέρουν ποσώς), και θα εκμεταλλεύονταν καλύτερα τις τέσσερις ικανές του ηθοποιούς, αλλά και θα πετύχαινε μια ταινία δράσης με πολύ καλύτερη θεωρητική βάση από ό,τι οι συνηθισμένες. Ειρωνικά, αυτές οι μικρές αναλαμπές θριλερικής δράσης που υπάρχουν, αυτές εντέλει διασώζουν όσο μπορούν το σύνολο, κι όχι όλος αυτός ο σινεφιλικός περίγυρος που δίχως φανερά να ήταν στα πλάνα του σκηνοθέτη, καταλήγει να είναι ξεκάθαρα «δήθεν».

Γενικά, μπορεί να σας απογοητεύω, αλλά από την άλλη θα υπάρξουν πολλοί ανάμεσα σας που θα εκτιμήσουν κι αυτή τη δουλειά του Garland, ως μια ακόμα ευφάνταστη σύζευξη ποιότητας και επιστημονικής φαντασίας. Αν μη τι άλλο, αυτό το «είδος» πουλάει πολύ διαχρονικά, και όντως υπάρχει λόγος για να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Αλλά θα μου συγχωρέσετε που θεωρώ το φιλμ ως μια τελείως άστοχη νοηματικά κατασπατάληση υλικού, αφού με το ίδιο υλικό (και γιατί όχι, με τον ίδιο δημιουργό) θα μπορούσαμε να είχαμε μια «ντούρα» αλιενικού ύφους περιπέτεια που θα αποζητούσε το νόημα της στην καλή ψυχαγωγία.

Βαθμολογία: