Aftersun

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος

Έκδοση Κειμένου: 21/12/2022

H ενδεκάχρονη Σόφι και ο μπαμπάς της, ο Κάλουμ, μοιράζονται μερικές όμορφες στιγμές διακοπών στην ηλιόλουστη Τουρκία. Το θέρος φέρνει μαζί του επιβεβλημένη ραστώνη, το all-inclusive ξενοδοχείο εγγυάται την απαραίτητη χαλάρωση και οι υπόλοιποι ένοικοι υπόσχονται ιδανική παροδική συντροφιά μέχρι να έρθει η ώρα της επιστροφής στην καθημερινότητα. Οι δυο τους μοιράζονται μια γλυκιά σχέση, εκδηλώνουν στοργικά το αμοιβαίο ενδιαφέρον τους και συζητούν πάνω στις δύσκολες απορίες που φέρνει η εφηβεία στο μυαλό της Σόφι. Κάτι όμως στο βλέμμα του Κάλουμ είναι θαμπό, η γλώσσα του σώματος προδίδει συχνά τη μελαγχολία του και η μικρή αρχίζει να νιώθει ότι η θλίψη του πατέρα της ίσως να είναι πιο βαθιά από ο, τι η ίδια θα μπορούσε να αντιληφθεί και να εξηγήσει.

Το Aftersun είναι μια ταινία για τη μνήμη και την αβέβαιη λειτουργία της. Απεικονίζει την ευεργετική αναπλήρωση που προσφέρει ο πλούτος των αναμνήσεων, όπως τις χρωματίζουμε με τα βιώματα και τις αγωνίες μας, σε μια εξ ορισμού ατελή προσπάθεια να επιστρέψουμε κοντά σε ένα αγαπημένο πρόσωπο. Μια ανάμνηση γεμάτη αγάπη είναι κάτι παραπάνω από ένα βίωμα που το μυαλό επαναφέρει˙ είναι ένα νοητικό καταφύγιο, μια επιστροφή σε όσα μας ορίζουν, σε όσα φέρνουν στο πρόσωπό μας το πικρό χαμόγελο μιας επίπονης νοσταλγίας. Είναι μια απόπειρα να παραβούμε την αδυσώπητη γραμμικότητα της ζωής με απώτερο σκοπό να κατανοήσουμε όσα ήταν αδύνατο να συλλάβουμε τη στιγμή που συνέβαιναν.

Σύμφυτος με την έννοια της μνήμης, όπως την προσεγγίζει θεματικά η Γουέλς, είναι ο Χρόνος, που χιλιάδες τεχνάσματα έχουμε εφεύρει για να τον ξεγελάσουμε αλλά μας νικάει πανηγυρικά. Μας υποχρεώνει σε ατελέσφορες μετάνοιες, σε μια ακούσια λήθη απέναντι στην οποία έχουμε λίγα και πολύτιμα μέσα άμυνας, μας στερεί τις στιγμές με τους ανθρώπους μας, οι οποίες ποτέ δεν αρκούν γιατί είναι αδύνατο να γνωρίζουμε ποια θα είναι η τελευταία μας μαζί τους. Μας θυμίζει ότι δεν είπαμε όσα θα θέλαμε, αναγκάζοντας μας να τα επαναλαμβάνουμε επί ματαίω, λόγια όπως ένα ακόμα «σ’ αγαπώ» ή «σε ευχαριστώ», με άκουσμα τόσο ακριβό για τους γονείς και εκφορά τόσο δύσκολη για τα παιδιά, πλέον με τη μορφή ενός «σε θυμάμαι» που δεν λέει να βγει ποτέ από το μυαλό.

Η Σάρλοτ Γουέλς, στο μεγάλου μήκους ντεμπούτο της, συνδυάζει τον μελετημένο και γενναίο συναισθηματισμό του Μπάρι Τζένκινς (το όνομα του οποίου φιγουράρει στους τίτλους της ταινίας στο πόστο του παραγωγού) και την ποιητική ευθύτητα της Τζοάνα Χογκ. Περιβάλλει το φιλμικό κείμενο με τη χρυσαφένια αχλή που έχουν οι γλυκόπικρες αναμνήσεις, νοθεύει το κλίμα της ραστώνης των διακοπών με τις στιγμές αδιόρατης θλίψης και εναλλάσσει τις όμορφες στιγμές με τις μικροεντάσεις ανάμεσα στους δύο κεντρικούς χαρακτήρες που περισσότερο επιβεβαιώνουν την αγάπη που μοιράζονται παρά προκαλούν την παραμικρή αμφιβολία. Αφηγείται με υπομονή την ιστορία της, επενδύει σε σιωπές, βλέμματα και μικρές λεπτομέρειες των πανέμορφων κάδρων της και διατηρεί έναν ρυθμό που της επιτρέπει να φανερώσει όσα ακριβώς χρειάζεται να ξέρουμε για τους χαρακτήρες προκειμένου να διατηρηθεί το μελαγχολικό μυστήριο της ταινίας.

Τα ερωτηματικά που σχηματίζονται στα μάτια της μικρής Σόφι, που στις απαρχές της εφηβείας συλλέγει προσλαμβάνουσες κάθε λογής και μαθαίνει για τον κόσμο με απίθανους  ρυθμούς, αντιδιαστέλλονται με το νικημένο βλέμμα του Κάλουμ, ενός νέου ανθρώπου που δείχνει να έχει μείνει από δυνάμεις πρόωρα. Από τη μία, ένα κορίτσι που τώρα ξεκινάει να περιδιαβαίνει τα βάθη της ανθρώπινης κατάστασης, από την άλλη ένας άνδρας που πενθεί μία ζωή που δεν βιώθηκε όπως θα φανταζόταν, που νιώθει ότι η λύπη έχει γίνει κιόλας δεύτερη φύση του και ορισμένες φορές είναι πραγματικά αβάσταχτη. Ως ιδιόμορφη ταινία ενηλικίωσης, το Aftersun σέβεται εξίσου τις ατέρμονες αγωνίες του γονέα και τα σκιρτήματα της μικρής που θέτει άθελά της τυραννικά ευθύβολες ερωτήσεις στον πατέρα της. Οι δυο τους συναντιούνται σε κοινές σιωπές, όπου η ησυχία που επικρατεί είναι γεμάτη αγάπη και όχι αμηχανία.

Ο Κάλουμ θέλει να ωθήσει την κόρη του να βρει φίλους ανάμεσα στους υπόλοιπους θαμώνες, να μοιράζεται μαζί του με ασφάλεια όλες τις σκέψεις και τις φοβίες της, να την προστατεύσει από πικρίες και απογοητεύσεις, με έκδηλη την αγωνία του μήπως η Σόφι μεγαλώσει και γνωρίσει εκείνα τα αδιέξοδα που μάραναν τη δική του ψυχή. Εκείνη εισπράττει τη στοργή του, όμως αισθάνεται ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά μέσα του˙ η Γουέλς συνθέτει μια αφήγηση σαγηνευτικά κρυπτική, που εκ πρώτης όψεως φαντάζει χαλαρή, αλλά στην πραγματικότητα ανιχνεύει μεθοδικά εκείνο το σημείο που συναντιούνται οι αντίρροπες δυνάμεις της χαρμόσυνης μνήμης και των πικρών μεταγενέστερων συνειδητοποιήσεων. Η ταινία αποπνέει την αίσθηση ενός λακωνικού mood piece που χάρη στο καίριο μοντάζ και την ακριβή τονικότητα αναδεικνύει τις ποικιλόμορφες συναισθηματικές αποχρώσεις της ιστορίας, με τη ζεστή γοητεία ενός σπιτικού βίντεο που ξετυλίγει μεθοδικά ένα κουβάρι αναμνήσεων.

Με όχημα δύο σπουδαίες ερμηνείες από τον Πολ Μέσκαλ και τη δωδεκάχρονη Φράνκι Κόριο, στις οποίες αφήνει όλο το χώρο να αναπτύξουν τις λεπτές αποχρώσεις της σχέσης των δύο χαρακτήρων, η Σάρλοτ Γουέλς δίνει ένα βαθιά προσωπικό στίγμα στην αφήγησή της και ναρκοθετεί προσεκτικά την παντοκυριαρχία της καλοκαιρινής ξεγνοιασιάς με δραματικές στιγμές υπόκωφης έντασης. Αυτό που απομένει στη Σόφι, και μαζί με αυτήν σε εμάς, είναι ένας τελευταίος χορός, μια υπόσχεση αιώνιας επιστροφής σε αναμνήσεις που η ομορφιά τους δεν φθίνει ποτέ, μια απόπειρα εκ των υστέρων κατανόησης της κρυμμένης επιμελώς συναισθηματικής πραγματικότητας του πατέρα της. Ίσως και ένα «αντίο», η σημασία του οποίου δεν ήταν αισθητή τη στιγμή που τα χείλη το ψέλλιζαν.

Βαθμολογία: