Στις 10:30 ένα Καλοκαιρινό Βράδυ

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 1/5/2008

Ας ξεκαθαρίσουμε από την αρχή ότι το «10:30 Καλοκαίρι Βράδυ» του 1966 δεν είναι από τις καλύτερες ταινίες του Jules Dassin. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν πρόκειται για σημαντικότατη δημιουργία που φέρει την υπογραφή ενός τεχνίτη της κάμερας, ενός καλλιτέχνη του τοπίου, ενός γητευτή της ψυχής.

Η ταινία του αθάνατου Dassin χωρίζεται ουσιαστικά σε δύο μέρη. Το πρώτο αφορά την είσοδο των τριών ηρώων (και του μικρού κοριτσιού των δύο) σε ένα επαρχιακό ισπανικό πανδοχείο, κι ενώ έξω η μικρή πόλη φλέγεται από ένα έγκλημα πάθους. Ο σκηνοθέτης βρίσκει την ευκαιρία, με την αμέριστη βοήθεια της συγγραφέως και σεναριογράφου Marguerite Duras («Ο Εραστής», «Το Τραγούδι της Ινδίας»), να συγχύσει την αγάπη με το πάθος και τον θάνατο. Η Μελίνα Μερκούρη δίνει όλη της την προσωπικότητα για να ενώσει αυτά τα τρία και να αναβιώσει έναν χαρακτήρα που κινείται με βάση τις αισθήσεις. Όμως, το πάθος έχει δημιουργήσει ένα ερωτικό τρίγωνο, ελάχιστα διαφορετικό με αυτό που έχει ήδη μετρήσει δύο νεκρούς. Απλά ο ρόλος της Μερκούρη δεν είναι φονιάς, το αντίθετο, προτιμάει να σκοτώσει την έννοια της αγάπης μέσα της και να εξυψώσει το πάθος για να βρει λόγο ύπαρξης.

Οι νεκροί γίνονται τρεις και το δράμα εισβάλει σε πιο ενδοφλέβιες συνθήκες. Το πάθος των δύο εραστών έχει καταβάλει ψυχολογικά τη σύζυγο, που θα πράξει αντίθετα από τον φλογερό Ισπανό. Η αγάπη ζει, αλλά δεν έχει πια νόημα να αντιστοιχεί σε ζωντανές υπάρξεις, αφού είναι δυνατή να ζήσει και μετά θάνατον. Ένα σπινθηροβόλο φλαμένγκο θα εκφράσει την έξαψη της ύστατης στιγμής και οι τοπικές παραδόσεις (ή καλύτερα οι μεσογειακές) θα συναντήσουν αυτές των ψυχρών Βορειοευρωπαίων. Ο επισκέπτης που θα γίνει για πάντα ένα με το ξένο τοπίο…

Μα τι ερμηνευτές και οι τρεις τους! Η Μελίνα υπερβολική κι όμως υπέροχη, αμίμητη όπως μόνο αυτή ήξερε. Η Romy Schneider ερωτική, εσωστρεφής και μοιραία. Ο Peter Finch αγέρωχος κι επιβλητικός. Μα τι φωτογραφία! Ο πολυεθνικός ούγγρος Gabor Pogany ζωγραφίζει πάνω στο ισπανικό τοπίο και τα πρόσωπα των ηρώων. Και οι μουσικές παρεμβολές στο δεύτερο μέρος, από Ραχμάνινοφ ως ατόφιο φλαμένγκο, μαγεύουν.

Επί του συνόλου, μπορεί να μην είναι από τις κορυφαίες ταινίες του Dassin, είναι όμως από τις πιο παροξυντικά υπέροχες σκηνοθετικές του υπογραφές. Παίζει με το τοπίο, παίζει με τους ήρωες, παίζει με τις έννοιες, με τα συναισθήματα. Ένα κράμα εννοιών καθόλου τυχαία βγαλμένο από τον «Ματωμένο Γάμο» του Λόρκα. Η Ισπανία και η Ελλάδα δίνουν το πάθος, τον έρωτα, την έξαψη, τον θάνατο. Οι «άλλοι» τον ιψενικό τρόμο των αισθημάτων και του λάθους. Εκεί που η ταινία παρουσιάζει αδυναμία είναι στο άνισο των δύο μερών της. Το πρώτο, ενώ δεν έχει το ψυχολογικό υπόβαθρο του δεύτερου, υπερτερεί σαν ένα αριστουργηματικό ερωτικό παραμύθι του πιο στατικού δεύτερου. Είναι σαν ένα ταξίδι στο παρελθόν, κάτι που προκαλούν και τα παραδοσιακά σπιτάκια του χωριού, η έλλειψη ρεύματος, το έγκλημα πάθους. Εδώ έχουμε και την πρώτη έκρηξη, αυτή της εξαγνιστικής καταιγίδας, που θα δέσει με τη δεύτερη έκρηξη, αυτή του φλαμένγκο, που θα επαναφέρει τους ήρωες εκεί που ανήκουν: στα άκρα. Ένας σκηνοθετικός θρίαμβος, μια ερμηνευτική πανδαισία, ακόμα και που αυτή η ταινία είναι πολύ άνιση για να επιβραβευτεί ως ατόφια κλασική.

Βαθμολογία: