Συντάκτης: Γιώργος Ξανθάκης

1. Γυμνοί στον Ήλιο | Plein Soleil (1960) του René Clément

Ο γάλλος σκηνοθέτης René Clément ήταν ο πρώτος που προσάρμοσε το μυθιστόρημα του 1955 της Patricia Highsmith «Ο Ταλαντούχος Κύριος Ρίπλεϊ», με τους Alain Delon και τον Maurice Ronet στους ρόλους των Ripley και Greenleaf αντίστοιχα. Γυρισμένο τη δεκαετία του ‘60 στην Ιταλία, πέρα από ένα  έγχρωμο, γαλλικής κοπής, φιλμ νουάρ είναι ταυτόχρονα και η καταγραφή μιας εποχής και των κοινωνικών συμπεριφορών που ολοένα επηρεάζονται  από τον αμερικανικό τρόπο ζωής. Ο πατέρας του πλούσιου Greenleaf αναθέτει στον Ripley να φέρει πίσω στην Αμερική τον γιο του, που  βρίσκεται σε μόνιμες διακοπές στην Ευρώπη. Αλλά η αυξανόμενη εμπλοκή του Ripley με τον πλούσιο φίλο του μετατρέπεται σε δολοφονική, και η φίλη του Greenleaf, Marge (Marie Laforêt), περιπλέκεται σε μια ιστορία απάτης και απελπισίας. Ο Delon είναι σατανικά  γοητευτικός και κλέβει εύκολα τις εντυπώσεις. Ο Clément αλλάζει το τέλος, ώστε να είναι πιο πεσιμιστικό από την εκδοχή της Highsmith, αλλά καταφέρνει να κάνει την ταινία εκθαμβωτική στην επιφάνεια αλλά κατά βάθος και παράξενη και απειλητική. Οι λαμπρές, ανησυχητικές εικόνες πλημμυρίζονται από τις υπέροχες μελωδίες του Nino Rota.

2. Ο Ταλαντούχος Κύριος Ρίπλεϊ | The Talented Mr. Ripley (1999) του Anthony Minghella

Η εκδοχή του Anthony Minghella στο ίδιο ομώνυμο μυθιστόρημα της Highsmith υπολείπεται του αριστουργήματος του Clément , αλλά είναι μια εξίσου συναρπαστική ταινία. Παραμένει πιο πιστή στο βιβλίο και διαθέτει κορυφαίες ερμηνευτικές επιδόσεις από τους Matt Damon, Jude Law και Gwyneth Paltrow. Ο Minghella δεν υιοθετεί το σκοτεινό ύφος των φιλμ νουάρ, αλλά εικονογραφεί με καλλιέπεια την ειδυλλιακή Ιταλία και την παραδεισένια ζωή των πλούσιων νέων Αμερικανών. Στην κριτική του ο Γ. Μπακογιαννόπουλος  επισημαίνει ότι ο Minghella κρατά αναλλοίωτο τον θεματικό πυρήνα του βιβλίου: «την επιθυμία του φτωχού και ασήμαντου να γίνει αποδεκτός και αγαπητός από τον κύκλο των πλουσίων και ευτυχισμένων, να απολαύσει τη ζωή, αλλά και τον έρωτα, να ενωθεί με τον ωραίο φίλο, να ταυτιστεί μαζί του, να τον υποκαταστήσει τελικά, έστω κι αν περάσει από τη φρίκη του φόνου».

3. Καλοκαίρι με τη Μόνικα | Sommaren med Monika (1953) του Ingmar Bergman

Ο Χάρι και η Μόνικα γνωρίζονται σε ένα μπαρ και πηγαίνουν μαζί στον κινηματογράφο. Εκείνη ονειρεύεται να αποδράσει από τη μιζέρια του σπιτιού της και τον μέθυσο πατέρα της. Τα δύο νεαρά παιδιά αποφασίζουν να αφήσουν πίσω τις θλιβερές ζωές τους και παίρνουν μια βάρκα για να περάσουν κάποιες ρομαντικές βραδιές κάτω από τα αστέρια. Σύντομα όμως η ευδαιμονία τους αρχίζει να ραγίζει όταν ξεμένουν από φαγητό και αναγκάζονται να γυρίσουν στο εχθρικό περιβάλλον των σπιτιών τους.

Ταινία-σταθμός στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου, που στην ουσία άνοιξε τον δρόμο για τη διεθνή καταξίωση του Μπέργκμαν, αν και επικρίθηκε δριμύτατα για την τολμηρότητα των σκηνών της. Με μια σύντηξη ρεαλισμού και λυρισμού, ο Μπέργκμαν καταγράφει το πέρασμα από την ανεμελιά της εφηβείας στη σκληρή πραγματικότητα της οικογενειακής ζωής. Αφήνει τους πρωταγωνιστές να κάνουν την επανάστασή τους, τους ενώνει με τη φύση και αμέσως μετά τους αφήνει μετέωρους και απροστάτευτους να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Σε ένα πλάνο ανθολογίας, η υπέροχη Χάριετ Άντερσον κλείνει το μάτι στους θεατές κοιτώντας κατάματα την κάμερα.

4. Ο Κολυμβητής | The Swimmer (1968) του Frank Perry

Μια μέρα της ζωής ή η ζωή σε μία μέρα;

Ο Ned Merrill (Burt Lancaster) είναι φαινομενικά αξιοζήλευτος. Ξαφνικά ένα ηλιόλουστο πρωινό εμφανίζεται στην πισίνα ενός παλιού φίλου του φορώντας μόνο το μαγιό του. Πέφτει στην πισίνα κολυμπώντας σαν αληθινός πρωταθλητής και στη συνέχεια ανακοινώνει στους έκπληκτους φίλους του την πρόθεσή του να κολυμπήσει στις πισίνες όλων των γνωστών στη διάρκεια της μέρας του καθ’ οδόν προς το σπίτι του που είναι πέρα από έναν λόφο. Κατά μήκος της διαδρομής του, συναντιέται με διαφορετικούς ανθρώπους από το παρελθόν του, προσπαθώντας φορτικά αλλά αποτυχημένα να επανασυνδεθεί μαζί τους.

Ποιο είναι τελικά το μυστικό του «Κολυμβητή»; Τι υπερκόσμιο κρύβει αυτό το αινιγματικό, ποιητικό και ανησυχητικό φιλμ  που έχει την ιδιότητα να  κολλάει στη μνήμη του θεατή μία για πάντα; Μήπως είναι μια καλειδοσκοπική μελέτη για το πώς βλέπουμε τους εαυτούς μας, σε σχέση με τον τρόπο που μας βλέπουν οι άλλοι; Μήπως είναι μια γριφώδης, αλλά συμπονετική αλληγορία για τη λάμψη της νιότης και το έρεβος των γηρατειών; Μήπως απεικονίζει ένα αρχικά γλυκό όνειρο που εξελίσσεται σε τρομακτικό εφιάλτη; Μήπως είναι ο απολογισμός ζωής ενός άντρα  που τον κυριεύει το ρίγος του θανάτου; Και όταν ο θεατής αυτού του σπάνιου αριστουργήματος μιλά για τον «Κολυμβητή», άραγε θα μιλήσει και για τον εαυτό του;

5. Πράσινη Ακτίδα | Le Rayon Vert (1986) του Εric Rohmer

H πράσινη ακτίνα είναι ένα σπάνιο οπτικό φαινόμενο, κατά το οποίο διακρίνεται στον ορίζοντα μια πράσινη αναλαμπή όταν και το τελευταίο τμήμα του ήλιου βυθιστεί κάτω από το νερό. Στην Ντελφίν (Marie Rivière) απομένουν ακόμη δύο εβδομάδες καλοκαιρινών διακοπών, αλλά τα σχέδιά της πέφτουν συνεχώς στο κενό. Βρίσκεται σε μια συνεχή νευρωτική κίνηση. Αποφασίζει να φύγει τρεις μέρες στη Νορμανδία, αλλά το  ταξίδι καταλήγει σε αποτυχία. Μόλις επιστρέφει στο Παρίσι, ξαναφεύγει… για μία μέρα. Κι ύστερα άλλη μια απόδραση στο Μπιαρίτζ όπου μια φίλη τής παραχωρεί το διαμέρισμά της. Ξοδεύει τις μέρες της αφηρημένα , θαρρείς χωρίς πυξίδα, από τον ένα προορισμό στον άλλο, αδυνατώντας τελικά να βρει την απροσδιόριστη ικανοποίηση που αναζητά. Άραγε θα συναντήσει τον άντρα που κρυφά μέσα της περιμένει; Ο Ρομέρ χαρτογραφεί με χάρη ,τρυφερότητα και μελαγχολία τις περιπλανήσεις της στις γραφικές γαλλικές ακτές. Την καταγράφει με συμπάθεια και συγκίνηση όταν αυτή κοιτάζει στον ορίζοντα για να βρει μια σχεδόν κοσμική σωτηρία με τη μορφή της ομώνυμης «πράσινης ακτίνας», που θα τη λυτρώσει από τη μοναξιά της.

6. Τα Σαγόνια του Καρχαρία | Jaws (1975) του Steven Spielberg

«See it before you go swimming!»

Με αυτή τη φράση το trailer προέτρεπε τους θεατές, το καλοκαίρι του 1975, καθώς  οι παραλίες άρχισαν σταδιακά να αδειάζουν.

Σε μια μικρή παραθαλάσσια πόλη των ΗΠΑ μια νεαρή γυναίκα δέχεται επίθεση από έναν τεράστιο λευκό καρχαρία. Για καθαρά οικονομικούς λόγους η απειλή του μεγάλου λευκού καρχαρία πρέπει να μείνει κρυφή. Έτσι, παρά την αναστάτωση των ανθρώπων που πληροφορούνται το τραγικό συμβάν, οι ανυποψίαστοι τουρίστες συνεχίζουν τις διακοπές τους κολυμπώντας στα βαθιά νερά του ωκεανού που κινείται ο λευκός καρχαρίας. Όταν όμως τα θύματα που βρίσκουν τραγικό και επώδυνο θάνατο από τα σαγόνια τού πεινασμένου καρχαρία αρχίζουν να πληθαίνουν, ο αρχηγός της αστυνομίας του νησιού, Μάρτιν Μπρόντι (Roy Scheider), αποφασίζει να πάρει δραστικά μέτρα για να προστατέψει τους παραθεριστές αλλά και την ίδια του την οικογένεια.

Ο Steven Spielberg παίρνει ένα μοτίβο οικείο στο πνεύμα των b-movies «τεράτων» της δεκαετίας του ‘50 και μας χαρίζει ένα από τα καλύτερα θρίλερ όλων των εποχών, που αφήνει τον θεατή άναυδο με τα απίστευτα προσεγμένα πλάνα του, τους ιδιόρρυθμους χαρακτήρες, το εξαιρετικά έντονο σασπένς και ορισμένες σκηνές που κόβουν την ανάσα. Ακόμη και σήμερα τα «Σαγόνια» παραμένουν το ίδιο τρομακτικά και επιβλητικά, κατορθώνοντας να ξεγελάσουν, να αιφνιδιάσουν και να διασκεδάσουν τον θεατή. Αστρονομική επιτυχία της εποχής τους, τιμήθηκαν με τρία Όσκαρ (μεταξύ άλλων και για την κλασική πλέον μουσική του Tζον Γουίλιαμς), και έστεψαν τον Σπίλμπεργκ ως το νέο παιδί-θαύμα του αμερικάνικου σινεμά.

7. Στάσου Πλάι μου | Stand by Me (1986) του Rob Reiner

Τη δεκαετία του ‘60, στη μικρή πόλη Kαστλ Pοκ, τέσσερις μικροί φίλοι ξεκινούν ένα περιπετειώδες ταξίδι ψάχνοντας για το χαμένο σώμα ενός εφήβου της περιοχής -που ελπίζει να βρει και μια συμμορία από μεγαλύτερα αγόρια. Στην πραγματικότητα το ταξίδι αυτό είναι μια προσπάθεια να επουλώσουν τις προσωπικές τους πληγές.

Νεανικό δράμα του Pομπ Pάινερ με τους Pίτσαρντ Nτρέιφους, Kίφερ Σάδερλαντ. Αποτελεί μια θαυμάσια μεταφορά στην οθόνη ενός μικρού αυτοβιογραφικού διηγήματος του Στίβεν Kινγκ. O σκηνοθέτης Pομπ Pάινερ προσεγγίζει με εκπληκτική ευαισθησία την απότομη μετάβαση των μικρών ηρώων από την αθωότητα στην εφηβεία, κάνοντας μια πανέμορφη ταινία-ύμνο πάνω στην πιο κρίσιμη περίοδο της παιδικής ηλικίας, ενώ εμβληματικό ρόλο έχει το ομώνυμο τραγούδι του Ben E. King.

8. Ιστορίες του Καλοκαιριού | Conte d’Ete (1996) του Eric Rohmer

Οι «Ιστορίες του Καλοκαιριού» είναι ένας ανάλαφρος ύμνος στη νεότητα, τις αντιφάσεις και τις αβεβαιότητές της. Ένας όμορφος, μοναχικός και εσωστρεφής νεαρός, ο Gaspard (Melvil Poupaud), φθάνει στην παραθαλάσσια Βρετάνη. Όταν η φίλη του, Léna, δεν εμφανίζεται όπως είχαν συμφωνήσει, κάνει μόνος του βόλτες στην παραλία. Γνωρίζεται με τη φοιτήτρια εθνολογίας, τη Margot (Amanda Langlet), που τις επόμενες μέρες παραμένει η πιο έμπιστη συντροφιά του. Στη συνέχεια συναντά τη Solène, μια πολύ πιο γοητευτική κοπέλα. Αλλά τότε ξαφνικά εμφανίζεται η Léna, και ο Gaspard βρίσκεται μπερδεμένος ανάμεσα σε τρεις ελκυστικές νεαρές γυναίκες.

Οι «Ιστορίες του Καλοκαιριού» είναι η τρίτη, πιο ηλιόλουστη, πιο δροσερή και ευχάριστη από τις «Ιστορίες των Τεσσάρων Εποχών». Η ρομαντική οδύσσεια του Rohmer αποτελεί μια σαγηνευτική χορογραφία των λέξεων. Είναι ένα φρέσκο, πρωτότυπο και πολύ προσωπικό φιλμ για τον στοχαστικό θεατή, ο οποίος εκτιμά τις αποχρώσεις της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Καθώς αυτή η νοσταλγική κωμωδία προχωρά με γαλήνιο ρυθμό  μέσα από σκηνές οικείες, χωρίς δραματουργική ένταση, που θυμίζουν ντοκιμαντέρ, ο Rohmer μάς παρέχει με νηφαλιότητα άφθονες απόψεις  για την αγάπη, τη φιλία, την πίστη, τη μοναξιά, την τύχη, τη μοίρα και την επιθυμία. Όπως πάντα απαιτεί την υπομονή και πνευματική συμμετοχή μας, και όπως πάντα στο κομψό αυτό παιχνίδι του χρόνου, του τόπου και της ανώριμης νιότης μάς αποζημιώνει με μια τρυφερή τελική σκηνή.

9. Οι Διακοπές του Κυρίου Ιλό | Les Vacances de Monsieur Hulot (1953) του Jacques Tati

Το φιλμ αποτελεί μια απολαυστική ακολουθία κωμικών επεισοδίων που προκαλεί η παρουσία του αδέξιου, γκαφατζή, αλλά και καλοπροαίρετου κ. Ιλό (τον υποδύεται ο ίδιος ο σκηνοθέτης) που πηγαίνει για διακοπές στην παραλία και προκαλεί το χάος. Το ύφος του σκηνοθέτη Tati είναι κυρίως οπτικό, καθώς οι διάλογοι είναι ελάχιστοι, αλλά  η ηχητική μπάντα αποκτά τεράστια αξία με τον υπερτονισμό των θορύβων που αποτελούν σημαντικό μέρος των κωμικών ευρημάτων του φιλμ. Ο Tati σατιρίζει με ευστοχία και ευρηματικότητα τον κοινωνικό καθωσπρεπισμό που καταδυναστεύει τον άνθρωπο ακόμη και στις διακοπές του. Μόνο τα παιδιά και ο κ. Ιλό έχουν την ενστικτώδη ορμή να δράσουν και να αντιδράσουν χωρίς ενοχές. Όμως το φιλμ δεν είναι κραυγαλέο, δεν «αμερικανίζει». Ο Tati δεν παραθέτει μια σειρά από χοντροκομμένα καλαμπούρια με φόντο το θαλασσινό τοπίο. Καταγράφει με ευαισθησία και αγάπη τον απροσάρμοστο άνθρωπο, τον άντρα-παιδί που αδυνατεί να εγκλωβιστεί στα ασφυκτικά πλαίσια της κοινωνικής συμβατικότητας. Από τις πιο ξεκαρδιστικές κωμωδίες όλων των εποχών, οι «Διακοπές του Κυρίου Ιλό» πέρα από το φινετσάτο, εφευρετικό και υπαινικτικό χιούμορ τους διαθέτουν εικόνες γεμάτες λυρισμό, ποίηση και μια απροσδιόριστη μελαγχολία, που μεταγγίζουν στον θεατή μια εσωτερική αγαλλίαση.

10. Το Καλοκαίρι του ’42 | Summer of ’42 (1971) του Robert Mulligan

Το καλοκαίρι του ‘42, μια παρέα εφήβων διασκεδάζει περνώντας τις διακοπές της σ’ ένα νησί της Νέας Αγγλίας. Η μόνη συζήτησή τους είναι τα «κορίτσια». Ένας από τους νεαρούς της παρέας, ο πιο ευαίσθητος, γνωρίζει την Dorothy (Jennifer O’Neill), μια παντρεμένη γυναίκα 22 ετών που ο  σύζυγος της είναι στρατευμένος στο εξωτερικό. Η σχέση τους είναι εντελώς αθώα. Ωστόσο μια μέρα παίρνει ένα τηλεγράφημα που της ανακοινώνει ότι ο σύζυγός της έχει σκοτωθεί, και εξαιτίας της θλίψης της η σχέση τους μετατρέπεται σε μια τρυφερή ρομαντική ιστορία.

Μια από τις πιο ειλικρινείς και νοσταλγικές ταινίες ενηλικίωσης, που γνώρισε μια εκπληκτική επιτυχία στις αρχές της δεκαετίας του ‘70. Ο σκηνοθέτης Ρόμπερτ Μάλιγκαν αναμειγνύει με ιδανική αναλογία τη σύγχυση της εφηβικής ζωής, την επιθυμία και την ηθική. Μια αισθαντική, λαμπρή και δροσερή μνήμη καλοκαιριού.

11. Μια Κυριακή του Αυγούστου | Domenica d’Agosto (1950) του Luciano Emmer 

Ο Emmer, στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, δημιουργεί μια δραματοποιημένη  αναφορά εκείνης της ημέρας και εκείνων των ανθρώπων των οποίων η ζωή  αποφασίζεται από την τύχη ή τη μοίρα. Το σενάριο δομείται από διαπλεκόμενες ιστορίες Ρωμαίων με διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο και τρόπο ζωής, που απολαμβάνουν (ή όχι) την ημέρα τους στην παραλία. Νιάτα, καλοκαίρι, έρωτας ορίζουν το πλαίσιο και το πνεύμα της ταινίας. Όλοι κινούνται προς τον «Κυριακάτικο παράδεισο» της Όστια, με τα πόδια, με αυτοκίνητα, με ποδήλατα, θέλοντας να επουλώσουν τις χαίνουσες πληγές του πολέμου. Όλες οι τάξεις εκπροσωπούνται. Υπάρχει αγάπη, υπάρχει δράμα, υπάρχει χορός για τους νέους. Έτσι, αυτή η σειρά από παράλληλες ιστορίες ξεδιπλώνονται, θλιβερές ή χαρούμενες, και το βράδυ αυτής της Κυριακής του Αυγούστου κάποια σημαντικά πράγματα θα αλλάξουν.