Νεανικά Συνθήματα

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 11/12/2015

Μία από τις σπουδαιότερες νεανικές ταινίες όλων των εποχών, και η ταινία που έβαλε το όνομα του Τζορτζ Λούκας στον χάρτη. Είναι μια ταινία μεταίχμιο ανάμεσα στα νιάτα και την ενηλικίωση, αποτυπωμένη σε μια ατέλειωτη νύχτα, ένα ολοκληρωμένο ταξίδι ήβης. Το σενάριο είναι σκέτη έμπνευση: χιούμορ χωρίς πρόκληση, μια Αμερική σε εσωτερική μάχη, εναλλαγή πολλών χαρακτήρων σε άψογη συγχορδία (και μοντάζ) και τα μηνύματα σε δεύτερο πλάνο για να μη χαλάσει η διάθεση. Είναι κι ένα σκηνοθετικό παιχνίδι ρυθμού, που χωρίς να υπάρχει η μεγάλη σκηνή, το ενδιαφέρον δεν μειώνεται ποτέ. Από το πολυποίκιλο νεανικό καστ επιβλήθηκε ο Ρίτσαρντ Ντρέιφους, ένα από τα αυθεντικότερα ταλέντα της γενιάς του, αλλά κι ένας άγνωστος ηθοποιός που εμφανίζεται σε μικρό ρόλο, ο Χάρισον Φορντ. Η μεγάλη απορία που παραμένει, είναι αν ο Λούκας θα μπορούσε να ξαναγυρίσει ένα τέτοιο έργο χωρίς εφέ, ή ήταν μια τυχερή βολή σε μια εποχή που ήταν ανεξάρτητος καβαλάρης.

Βαθμολογία:

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος

Έκδοση Κειμένου: 10/7/2019

Καλιφόρνια, 1962. Ένα καλοκαιρινό βράδυ σαν όλα τα άλλα, με την κυρίαρχη ζέστη και τις ιαχές των νεαρών που κλωθογυρίζουν να χρωματίζουν το σκοτάδι. Για τον Κερτ, τον Στιβ, τον Τέρι και τον Τζον όμως, η νύχτα αυτή δε μοιάζει με καμία προηγούμενη ή επόμενη. Γιατί ανάμεσα στους καπνούς των τσιγάρων, τα φώτα νέον και τις ατέρμονες αμαξάδες, αυτό είναι το τελευταίο τους βράδυ πριν το κολέγιο.

Μερικοί αδημονούν να φύγουν γι’ άλλες πολιτείες και να αδράξουν την ευκαιρία που τους παρουσιάζεται. Άλλοι πάλι διστάζουν, σκέφτονται ότι δεν έχουν γυρίσει κάθε γωνιά αυτής της μικρής πόλης, ότι υπάρχει τόσος ανεξερεύνητος χώρος μέσα στον μικρόκοσμό τους. Κάποιοι παρουσιάζουν άγνοια κινδύνου, ενώ άλλοι μία αφηρημένη μα έντονη φοβία. Όλα είναι φυσιολογικά ∙ ο συναισθηματικός κόσμος του εφήβου είναι πολύ πιο σύνθετος από όσο θέλουν να πιστεύουν διάφοροι «ξοδεμένοι» ενήλικες.

Μια νύχτα γεμάτη οδήγηση, χορό, μια γιορτή σεξουαλικής αφύπνισης. Μία εκπεφρασμένη φιλοσοφία του «όλα ή τίποτα» που μέσα στον αυστηρό δυϊσμό της περικλείει εκατομμύρια εναλλακτικές, τόσες όσες και οι έφηβοι που πίνουν στο όνομά της τσουγκρίζοντας για ένα αληθινά δικό τους μέλλον. Μία υπόσχεση αθανασίας που δεν θα τηρηθεί ποτέ, γιατί δε φτιάχτηκε για να δεσμεύσει τα νεανικά θηρία σε κλουβιά, αλλά για να τους δώσει το αναγκαίο καύσιμο. Έχει επιτελέσει άλλωστε την αποστολή της πολύ προτού ματαιωθεί οριστικά. Λειτούργησε και εκπληρώθηκε τη στιγμή που δόθηκε, έδεσε με απρόσβλητα και αόρατα δεσμά όσους την μοιράστηκαν.

Σιμά σε αυτή τη νεανική δέσμευση αιώνιας αγάπης και φιλίας στέκει η παιδική αθωότητα που απολαμβάνει εδώ έναν από τους ομορφότερους ύμνους της. Ούτε δρόμοι σαν αυτούς που περιδιαβαίνουν οι νέοι θα υπάρξουν ξανά, ούτε φίλοι για να τους σεργιανήσουν, και τα διθέσια πρόκειται να αντικατασταθούν από εργονομικά οχήματα που θα χωράνε ολόκληρη τη μελλοντική οικογένεια. Και όμως, αυτό το βράδυ θα μείνει χαραγμένο, γιατί είναι το αληθινό magnum opus της αθωότητας που αποχαιρετά και φιλοτεχνεί στη μνήμη της ένα γλυκόπικρο χαμόγελο και το χαράσσει για πάντα στο θυμικό των παιδιών.

Τούτη η ιστορία ενηλικίωσης που έπλασε ο Λούκας προτού κινήσει για μακρινούς γαλαξίες είναι ένας αυτοτελής και αυθύπαρκτος λόγος να αγαπήσει κανείς τον κινηματογράφο. Και αν σήμερα η εποχή της μοιάζει μουσειακή, είναι η στρατιά των αμέτρητων Αμερικανών baby boomers που είδαν τους εαυτούς τους στις νυχτερινές περιπτύξεις των πρωταγωνιστών που της δίνει ακόμα πνοή. Το «American Graffiti» είναι ένα μοναδικό δείγμα του κινηματογράφου-καθρέφτη ∙ ο θεατής προσέρχεται για να δει τον εαυτό του, το παρόν και το παρελθόν του και έτσι «αναγκάζεται» να προβεί σε εικασίες για το μέλλον των εφήβων που βλέπει στο πανί.

Το σάουντρακ, ασφυκτικά γεμάτο από τα τελευταία σκιρτήματα του ροκ εν ρολ πριν έρθει ο πιο ενήλικος και πολιτικός διάδοχός του πλαισιώνει τις άσκοπες περιπλανήσεις της παρέας στους αχανείς δρόμους, τις α λα Τζέιμς Ντιν κόντρες, τις κινήσεις εντυπωσιασμού και συνθέτει κάτι που υπερβαίνει το λεγόμενο κλίμα της εποχής. Το φιλμ του Λούκας είναι μία ακτινογραφία της γενιάς των baby boomers και της προεπαναστατικής κοψιάς της, αυτών που γεννήθηκαν μετά τη φρίκη, μεγάλωσαν μέσα σ’ ένα κλίμα ευφορίας αλλά στην ενήλικη ζωή τους έμελλε να πληρώσουν την εφηβική αφέλειά τους με ένα σκληρό νόμισμα.

Το «American Graffiti» μοιάζει να μην έχει πλοκή ∙ αποτελείται από ιστορίες που δεν αξιώνουν καμία αυτοτέλεια, σαν μικρές φέτες από τις ζωές των παιδιών, οι οποίες από κοινού δημιουργούν μία μεγάλη εικόνα, τόσο καθαρή, όσο και συναισθηματικά φορτισμένη, σαν μέρος των αναμνήσεων του δημιουργού και ταυτόχρονα ωδή σε έναν κόσμο οριστικά χαμένο. Ένα φελινικό φιλμ μεταφρασμένο στα πιο απλά αμερικανικά λόγια, καμωμένο με κατ’ επίφαση απλά υλικά. Και όμως, η αφάνταστης ακρίβειας σύλληψη του zeitgeist της εποχής είναι αποτέλεσμα τρομερής λεπτομέρειας, που κρύβεται πίσω από την φυσικότητα με την οποία ρέει η ταινία.

Μέσα σε ένα βράδυ, λοιπόν, υπό την μαστοριά του πρώιμου Τζορτζ Λούκας, χωρέσανε πολύ περισσότερα από τα εξιστορούμενα συμβάντα που σημάδεψαν τις εφηβικές ζωές των χαρακτήρων του «American Graffiti». Ο ξέφρενος χορός μίας ολόκληρης γενιάς. Το σύννεφο στο βάθος ενός ξάστερου ζευγαριού ματιών. Η αβεβαιότητα. Οι αιώνιοι εφήμεροι έρωτες. Και, τελικά, ένα ανεξίτηλο σημάδι στην ιστορία της σύγχρονης αμερικανικής κουλτούρας.

Βαθμολογία: