Μυστήριο στη Βενετία

Κριτικός: Ορέστης Μαλτέζος

Έκδοση Κειμένου: 13/9/2023

Δεν χρειαζόταν μια τρίτη ταινία από τον Kenneth Branagh βασισμένη σε βιβλίο της Agatha Christie για να μου επιβεβαιώσει αυτό που είχα διαπιστώσει εξαρχής, ότι δηλαδή πρόκειται για μια σειρά διασκευών τοποθετημένη σε λάθος βάση ώστε να δώσει ένα αποτέλεσμα που να τιμά το είδος του αστυνομικού μυστηρίου με το οποίο καταπιάνεται.

Για να μπω κατευθείαν στο θέμα, είναι η πρώτη φορά που επιβάλλεται να κάνω ευθεία σύγκριση με τις ενσαρκώσεις του Πουαρό από το παρελθόν, όχι για να υμνήσω ένα σινεμά που έχει παρέλθει αλλά για να τονίσω τους λόγους για τους οποίους οι ταινίες με τον Peter Ustinov, όσο κι αν απείχαν από το να χαρακτηριστούν αριστουργήματα, λειτουργούσαν άψογα. Ο Ηρακλής Πουαρό είναι ένα ακραία ορθολογικό πλάσμα που η επιτυχία του ως ντετέκτιβ και η γοητεία που ασκεί στον θεατή προέρχονται από τη μονομανή του διαδικασία τάξης και μεθόδου βάζοντας σε λειτουργία τα “μικρά φαιά κύτταρα” ώστε να ανακαλύψει τον ένοχο. Περισσότερο λόγω εποχικού στιλ παρά μιας εμπνευσμένης σκηνοθετικής άποψης, οι ταινίες της δεκαετίας του ‘70 αντανακλούσαν συμπτωματικά ένα κόσμο που ταίριαζε ιδανικά με τον τρόπο που τον αντιλαμβανόταν ο Πουαρό: οι τοποθεσίες ήταν καθόλα αναγνωρίσιμες και παρουσιάζονταν με γεωμετρική οργάνωση, οι πολυπληθείς χαρακτήρες-ύποπτοι εμφάνιζαν κατευθείαν μοναδικές ιδιορρυθμίες που τους καθιστούσαν ξεχωριστούς και ενδιαφέροντες στον θεατή άμα τη εμφανίσει, ενώ και το σενάριο ήταν δομημένο με τρόπο που εστίαζε διακριτικά σε λεπτομέρειες δημιουργώντας ένα παιχνίδι στο οποίο ο θεατής μπορούσε ως έναν βαθμό να συμμετέχει.

Μοιάζει περιττό να επαναλάβω ότι ο Kenneth Branagh δεν ενδιαφέρεται καθόλου για το κομμάτι του μυστηρίου. Για να είμαι ακριβής, κάνει ό,τι μπορεί για να αποσπάσει τον θεατή από το να εμπλακεί στην κινητήριο δύναμη του λογοτεχνικού υλικού της Christie, αντιμετωπίζοντας τις εξελίξεις και τις ανατροπές της ιστορίας σαν αναγκαίο κακό, επιχειρώντας μέσω μιας άτοπης στιλιζαρισμένης πλανοθεσίας να στρέψει το ενδιαφέρον στον ψυχισμό του ντετέκτιβ του, μετατρέποντας αυτό το τέρας ψυχραιμίας που αποστασιοποιείται από τους συναισθηματικά φορτισμένους υπόπτους σε μια βαθιά βασανισμένη ύπαρξη που επηρεάζεται πολύ περισσότερο από τα τεκταινόμενα από τους άμεσα εμπλεκόμενους με τρόπο εγωκεντρικό. Υπό την οπτική του Branagh, ο κόσμος παρουσιάζεται στρεβλός και ακατανόητος, άκρως αντιδιαμετρικός από τον τρόπο που τον αντιλαμβάνεται ο Πουαρό, ώστε όποτε φτάνει σε κάποιο λαμπρό συμπέρασμα να φαντάζει σαν τυχαία επιλογή της στιγμής, όχι σαν εξαίρετος ντετέκτιβ αλλά σαν δεξιοτέχνης κατασκευαστής προθέσεων για να υποστηρίξει το αφήγημά του. Δείτε μόνο πώς σκηνοθετεί τη σκηνή που ανακοινώνει ποιος είναι ο δολοφόνος, το βλέμμα με το οποίο σκανάρει τους υπόπτους και την έκφρασή του που υποδηλώνει τα γρανάζια της σκέψης που κινούνται σε λευκό καμβά.

Ειρωνικά, το “Μυστήριο στη Βενετία” είναι και η πρώτη ταινία που αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να λειτουργήσει. Το μεταφυσικό στοιχείο που υποτίθεται πως περιλαμβάνει έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με όλη την κοσμοθεωρία του Πουαρό και είναι ένα στοιχείο ικανό να δικαιολογήσει την εσωτερική του αναστάτωση. Αλίμονο, τα υπόλοιπα συστατικά της ταινίας εξακολουθούν να κινούνται σε μια ξεχωριστή παράλληλη πραγματικότητα. Παρότι η χωροταξία και οι ύποπτοι είναι πιο περιορισμένα από ποτέ, με τη δράση να εκτυλίσσεται πρακτικά μέσα σε τρία δωμάτια με οκτώ ανθρώπους, η πλοκή είναι υπερβολικά συγκεχυμένη. Ο μίτος της Αριάδνης δεν ξετυλίγεται αλλά κόβεται σαν γόρδιος δεσμός όποτε το σενάριο το αποφασίζει, ενώ οι ηθοποιοί ερμηνεύουν με βάση δύο επιθετικούς προσδιορισμούς σαν ασήμαντα cameo με δυσνόητες διαπροσωπικές σχέσεις. Πόσο άσκοπη φαίνεται η συμμετοχή της Michelle Yeoh…

Για να αναφερθώ και στα ομολογουμένως θετικά στοιχεία της εμπειρίας, το ότι η ταινία βασίζεται σε ένα από τα λιγότερο γνωστά βιβλία της Christie που δεν έχει γίνει κινηματογραφική ταινία χαρίζει τουλάχιστον ένα στοιχείο σασπένς, ο σχεδιασμός της παραγωγής κινείται σε πολύ υψηλά επίπεδα χάρη και στη φωτογραφία του Χάρη Ζαμπαρλούκου, που χειρίζεται άψογα μια ταινία βυθισμένη στο σκοτάδι σε πείσμα της μόδας των ημερών μας, ενώ ο Hildur Gudnadottir αντικαθιστά επάξια στο soundtrack τον Patrick Doyle, που οι ήχοι του έχουν ταυτιστεί με τις ταινίες του Branagh.

Με την παραγωγή να έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο για περισσότερες ταινίες, δεν θεωρώ ότι ο Branagh θα διαφοροποιήσει μελλοντικά το όραμά του και ως καλλιτέχνης θα ήταν θεμιτό να μείνει πιστός σε αυτό. Τοποθετώντας για πρώτη φορά κάποια περιορισμένα σημάδια ότι μέσα στο εγχείρημα κρύβεται μια δόση διασκέδασης, ελπίζω μόνο η επόμενη ταινία -αν υπάρξει- να δώσει στον θεατή το πάτημα να γοητευτεί επιτέλους από την ενσάρκωση του Branagh στον αγαπημένο και θρυλικό βέλγο ντετέκτιβ.

Βαθμολογία: