American Fiction

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 17/2/2024

Τι όμορφα περίεργο να περιμένεις μία σοφή κουβέντα από καθιερωμένους ως σοφούς, και εντέλει να ακούς με τις οκάδες από έναν τύπο με το όνομα Cord Jefferson, για τον οποίο δεν γνώριζες τίποτα πριν. Αλλά δεν είναι τόσο η σοφία του αυτή που κάνει μια ταινία από το πουθενά όπως η συγκεκριμένη τόσο μα τόσο σημαντική, όσο η βόμβα που τοποθετεί στην καρδιά του χολιγουντιανού συστήματος: στην κατηγορία δηλαδή του Όσκαρ καλύτερης ταινίας…

Όσοι βέβαια αναμένουν από εδώ να πάρουν μαθήματα αναρχίας εν δράσει, έχουν βρεθεί σε λάθος μέρος. Εδώ είναι χώρος διανόησης και της καθημερινότητας αυτής, με την κλασική έννοια τού δασκαλάκου που συνοδεύεται από ένα μαύρο σύννεφο κατήφειας, ως απόρροια τού ότι κανείς δεν θέλει πραγματικά γνώση, προτιμώντας απλά να περνάει καλά. Και ακόμα κι αν ο δασκαλάκος επιμένει ότι το «καλά» δεν είναι ποτέ αληθινό δίχως τη γνώση, οι γύρω του χασκογελούν μέσα στην ετοιμόρροπη ύπαρξη τους.

Ο Μονκ δεν είναι ο «κύριος τέλειος», αλλά σίγουρα είναι εκείνος ο ευφυής άντρας που αρνείται να αποδεχτεί τις συμβάσεις γύρω του, και κυρίως αντιλαμβάνεται τις μαύρες τρύπες της πραγματικότητας, που αυτόν τον πληγώνουν άμεσα ενώ τους υπόλοιπους μόνο ακούσια. Ελάχιστη ελπίδα έχει να διάγει έναν ευτυχισμένο βίο, κι αυτό επειδή ο βίος που όλοι μαζί δημιουργήσαμε μόνο ευτυχία δεν μπορεί να φέρει σε κάποιον με λίγο μυαλό. Όταν το μικροσύστημα του σχολείου του τον πετάει έξω, μην αντέχοντας το πόσο διαφορετικός είναι, ο Μονκ προβαίνει από καθαρή νευρικότητα σε μια κίνηση ματ κατά του συνολικού συστήματος, πιάνοντας το στη σατιρική παγίδα του. Δεν ήταν αυτός ο σκοπός του, αλλά με αυτό τον τρόπο ανακαλύπτει με τρόμο το πώς λειτουργεί το σύστημα των μη-Μονκ. Ποιο είναι το μότο αυτού του συστήματος; «Κανόνας πρώτος: μην ξεχνάς ποτέ ότι το κοινό είναι ηλίθιο»…

Σε πρώτη ανάγνωση κάποιος θα πιστεύει ότι είδε μια ταινία που μάχεται τη λευκή κυριαρχία που κρατάει με πονηρούς τρόπους τον άμοιρο μαύρο σε δεύτερη μοίρα. Αυτός ο κάποιος όμως είναι κι αυτός που έχει «τη μύγα», δοξάζοντας μια βιομηχανία άρτου και θεάματος, πιστεύοντας ότι αυτή ανήκει στην τέχνη. Είναι αυτός που έχει μπερδέψει την ένοχη απόλαυση με την κριτική τέχνης, και έχει δοξάσει έργα που οι ίδιοι οι δημιουργοί τους στεναχωριούνται που δημιούργησαν (άλλο τι αναγκάζονται να λένε δημοσίως). Για την ακρίβεια έχουμε την κλισέ κατηγορία του black-cinema (αλήθεια, υπάρχει και white-cinema;..) να καρπώνεται την ταινία, παρότι κανείς από τους -μαύρους- συντελεστές της δεν κάνει μαύρο σινεμά. Γιατί πολύ απλά γνωρίζει ότι όσο επισημαίνεται η λέξη «μαύρο» σε ό,τι κάνει, δεν πρόκειται ποτέ να δει μια άσπρη μέρα. Ναι, αυτό ισχύει για κάθε ομάδα που νομίζει ότι ξεχωρίζοντας την ιδιαιτερότητα της όπου σταθεί και όπου βρεθεί (ή αφήνοντας τους «νορμάλ» να το κάνουν), δεν ανανεώνει τα δεσμά της…

Η ταινία του Jefferson δεν είναι τελικά ούτε μαύρη, ούτε μαρτυράει στον καθένα ατροπούς για έναν καλύτερο βίο. Απλά τοποθετεί τον εκρηκτικό της μηχανισμό εν είδει ενός τεράστιου ξυπνητηριού, και αφήνει εμάς υπεύθυνους για το αν πιάσουμε το απώτερο μήνυμα. Και ειδικά για ένα κοινό όπως το αμερικανικό που δεν έχει εκπαιδευτεί να διαβάζει πίσω από τις εικόνες (δυστυχώς το ευρωπαϊκό σινεμά ή αυτό του Woody Allen δεν κόβουν εκεί πολλά εισιτήρια), το να διαβάσει τα λεγόμενα της εν λόγω ταινίας μάλλον αποτελεί κατόρθωμα παρά μια απλή ανάγνωση! Και δυστυχώς, μια και η αμερικανική λογική έχει απλωθεί για τα καλά, αυτό δεν ισχύει μόνο για την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Δείτε τα box-office μας και θα το καταλάβετε…

Βαθμολογία: