Η ταινία αφηγείται, μέσα από την προσωπική τραγωδία τριών προσώπων, τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη μαρτυρική πορεία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας που συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στον θάνατο από τα στρατεύματα του Κεμάλ, μαζί με τις ένοπλες ομάδες μουσουλμάνων. Η γυναίκα ενός εμπόρου, μια δασκάλα κι ένας δεκαεφτάχρονος προσπαθούν να επιβιώσουν ακολουθώντας τη φάλαγγα των αιχμαλώτων στα βάθη της Μικράς Ασίας. Η δασκάλα θα δολοφονηθεί από έναν Τούρκο, η γυναίκα του εμπόρου θα χάσει τα λογικά της και μόνο ο νεαρός θα καταφέρει να σωθεί.
Σκηνοθεσία:
Νίκος Κούνδουρος
Κύριοι Ρόλοι:
Αντιγόνη Αμανίτου … Λουκία
Ζαχαρίας Ρόχας … Ηλίας
Νίκος Κάπιος … ο πατέρας του Ηλία
Βασίλης Κολοβός … ο σύζυγος της Λουκίας
Όλγα Τουρνάκη … η μητέρα του Ηλία
Μπέτυ Βαλάση … η χήρα
Ελεωνόρα Σταθοπούλου … Αντιγόνη
Κατερίνα Γώγου … θεατρίνα
Βασίλης Λάγγος … Ali Osman
Μιχάλης Γιαννάτος … κρατούμενος
Γιώργος Χαραλαμπίδης
Βάσος Ανδρονίδης
Βασίλης Τσάγκλος
Όλια Λαζαρίδου
Πέτρος Ζαρκάδης
Μηνάς Χατζησάββας
Ντίνος Δουλγεράκης
Κώστας Μπακάλης
Γιώργος Οικονόμου
Νίκος Τσαχιρίδης
Δημήτρης Κούκης
Άλκης Παναγιωτίδης
Σταμάτης Τζελέπης
Δημήτρης Καταλειφός
Βασίλης Τσιπίδης
Τάσος Πολυχρονόπουλος
Δημήτρης Τζουμάκης
Γιώργος Τρομάρας
Απόστολος Σουγκλάκος
Τάκης Χαλάς
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Νίκος Κούνδουρος, Στρατής Καρράς
Φωτογραφία: Νίκος Καβουκίδης
Μοντάζ: Πάνος Παπακυριακόπουλος
Σκηνικά: Μικές Καραπιπέρης
Κοστούμια: Διονύσης Φωτόπουλος
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: 1922
- Διεθνής Τίτλος: 1922
Σεναριακή Πηγή
- Μυθιστόρημα: Το Νούμερο 31328 του Ηλία Βενέζη.
Κύριες Διακρίσεις
- Βραβείο καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, πρώτου γυναικείου ρόλου (Ελεωνόρα Σταθοπούλου), δεύτερου αντρικού ρόλου (Βασίλης Λάγγος), φωτογραφίας και σκηνικών στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Ειδικά βραβεία πρωτοεμφανιζόμενης (Αντιγόνη Αμανίτου), σεναρίου και μακιγιάζ.
Παραλειπόμενα
- Για λόγους διπλωματικούς και πολιτικούς, η προβολή της ταινίας υπήρξε απαγορευμένη μέχρι το 1982 για τη διανομή. Τότε προβλήθηκε και στο φεστιβάλ του Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής, όπου απέσπασε το ανώτερο βραβείο.
- Ερμηνευτικό ντεμπούτο για την Αντιγόνη Αμανίτου, τον Ζαχαρία Ρόχα και τον Βασίλη Λάγγο.
- Με 190.704 εισιτήρια, ήρθε στην 4η θέση ανάμεσα σε 45 ελληνικές ταινίες της σαιζόν.
Κριτικός: Σταύρος Γανωτής
Έκδοση Κειμένου: 28/9/2021
Η ταινία του Νίκου Κούνδουρου δεν είναι δύσκολο να σε καθηλώσει. Ο ρεαλισμός είναι πανταχού παρών, τα γεγονότα τυχαίνουν της καταλληλότερης παρουσίασης, και κυρίως αισθάνεσαι εκείνο το κομμάτι ιστορίας που ο κινηματογράφος μόνο μπορεί να σου παρέχει. Είναι όμως ο Κούνδουρος ο μόνος που μπορούμε να στηριχτούμε θεωρώντας ότι πλέον έχουμε και μια άμεση οπτική επαφή με την τραγωδία του 1922;
Πατώντας με το ένα πόδι στον νέο ελληνικό κινηματογράφο των 1970 και το άλλο σε μια γραφή πιο κινηματογραφικά διαχρονική, ο έλληνας δημιουργός μπορεί να περηφανευτεί ότι η ταινία του είναι σινεφιλική αλλά ταυτόχρονα λαϊκή. Δεν επιμένει σε συμβολισμούς αλλά σε απομονωμένα στιγμιότυπα και χαρακτήρες που αντικατοπτρίζουν το κλίμα εκείνων των φοβερών ημερών. Από το πρωτόλειο υλικό του Ηλία Βενέζη έχουν βρεθεί εκείνα τα σημεία που συνοψίζουν μια κατάσταση που τα βιβλία και οι αφηγήσεις δεν είναι δυνατόν να αποδώσουν τόσο τραγικο-γλαφυρά όπως εδώ. Πλάι σε αυτά, η καλλιτεχνική επιμέλεια και το καστ υπηρετούν στον ανώτερο βαθμό την οπτικοποίηση του κειμένου, με την Μπέτυ Βαλάση ειδικά να αγγίζει ανατριχιαστικές νότες ψυχής.
Όσα λοιπόν βλέπουμε είναι πέρα για πέρα άρτια. Είτε όμως τα δείτε από τη σκοπιά ενός Έλληνα είτε ενός ουδέτερου ιστοριοδίφη, απόλυτα ικανοποιημένοι δεν θα μείνετε. Όσον αφορά την πρώτη σκοπιά, σίγουρα λείπει η μεγάλη εικόνα, εκείνη που θα χρειάζονταν πολύ περισσότερους κομπάρσους και πολλά περισσότερα χρήματα που λογικά η παραγωγή δεν είχε στη διάθεση της. Με την απομόνωση στιγμών πετυχαίνεις να μπεις στην ψυχολογία της ιστορίας, αλλά δεν έχεις κι εκείνη στην οποία οφείλει η Μικρασιατική Καταστροφή την καταγραφή της ως ένα κομμάτι του ελληνισμού που δεν μπορεί ποτέ να σβηστεί από τη συλλογική μας μνήμη. Αλλά κι από την άλλη σκοπιά, η ματιά του Κούνδουρου δεν είναι σίγουρα ούτε ουδέτερη ούτε συμβιβαστική. Κανείς δεν θα του επισυνάψει άδικο ως προς το δεύτερο, ειδικά μια και η ταινία γυρίστηκε μετά τα γεγονότα του Αττίλα, αλλά πάντα θα υπάρχει η αμφιβολία ότι εδώ δεν υπάρχει πουθενά ένας έστω και υποτυπώδης αντίλογος από πλευράς Τουρκίας. Ακόμα κι αν η κρίση μας επί αυτού δεν του αναγνώριζε εκείνη τη δικαιολογία που θα τον αθώωνε στο ελάχιστο. Γιατί ούτε οι έλληνες στρατηγοί, που άλλωστε καταδικάστηκαν για εθνική προδοσία, ήταν άγγελοι, ούτε ο φτωχός Τούρκος γεννήθηκε σφαγέας ή μπορούσε να ανεχτεί τον παραλίγο αφανισμό του από τα ελληνικά στρατεύματα.
Κρατάμε τη συγκινητική πλευρά που μας προσφέρει δίχως εκπτώσεις η ταινία, αλλά ποτέ δεν βασιζόμαστε σε μία ή δύο πηγές για να έχουμε σφαιρική και ολοκληρωμένη άποψη περί της ιστορίας. Μια παγίδα που πάντα γεννάει μίση, και τα διαιωνίζει ακόμα και σε γενιές που αγνοούν το ολοζώντανο παρελθόν τους.
Βαθμολογία:
Γκαλερι φωτογραφιων
