Ο Μεγάλος Περίπατος της Άλκης

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 2/11/2017

Αν και οι θαυμαστές του συγγραφικού έργου της Άλκης Ζέη μόνο δυσαρεστημένοι δεν θα φύγουν, στην ουσία αυτό το ντοκιμαντέρ δεν είναι τόσο μια ενδοσκόπηση στα δημοφιλέστατα βιβλία της (από μερικά από τα οποία ακούγονται κάποια μικρά αποσπάσματα) όσο μια συλλογή αναμνήσεων, η καταγραφή μιας εποχής ξεκινώντας από τη δικτατορία του Μεταξά και καταλήγοντας στον εμφύλιο πόλεμο και η περιγραφή στη συνέχεια μιας ζωής στη Σοβιετική Ένωση, μιας σύντομης επιστροφής στην Ελλάδα και μιας φυγής στη Γαλλία που ακολούθησε. Ούτε όμως αυτή η περιστροφή γύρω από την πολυτάραχη ζωή της είναι μια βαθιά ενδοσκόπηση, θυμίζει περισσότερο μια τουριστική περιήγηση σε αξιοθέατα, εν προκειμένω στους σημαντικότερους σταθμούς του βίου του συγκεκριμένου προσώπου, χωρίς αυτό ωστόσο να σημαίνει ότι η «βόλτα» αυτή δεν έχει τις απολαύσεις της, που δεν είναι λίγες. Φίλοι, διανοούμενοι και μη, της συγγραφέως μοιράζονται δικές τους οπτικές γύρω από τα συμβάντα που έζησαν μαζί, αλλά στο επίκεντρο βρίσκεται φυσικά η ίδια η Ζέη, που πέραν από τη βαρύτητα των γεγονότων που έχει τύχει να βιώσει, αποδεικνύεται και μια εξαιρετικά χαρισματική αφηγήτρια.

Γλαφυρή στις περιγραφές της, με έναν τόνο γλυκό και οικείο, πλάθει στη φαντασία του θεατή εικόνες πλουσιότερες από οποιαδήποτε συμβατική κινηματογραφική αναπαράσταση μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Η όλη ατμόσφαιρα που επικρατεί είναι γεμάτη ζεστασιά, ο θεατής αισθάνεται μέλος μιας μεγάλης άτυπης οικογένειας που συλλογικά αντιστάθηκε στο γερμανικό ζυγό, πλημμύρισε από χαρά την ημέρα της απελευθέρωσης, αγωνίστηκε για τη λαοκρατία και απογοητεύθηκε όταν τα οράματά της δεν υλοποιήθηκαν. Οι στοχασμοί της συγγραφέως και των γνωστών της γύρω από τη χαμένη ευκαιρία της αριστεράς κατά την περίοδο της δημιουργίας και δράσης του Δημοκρατικού Στρατού να αποφύγει το αιματοκύλισμα αλλά και τη δομή του μετεμφυλιακού κράτους που έφερε σε κάτι παραπάνω από μια απλά δύσκολη θέση τους ανθρώπους των πεποιθήσεών τους είναι ειλικρινείς και ουσιαστικές, αν και όχι κάτι που δεν έχει ειπωθεί κι άλλες φορές μέσω άλλων ντοκιμαντέρ και όχι μόνο (οι “Μνήμες” που κυκλοφόρησαν μόλις πριν λίγες εβδομάδες έρχονται αμέσως στο μυαλό). Η ιστορική αξία όλων αυτών των αφηγήσεων και η ικανότητά τους να μεταφέρουν τον ακροατή σε άλλες εποχές είναι και το ζουμί ολόκληρου του φιλμ.

Παρόλο που σε επίπεδο περιεχομένου η πλειοψηφία των ελληνικών ντοκιμαντέρ έχει μια ποιοτική συνέπεια που δεν συναντάται εξίσου στις εγχώριες ταινίες μυθοπλασίας, σπανίως θα υπάρξει κάτι ρηξικέλευθο σε επίπεδο φόρμας, και όταν αυτό συμβεί (δύο πρόσφατα πολύ προφανή παραδείγματα είναι τα “Μήδεια… Κρείσσων των Εμών Βουλευμάτων” και “Στο Κέντρο του Κύκλου”) συνήθως δεν υπάρχει μια ισορροπία, με την ιδιαιτερότητα ύφους να επισκιάζει την ουσία. Ο “Μεγάλος Περίπατος της Άλκης” ανήκει στην πρώτη κατηγορία, μη διαφοροποιημένος από μια δουλειά γυρισμένη για την τηλεόραση παρά τις αδιαμφισβήτητα πολύτιμες μαρτυρίες που ακούγονται. Μέσα από το αρχειακό υλικό που παρατίθεται (παλιές φωτογραφίες ως επί το πλείστον, αλλά και οικογενειακές ταινίες) παίρνει κανείς και μια γεύση από εκείνα τα χρόνια, ακριβώς όμως τόση όσο πρέπει για να γεμίσουν τα κενά αφήνονται από το μυαλό του θεατή. Στην ίδια τη Ζέη ανά στιγμές φαίνεται να ενσαρκώνεται το πνεύμα της ελληνικής αριστεράς έτσι όπως ανδρώθηκε τον τελευταίο σχεδόν αιώνα (αξίζει να σημειωθούν οι σχεδόν παράλληλες πορείες ΚΚΕ και Ζέη, με το πρώτο να ιδρύεται ως ΣΕΚΕ το 1918 και τη δεύτερη να γεννιέται μόλις εφτά χρόνια αργότερα). Το σύνολο των ανεκδοτολογικών ιστοριών που μοιράζονται κάνει το ντοκιμαντέρ αυτό να βλέπεται εξαιρετικά ευχάριστα, δίνοντας την εντύπωση ότι βλέπει κανείς από μια κλειδαρότρυπα εκείνες τις σημαντικές λεπτομέρειες που παρέλειψαν να καταγράψουν οι ιστορικοί της εποχής για το που βρίσκονταν σε κρίσιμες στιγμές σημαντικές μορφές του εγχώριου πολιτισμού, πως συνδέονταν με τη συγγραφέα και πως άσκησαν επιρροή στην ίδια σαν άνθρωπο αλλά και στο έργο της. Ένα γεμάτο ζωντάνια, αλλά και μελαγχολικό ανά στιγμές, ταξίδι στο χρόνο που γοητεύει.

Βαθμολογία: