Αφερίμ!

• Κυριότερη Προβολή στην Ελλάδα: Διανομή στις αίθουσες.
• Παγκόσμια Κριτική Αποδοχή (Μ.Ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: Aferim!

Ελληνικός Τίτλος: Αφερίμ!

Κύριες Διακρίσεις

• Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Βερολίνου. Βραβείο σκηνοθεσίας.
• Υποψήφιο για βραβείο σεναρίου στα Ευρωπαϊκά Βραβεία.
• Καλύτερη ταινία και 11 ακόμα βραβεία στα Gopo, τα εθνικά βραβεία της Ρουμανίας.
• Επίσημη πρόταση της Ρουμανίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ.

Παραλειπόμενα

• Μόλις η δεύτερη ρουμανική ταινία που αναφέρεται στη σκλαβιά των Ρομά, που έλαβε χώρα περίπου για 500 χρόνια στη Βλαχία, μέχρι το 1856. Η άλλη ήταν το βωβό Fata Tigani in Dormitor (1923), που όμως θεωρείται χαμένο.
• Μπορεί το σενάριο να είναι μυθοπλαστικό, ο Jude όμως συμβουλεύτηκε 20 ιστορικούς, ώστε η βάση του να έχει ιστορική αξία.
• Γυρίστηκε μέσα σε 23 ημέρες.

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

• imdb
• Wikipedia
• Rotten Tomatoes

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος

Έκδοση Κειμένου: 24/11/2015

Το βαλκανικό σινεμά διαθέτει διαχρονικά ένα ισχυρό χαρτί, που είναι ταυτόχρονα το στοιχείο που το κρατάει ενωμένο και μας επιτρέπει να μιλάμε, έστω καταχρηστικά, για ενιαίο κινηματογραφικό στυλ. Το στοιχείο αυτό, που αποτελεί την ειδοποιό διαφορά του ανάμεσα στις επιρροές, είναι η γενναιότητα. Πρόκειται για σινεμά αμιγώς πολιτικό που δεν αρνείται να κοιτάξει τις πληγές κατάματα, να τις σατιρίσει πικρά, να ανακαλύψει τις παθογένειες του εκάστοτε λαού και μεγαλουργήσει πάνω στα θεμέλια του πόνου του. Το “Aferim!”, γενναίο δείγμα των παραπάνω, πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα, καθώς διαδραματίζεται στη ρουμανική ύπαιθρο του 19ου αιώνα και επιχειρεί μια ιστορική παρουσίαση των φυλετικών στερεοτύπων της χερσονήσου του Αίμου.

Ένας «σερίφης» ξεκινάει μαζί με το γιο του, σε εντεταλμένη υπηρεσία του Βογιάρου της περιοχής, να βρει έναν σκλάβο Ρομά που κατηγορείται ότι συνήψε ερωτικό δεσμό με τη σύζυγο του φεουδάρχη και έχει διαφύγει. Το western κλίμα της ταινίας, ορατό από την αρχή, διανθίζεται με μαύρο χιούμορ και ωμή σε σημεία βία, επιτρέποντας στον θεατή να αναγνώσει την σκληρότητα που κυριαρχούσε την περίοδο εκείνη στην αιωνίως ταλαιπωρημένη περιοχή. Η χαρακτηρολογία είναι άψογη και οι πρωταγωνιστές, εκπροσωπώντας ο καθένας μια ξεχωριστή οπτική επί των τεκταινομένων, εμφανίζονται πλήρως και με ακρίβεια. Ο μεσήλικος Κονσταντίν, αρχικά κυνικός, αφήνει σταδιακά να φανεί η διαφωνία του με το καθεστώς και την ανισότητα που το περιβάλλει. Αντιλαμβάνεται ωστόσο ότι για να μπορέσει κανείς να επιβιώσει σ` έναν τέτοιο κόσμο, δεν δικαιούται να πράττει μόνο σύμφωνα με τις επιταγές του ηθικού του κώδικα· έχει λοιπόν προ πολλού παύσει την εσωτερική μάχη και έχει αποφασίσει, με το βλέμμα στραμμένο στη ματαιότητα, να επιπλεύσει για όσα χρόνια του δοθούν. Ο Ιονίτα από την άλλη, γιος του Κονσταντίν, βιώνει τη δική του πορεία ενηλικίωσης. Αντικρίζει για πρώτη φορά την αδικία του κόσμου, διακατέχεται από θετικά συναισθήματα για τον φυγά και προσπαθεί να επηρεάσει τις συνθήκες ώστε να τον γλυτώσει από την ποινή που τον περιμένει. Ο Καρφίν, γνωρίζοντας πως έχει υπογράψει τη θανατική του καταδίκη, προσπαθεί με παρακάλια της τελευταίας στιγμής να αποφύγει αυτό που όλη η ταινία μαρτυρά πως έρχεται, την τιμωρία του δηλαδή για την ύβρι, που μπορεί ο ίδιος να μην αισθάνεται πως τέλεσε, αλλά η εξαντλητική πραγματικότητα ελάχιστα ενδιαφέρεται γι` αυτό.

Όλοι οι χαρακτήρες αποκτούν σημασία χάριν στη νομοτέλεια που τόσο έξυπνα εισάγει ο Ράντου Zούντε ως φόντο στο έργο του. Κανείς από τους δύο άτυπους αστυνομικούς δεν επιθυμεί την τιμωρία του Ρομά, ούτε και τη θεωρεί δίκαιη. Η κοινωνία όμως την επιβάλλει, χωρίς να αναγνωρίζει δικαίωμα έφεσης και όποιος αποφασίσει να αντιταχθεί, θα έχει την ίδια τύχη. Στο ασπρόμαυρο σύμπαν του “Aferim!” η ατομικότητα ωχριά μπροστά στην εξαντλητική κοινωνική επιταγή. Η βασική πλοκή της ταινίας, απλή και γραμμική, ελάχιστη σημασία έχει· η ταινία μοιάζει με επίσκεψη σε λαογραφικό μουσείο και έτσι πρέπει να εκληφθεί.

Ερχόμενο βραβευμένο από το Βερολίνο, το “Aferim!” διαθέτει πλείστες κινηματογραφικές αρετές. Εξαιρετική φωτογραφία, αργό αλλά σταθερό ρυθμό που επιτρέπει στον θεατή να εμβαθύνει στους χαρακτήρες και μια σκληρή, πυρηνική αλήθεια μακριά από ωραιοποιήσεις. Το αίσθημα της οικειότητας είναι δεδομένο για το ελληνικό κοινό, καθώς τα έθιμα είναι τόσο γνώριμα που θυμίζουν αφηγήσεις από τους προγόνους του σύγχρονου Έλληνα ενώ ακούγονται και ουκ ολίγες καθημερινές ελληνικές –ή ελληνοποιημένες– εκφράσεις. Μαζί με τα εξαιρετικά φιλμ του Κορνέλιου Πορουμποίου και τις πολυβραβευμένες δημιουργίες του Κριστιάν Μουνγκίου, το έργο του Zούντε γράφει το όνομα του με χρυσά γράμματα σε μια εποχή που το Ρουμανικό σινεμά διαπρέπει. Ευχής έργον θα ήταν να συνεχίσει έτσι για πολλά χρόνια ακόμα.

Βαθμολογία: