Ανάσα Ελευθερίας

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 19/11/2018

Το θέμα του μεταναστευτικού καλά κρατεί παγκοσμίως, όσο κι αν οι προβολείς στρέφονται κατά κύριο λόγο στην ευρωπαϊκή ήπειρο ως προς αυτό το ζήτημα, και από ό,τι φαίνεται μέχρι να βρει μια βιώσιμη και κοινά αποδεκτή επίλυση θα εμπνεύσει για εκτεταμένο χρονικό διάστημα τις τέχνες και δη τον κινηματογράφο. Το ότι το συγκεκριμένο φιλμ προέρχεται από τον Βορρά δεν είναι τυχαίο: η κινηματογραφία του αποκαλούμενου συμπλέγματος των νορδικών χωρών τα τελευταία χρόνια βλέπει θαρραλέα τον εαυτό των κοινωνιών από τις οποίες αποτελείται στον καθρέφτη, κόντρα στο στερεότυπο που έχει επιβληθεί περί κρατών που αποτελούν πρότυπα προς μίμηση, με έξοχα παραδείγματα όπως το “Κυνήγι” και το “Τετράγωνο”. Η “Ανάσα Ελευθερίας” περιγράφει λεπτομερώς τη γραφειοκρατία, την έλλειψη οργάνωσης και τον γενικότερο παραλογισμό του μηχανισμού που διαχειρίζεται τις ροές μεταναστών διατυπώνοντας πως το πρόβλημα δεν βρίσκεται μόνο σε συγκεκριμένες χώρες αλλά είναι δυστυχώς ο κανόνας, μιας και ακόμη κι ένα έθνος που δεν έχει στην κεφαλή του μια ξενοφοβική κυβέρνηση όπως το ισλανδικό μαστίζεται από παθογένειες στον συγκεκριμένο τομέα. Όμως παρόλο που η Uggadottir δεν μασάει τα λόγια της όσον αφορά την πολιτική της τοποθέτηση, βάζει περισσότερο στο πρώτο πλάνο το ανθρώπινο δράμα και τους ήρωες, με το μήνυμα να έχει υποστηρικτικό ρόλο, χωρίς να επισκιάζει το “ζουμί” που είναι η σπουδή των χαρακτήρων.

Η αλήθεια είναι πως από το τελικό αποτέλεσμα λείπει ο απαιτούμενος αριθμός εξάρσεων: πλην δύο όντως έντονων και δυνατών σκηνών, οι τόνοι είναι χαμηλοί και η προσέγγιση προσγειωμένη και άκρως ψύχραιμη, κάτι που σίγουρα ωφελεί στο να αποκομιστεί η εντύπωση πως η κοινωνική ματιά του φιλμ είναι ειλικρινής και διέπεται από ηθική καθώς δεν εξοκείλει στο μελό και τον συναισθηματικό εκβιασμό, όμως δε θα έπληττε τη γενική εικόνα μια μεγαλύτερη συγκινησιακή φόρτιση, πάντοτε σε ελεγχόμενα επίπεδα, ίσα ίσα που θα προσέδιδε περισσότερη δύναμη στον δραματουργικό ιστό που υφαίνεται εδώ. Ενοχλούν κάπως επίσης κάποιες σεναριακές ευκολίες που έρχονται υπερβολικά βολικά για να σπρώξουν την ιστορία προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Πέρα από κάποιες υπαρκτές ενστάσεις όμως πρόκειται για μια δημιουργία τόσο οξυδερκή όσο κι ευαίσθητη, με ξεκάθαρα ευρωπαϊκή ταυτότητα στην αισθητική των εικόνων της και στον τρόπο που αναπτύσσει τη διαλεκτική της γύρω από το κεντρικό της θέμα, χωρίς ποτέ να ξεπέφτει στο κήρυγμα και σε κραυγαλέες σημάνσεις. Κυρίως όμως είναι ένα τρυφερό ψυχογράφημα δύο γυναικών που βρίσκονται στα όρια και μια μελέτη επάνω σε όλα τα παράγωγα που προκύπτουν υπό μια τέτοια συνθήκη όπως οι ενοχές, η εσωτερική αμφισβήτηση, η αναθεώρηση κι εν τέλει η κατανόηση.

Η ταινία είναι ευλογημένη, γιατί σε αυτήν την πορεία που αποφασίζει να πάρει για να εξάγει τα συμπεράσματά της γύρω από την προβληματική της έχει την πολύτιμη βοήθεια δυο έξοχων πρωταγωνιστριών στα πρόσωπα των Kristin Thora Haraldsdottir και Babetida Sadjo. Αμφότερες έχουν στα χέρια τους ιδιαίτερα αβανταδόρικους ρόλους, που με μια άλλη μεταχείριση θα μπορούσαν να βγάλουν και μεγάλες σκηνές ξεσπασμάτων και κορυφώσεων, αλλά η σκηνοθέτις, με δεδομένο το ύφος που υπηρετεί, μονάχα για αυτό δεν ενδιαφέρεται, κάτι που εν τέλει λειτουργεί καλύτερα για το σύνολο. Σαν την ατμόσφαιρα που επικρατεί στο σύμπαν στο οποίο κινούνται, οι δυο ηθοποιοί χαρακτηρίζονται από μια ηρεμία και μια εσωστρέφεια που λειτουργεί σαν μάσκα για να “πνίξουν” την απόγνωση και τον διαρκή σπαραγμό των χαρακτήρων τους. Περνώντας από διαφορετικές διαδρομές για να καταλήξουν στο πορτραίτο που παραδίδουν, τελικά οι ερμηνείες και των δύο θα μπορούσαν να συνοψιστούν σε μια φράση που μπορεί φαινομενικά να μοιάζει οξύμωρη, αλλά βγάζει νόημα ειδικά για αυτόν που θα παρακολουθήσει το φιλμ: “ταπεινή υπερηφάνεια”. Το αποτέλεσμα θα ήταν μισό χωρίς την καίρια συμβολή τους, όπως και δίχως μια καθοδήγηση σαν αυτή της Uggadottir που τις αφήνει να ξεδιπλωθούν χωρίς να δείχνει ούτε στιγμή πως το ζορίζει.

Βαθμολογία: