Ένας Ελέφαντας Στέκεται Ακίνητος

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 20/4/2019

Ο απόλυτος ορισμός του διάττοντα αστέρα. Η τραγική φιγούρα του Hu Bo δυστυχώς δεν έζησε αρκετά για να δρέψει τους καρπούς μιας σημαδιακής κινηματογραφικής δημιουργίας για την τρέχουσα δεκαετία και όχι μόνο. Είναι τόσο γνήσια μεγαλειώδης και φιλόδοξη η εκτέλεση του όλου εγχειρήματος που απωθεί τον χαρακτηρισμό του υπερφίαλου από τα αποδυτήρια κιόλας και συνάμα δίνει την αίσθηση πως ο εκλιπών σκηνοθέτης ήθελε να γυρίσει το υπέρτατο σπονδυλωτό φιλμ στην ιστορία του είδους, το δείγμα εκείνο που θα έλεγε την τελευταία λέξη στην κατηγορία του και μετά θα έκλεινε τα φώτα. Παρακολουθώντας τον ειρμό του κινηματογραφιστή να ξετυλίγεται μαζί με την ιστορία που αφηγείται αποκομίζει κάποιος μια αίσθηση παρόμοια με αυτήν που θα είχε διαβάζοντας τους στίχους των τραγουδιών στο «Closer» των Joy Division γνωρίζοντας το τι ακολούθησε την ηχογράφηση του συγκεκριμένου άλμπουμ.

Πράγματι, στο «Ένας Ελέφαντας Στέκεται Ακίνητος» συμπυκνώνεται τέτοιος όγκος πένθους, απόγνωσης και υπαρξιακής κρίσης που κάνει το «Χαμένες Αγάπες» για παράδειγμα, μια σπουδαία ταινία κατά τα άλλα, να μοιάζει με επίσκεψη ρουτίνας στον γιατρό από άποψη δραματικού εκτοπίσματος συγκριτικά. Η μανία για εκδίκηση, οι ενοχές, η εσωτερική παραίτηση, το μίσος προς τον εαυτό που προεκτείνεται και στον ανθρώπινο περίγυρο με διάφορους τρόπους, η επιβολή απέναντι στον άλλον ως διέξοδος από έναν σύγχρονο τρόπο ζωής που δυναστεύει το άτομο τόσο έντονα ώστε νιώθει την ανάγκη να γίνει δερβέναγας για να νιώσει μια φορά ότι βρίσκεται στην πλευρά της εξουσίας καθώς και άλλες οριακές συνθήκες που απεικονίζονται συνθέτουν ένα πορτραίτο μιας μοντέρνας κοινωνίας τόσο οξυδερκές και αναλυτικό που ακόμη και σπουδαίοι ενεργοί σκηνοθέτες θα εκλιπαρούσαν να μπορούσαν να προσεγγίσουν κάποτε με το έργο τους. Από αυτή την άποψη, η χρονική διάρκεια των σχεδόν τεσσάρων ωρών κρίνεται απολύτως απαραίτητη για να ξεδιπλωθεί το ζοφερό όραμα περί ανθρωπότητας που αποπειράται να αναπτυχθεί εδώ σε όλη του την έκταση.

Η διαδρομή μπορεί να είναι αφάνταστα σκοτεινή, πνιγμένη στη δυστυχία και στην κατάθλιψη, παραδόξως όμως στα τελευταία λεπτά σαν να ανοίγει ένα μικρό παράθυρο που να προσφέρει μια διέξοδο σε αυτήν την κατάσταση. Η ελπίδα που διαφαίνεται σε αυτές τις έσχατες στιγμές του φιλμ δεν έρχεται σαν κεραυνός εν αιθρία: προκύπτει απολύτως φυσικά, λειτουργώντας σαν μεταφορά για το τι μπορεί να περιμένει η Κίνα από ένα κομμάτι της νέας γενιάς της, όχι όμως με έναν χαζοχαρούμενο συνθηματολογικό τρόπο του τύπου «το μέλλον βρίσκεται στα παιδιά μας», αλλά ως μια εξέλιξη αναπόφευκτη, που πηγάζει από το γεγονός πως οι ήρωες έχουν βιώσει το απόλυτο σκοτάδι και με αυτήν την εμπειρία μέσα τους αποκτούν το σθένος να δοκιμάσουν να περάσουν στην αντίπερα όχθη. Η συμβολική τελική σκηνή αποτελεί και την πολυπόθητη υπέρβαση σε μια οδύσσεια που φαίνεται να μην έχει τελειωμό, μια λύτρωση που δεν επιλύει τα πάντα ως δια μαγείας αλλά αποτελεί μια είσοδο σε μια καινούρια αρχή της οποίας η νοηματοδότηση εναπόκειται ξεκάθαρα στα χέρια όσων μετέχουν σε αυτή.

Από άποψη τεχνικής πρόκειται για ένα ριζοσπαστικό δείγμα. Το κινεζικό σινεμά ακόμη και στα σχετικά πρόσφατα δείγματά του όπως τον Yimou και τον Kaige έχει ταυτιστεί κυρίως με στατικά πλάνα και την επιμελή σύνθεσή τους. Εδώ αντιθέτως, η κάμερα που κινείται υπό τις εντολές του Bo είναι αεικίνητη, περιπετειώδης και νευρώδης. Υπάρχει μια ανεπανάληπτη πολυπλοκότητα εκτέλεσης στον σχεδιασμό των μονοπλάνων όπως κι ένα συγκροτημένο σκεπτικό γύρω από το πως είναι στημένα, αν όχι όλα, σίγουρα τα περισσότερα εκ των κάδρων. Όσον αφορά το κεντρικό οπτικό μοτίβο που υπάρχει, η επιλογή του να βρίσκεται ο φακός σχεδόν κολλητά επάνω στους χαρακτήρες, με την εστίαση να είναι επιφανειακή, δίνει έμφαση στο πόσο αποκομμένοι είναι από το περιβάλλον που τους περιτριγυρίζει και στο πόσο έχουν βυθιστεί σε μια ενδοσκόπηση που μονάχα ανατροφοδοτεί την απέχθεια απέναντι στο εγώ τους και στους άλλους. Αν προστεθούν στο σύνολο και κάποιες από τις πιο σπαρακτικές σιωπές που έχουν αποτυπωθεί ποτέ στο πανί μαζί με ένα στοιχειωτικό σάουντρακ που κάνει βόλτες από το σύγχρονο post-rock μέχρι την ηλεκτρονική μουσική τότε η όλη εικόνα είναι αυτή ενός αριστουργήματος, ένα από τα λίγα γνήσια που έχουν βγει στην έβδομη τέχνη από το 2010 τουλάχιστον.

Βαθμολογία: