Συντάκτης: Γιώργος Σπανός

Η στιγμή της μεγάλης αναγνώρισης για τον αγαπημένο Sean Baker επιτέλους ήρθε! Η “Anora” του θριάμβευσε στη χθεσινοβραδινή απονομή του Φεστιβάλ Καννών, κερδίζοντας τον Χρυσό Φοίνικα, έχοντας πρώτα αποσπάσει κατά απόλυτη πλειοψηφία ιδιαίτερα θετικές κριτικές που μιλούν για μια απολαυστικά διασκεδαστική και ταυτόχρονα συγκινητική ταινία. Με πανέμορφες, ανθρωποκεντρικές δουλειές στο βιογραφικό του, όπως “Starlet”, “Tangerine” και “The Florida Project”, από τις οποίες, ακατανόητα, μόνο η τελευταία είχε βρει τον δρόμο για τις ελληνικές αίθουσες, ήταν καιρός ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του νέου ανεξάρτητου αμερικανικού σινεμά να βρει τη θέση που του αξίζει. Όσοι δεν βρεθήκαμε στις Κάννες ανυπομονούμε να τη δούμε, λογικά στις Νύχτες Πρεμιέρας, που δικαιούνται να υπερηφανεύονται ότι ανέδειξαν εξαρχής το σινεμά του Baker στη χώρα μας. Στα αξιοσημείωτα είναι ότι το κορυφαίο βραβείο του παγκόσμιου σινεμά είχε να πάει στις ΗΠΑ από το 2011 και το «Δέντρο της Ζωής» του Terrence Malick, ενώ τέλος αξίζει να αναφερθεί ότι πρόκειται για τον 5ο συνεχόμενο Χρυσό Φοίνικα που μαντεύει η «κρυστάλλινη σφαίρα» της αμερικάνικης εταιρείας διανομής Neon!

Πρόκειται πάντως για μια νίκη που δεν φαινόταν καθόλου βέβαιη. Το φετινό Φεστιβάλ, μετά από ένα υποτονικό σχεδόν πρώτο μισό, στο οποίο, φαινομενικά ελλείψει άλλων μεγάλων συγκινήσεων, μονοπωλούσε τη συζήτηση το αμφιλεγόμενο “Megalopolis” του Coppola (περισσότερα για αυτό παρακάτω), άρχισε να παίρνει φωτιά, με αρκετές ταινίες να προκαλούν αίσθηση και να υποστηρίζονται η καθεμιά από σημαντικό μέρος της κριτικής. Χρονολογικά πρώτα η “Emilia Pérez” του Audiard, στη συνέχεια το “The Substance” της Fargeat, και μετά, απανωτά, η προαναφερθείσα “Anora”, το “Grand Tour” του Gomes, το “All We Imagine as Light” της Kapadia και τέλος το “The Seed of the Sacred Fig” του Rasoulof, όλες με μεγάλες αξιώσεις για τον Φοίνικα, και όλες εν τέλει βραβευμένες από την επιτροπή, που και φέτος «συμφώνησε» με τους κριτικούς. Ο γράφων θα στοιχημάτιζε στην ταινία της νεοεμφανιζόμενης Ινδής Payal Kapadia, “All We Imagine As Light”, η οποία κέρδισε τελικά το δεύτερο βραβείο («Μεγάλο Βραβείο»). Παίχτηκε την προτελευταία μέρα και απέσπασε εξίσου εξαιρετικές κριτικές ως «λυρική», «ποιητική», «μαγική» ιστορία αστικής μελαγχολίας και γυναικείας φιλίας. Άλλη μια ταινία που ανυπομονούμε να παρακολουθήσουμε στην Ελλάδα.

Το τρίτο βραβείο («Βραβείο της Επιτροπής») κατέληξε στο «εξωφρενικό» και προσεχώς λαοφιλές μιούζικαλ μελόδραμα “Emilia Pérez” του Jacques Audiard, που πάντως δίχασε αρκετά, με αρκετούς ένθερμους θαυμαστές του «στιλ» και της «ενέργειάς» του, αλλά και ουκ ολίγους επικριτές της «υπερβολής» του. Εννοείται δε ότι η θεματική της ταινίας, γύρω από μια τρανς γυναίκα, παρομοιάστηκε με αυτές του Almodóvar. Μάλιστα, για τις Γυναικείες Ερμηνείες τους στην ταινία βραβεύτηκαν από κοινού οι πρωταγωνίστριες Karla Sofía Gascón, Zoe Saldaña, Adriana Paz και Selena Gomez. Η πρώτη, η μοναδική τρανς γυναίκα που κερδίζει αυτό το βραβείο, ανέβηκε να το παραλάβει κατασυγκινημένη. Πολλοί θεωρούσαν την ταινία φαβορί για να κερδίσει και τον Χρυσό Φοίνικα, κάτι τέτοιο όμως κρίνουμε ότι εξαρχής δεν συγκέντρωνε μεγάλες πιθανότητες, αφού, ανεξαρτήτως ποιότητας της “Emilia Pérez”, η επιτροπή δεν θα επέλεγε εύκολα να δώσει και δεύτερο Χρυσό Φοίνικα στον ήδη βραβευμένο Audiard, και μάλιστα βραβευμένο για το “Dheepan” (2015) που είχε θεωρηθεί ότι υποσκέλισε άλλες, ανώτερες ταινίες εκείνη τη χρονιά.

Μεγάλο φαβορί για τον Χρυσό Φοίνικα θεωρούνταν όμως από όλους ο εξαιρετικός Ιρανός Mohammad Rasoulof με το “The Seed of the Sacred Fig”. Σε μια μυθική για αυτόν συγκυρία, άγρια διωκόμενος από το απολυταρχικό κράτος για την αντικαθεστωτική Τέχνη του, πριν από λίγες μόλις μέρες είχε καταφέρει να αποδράσει περιπετειωδώς για πάντα από τη χώρα του και τελικά να παρευρεθεί στις Κάννες για την πρεμιέρα της μαχητικά πολιτικής ταινίας του, η οποία, μαζί με αυτές του Baker και της Kapadia, συγκέντρωσε ομόφωνα τις καλύτερες κριτικές του Φεστιβάλ, θεωρούμενη ως ένα σπουδαίο δείγμα αναγκαίου, πολιτικού σινεμά (κέρδισε μάλιστα και το βραβείο FIPRESCI). Yπάρχουν βέβαια και κάποιοι που σκέφτηκαν ότι η -δεδομένη- καλλιτεχνική αξία της ενδεχομένως να πήρε και μια μικρή ώθηση στα μάτια των κριτικών λόγω της επικαιρότητας της ηρωικής ιστορίας του σκηνοθέτη όσο και της κατάστασης στην πατρίδα του. Πάντως, η κριτική επιτροπή της Gerwig, ομολογουμένως απρόσμενα, φάνηκε συγκρατημένη στον ενθουσιασμό της και απέφυγε μια τρανταχτά πολιτική βράβευση, επιλέγοντας να θεσπίσει ad hoc «μόνο» ένα «Ειδικό Βραβείο» για την ταινία. Στην Αθήνα θα την παρακολουθήσουμε στο «Άστυ», που είχε προβάλει και το εξαιρετικά δυνατό «Δεν Υπάρχει Κακό» του Rasoulof, δικαιότατα βραβευμένο με Χρυσή Άρκτο.

Το Βραβείο Καλύτερου Σκηνοθέτη πήγε στον Miguel Gomes και το ασιατικό ρομαντικό “Grand Tour” του. Από τις πιο arthouse, όχι όμως «απρόσιτες» στο κοινό, επιλογές του φετινού Διαγωνιστικού, από τη στιγμή που πήρε συνολικά πολύ θετικές κριτικές (τις καλύτερες μαζί με τις προαναφερθείσες ταινίες), ήταν αναμενόμενο να «παίζει» για αυτό το βραβείο. Σημαντική αναγνώριση για έναν αξιολογότατο σκηνοθέτη με πρωτότυπο βλέμμα.

Καλύτερο Σενάριο θεωρήθηκε αυτό της Coralie Fargeat για το «ντελιριακό» “The Substance”, προορισμένο για μελλοντικό cult φεμινιστικού σωματικού τρόμου, που απόλαυσε απενοχοποιημένα μεγάλη μερίδα των κριτικών, σε σημείο 5 μέρες πριν τη λήξη του Διαγωνιστικού να προηγείται στη λίστα με τα αστεράκια των κριτικών που δημοσιεύει το πλέον έγκριτο “Screendaily”. Από τις εκπλήξεις του Φεστιβάλ λοιπόν.

Τέλος, έκπληξη της βραδιάς των απονομών ήταν η βράβευση του Jesse Plemons για την (τριπλή) Ανδρική Ερμηνεία του στις “Ιστορίες Καλοσύνης” (πρωτότυπος τίτλος: “Kinds of Kindness”) του Γιώργου Λάνθιμου (ούτε αυτή η ταινία του φεύγει αβράβευτη!), που θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στην Ελλάδα πρώτοι από όλον τον κόσμο από την ερχόμενη Πέμπτη. Μια έξυπνη κίνηση από τους διανομείς να προβληθεί νωρίς η ταινία, όσο είναι φρέσκια, που δεν θα ήταν κακή ιδέα να ακολουθούνταν και σε άλλες περιπτώσεις αντί να περιμένουμε έναν χρόνο.

Ήταν ένα Φεστιβάλ που τίμησε τους θρύλους, αλλά έκανε χώρο στο νέο. Έτσι, εκτός βραβείων έμειναν τα τρία «ιερά τέρατα» στη δύση της καριέρας τους, Coppola, Cronenberg και Shrader.

Το παρανοϊκό “Megalopolis” του πρώτου συζητήθηκε όσο καμία άλλη συμμετοχή στο πρώτο, μάλλον αναιμικό, μισό του Φεστιβάλ. Αμηχανία είναι η λέξη που μπορεί να περιγράψει τις αρχικές αντιδράσεις των κριτικών, που διχάστηκαν αρκετά ανάμεσα σε σχόλια όπως «απλουστευτική» και «κακοφτιαγμένη» και «μεγαλεπίβολα οραματιστική» ταινία, συμφώνησαν όμως μάλλον και οι μεν και οι δε ότι τελικά είναι ένα μείγμα και των δύο. Με τι αναλογία; Ο χρόνος θα τo κρίνει, αλλά και εμείς, που ανυπομονούμε όπως και να έχει. Πάντως, όπως φαίνονταν να εξελίσσονται τα πράγματα ως τη μέση του Διαγωνιστικού, δεν ήταν λίγοι αυτοί που πίστευαν πως, παρά τις ανάμεικτες και «ευγενικές» κριτικές, ο Coppola παρέμενε ένα από τα φαβορί για κάποιο βραβείο. Όταν μάλιστα μαθεύτηκε ότι χθες, ημέρα των απονομών, εθεάθη να έχει επιστρέψει στην Croisette, το μυαλό όλων πήγε σε αυτό το σενάριο. Τελικά όμως αποδείχθηκε ότι ο σπουδαίος δημιουργός βρέθηκε στην τελετή λήξης απλώς για να παραδώσει τον Τιμητικό Χρυσό Φοίνικα (συνολικής προσφοράς στο σινεμά) στον παλιόφιλό του, George Lucas, σε μια από τα συγκινητικότερες στιγμές του Φεστιβάλ.

Και το πένθιμο «The Shrouds» απέσπασε ανάμεικτες κριτικές, δεν έλειψαν πάντως και οι ένθερμοι υποστηρικτές, όπως αρμόζει πάντα ακόμα και σε μία ύστερη ταινία «από το μυαλό του David Cronenberg». Λιγότερος ήταν ο ενθουσιασμός για το “Oh, Canada” του Paul Schrader, που θεωρήθηκε από πολλούς άνοστο, και πάλι όχι χωρίς εξαιρέσεις.

Άλλες ταινίες του Διαγωνιστικού που εκτιμήθηκαν, χωρίς να καταφέρουν να ξεχωρίσουν, ήταν (ιδιαίτερα) το “Caught by the Tides” του Zhangke και τα“Bird” της Andrea Arnold, “The Girl With the Needle” του von Horn, “Three Kilometers to the End of the World” του Parvu. Για το βραβείο καλύτερου ηθοποιού θεωρούνταν ένα από τα φαβορί ο Ben Whishaw στο “Limonov. The Ballad” του Serebrennikov.

Τέλος, κάποιες ταινίες που ξεχώρισαν εκτός Διαγωνιστικού ήταν το “Black Dog” που κέρδισε το βραβείο του τμήματος “Un Certain Regard”, το γατίσιο animation “Flow”, το «νταρντενικό» “The Story of Souleymane” και το “Viet and Nam” του ίδιου τμήματος, από τις Πρεμιέρες τα “C’est pas moi” (για τους φανατικούς του Carax) και “Misericordia”, και από το Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών το “Christmas Eve in Miller’s Point”.

Η ετήσια γιορτή του σινεμά τελείωσε, οι προσδοκίες που μας αφήνει όμως για τις ταινίες που θα παρακολουθήσουμε όλη την υπόλοιπη χρονιά είναι και φέτος μεγάλες!

Δείτε και: Φεστιβάλ Κανών: Κύριοι Νικητές