Συντάκτης: Σταύρος Γανωτής

Ακόμα ένα Πάσχα ήρθε, κι επιβάλλεται να μη σας αφήσουμε να ψάχνετε ταινίες στα τυφλά. Ε, μη μας κάτσει κι ο οβελίας, ακόμα κι αν είναι στον φούρνο! Έτσι, ξεκινάω με κάτι που συνηθίζω να λέω: η μεγάλη δύναμη του κινηματογράφου φαίνεται στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας κι αυτές που ονομάζουμε εποχής. Δηλαδή, εκεί που ο ρεαλισμός δεν έχει κάτι να αντιπαραβάλει. Γιατί η μυθοπλαστική έβδομη τέχνη στηρίζεται πάνω στην έννοια του ονείρου, του ιδεατού. Αυτού που δεν μπορούμε ανά πάσα στιγμή να ζήσουμε ή να δούμε μπροστά μας. Πάλι το φιλοσοφώ και θα μου ρίξω κανένα κόκκινο αβγό στο κεφάλι! Ιδού, λοιπόν, μια λίστα με ταινίες που ή τώρα τις βλέπετε ή το άλλο Πάσχα πάλι. Όλες γυρίζουν γύρω από θρησκευτικό περιεχόμενο, έστω και κάποιες λιγότερο, και μας έχουν κάνει να βλέπουμε τα ιερά κείμενα με άλλο, πιο ζωντανό μάτι. Και μην ακούσω για κατάρα περί του ρόλου του Ιησού. Πρώτον είναι ασέβεια και δεύτερον έχει ακυρωθεί με τις περιπτώσεις των Max von Sydow, Willem Dafoe…

Δεν σας παραθέτω πολλές περαιτέρω πληροφορίες για έναν απλό λόγο. Χρησιμοποιήστε το ποντίκι σας και κάντε κλικ σε κάθε μία από αυτές. Πολύ απλά, θα είναι σαν ένα ταξίδι στην ιστορία του Χριστιανισμού επί της οθόνης. Το να βλέπουμε βασικά κάποιες από αυτές τις ταινίες κάθε μα κάθε Πάσχα, σχεδόν τις ίδιες και τις ίδιες, είναι μια τετριμμένη συνήθεια που έχει ως βάση την ουσία αυτού που λέμε έθιμο. Πρόκειται για ένα σύγχρονο έθιμο που απλά δεν έχουμε σταθεί να το αναλογιστούμε ότι πρόκειται για κάτι τέτοιο, ακόμη κι αν πια μας καθορίζει σαφέστατα ως σύνολο. Καλά που δεν λέω πολλά… Κάντε, λοιπόν, τον σταυρό σας και πάμε…

Οι 10 ταινίες που αν δεν δω, δεν τσουγκρίζω αυγό!

Πάσχα χωρίς αυτό το έργο δεν υφίσταται. Ο τελειομανής Franco Zeffirelli κάνει το καταπληκτικό, εμμένοντας πιστός στις γραφές: είναι σαν να «γράφει» ένα 13ο ευαγγέλιο, αποκλειστικά για την εποχή της εικόνας. Πλέον, η εικόνα του Χριστού είναι αυτή του Robert Powell και τα γεγονότα όπως αφηγούνται εδώ είναι και το πώς είναι γνωστά στον ευρύ πληθυσμό. Όταν η ταινία παίχτηκε πρώτη φορά στις αίθουσες (στην πλήρη, μάλιστα, διάρκεια της) προκάλεσε δέος και δεν ήταν λίγοι από το κοινό που έκαναν συνεχώς τον σταυρό τους!

Η απόλυτη χλαμύδα και η πρώτη ταινία που πάτησε τα έντεκα Όσκαρ. Μπορεί να φταίει η επική της διάρκεια, ίσως πάλι η κατανυκτική της ατμόσφαιρα σε συνδυασμό με την έντονη δράση, αλλά απαγορεύουμε στον εαυτό μας να παρακολουθήσει αυτή την ταινία εκτός Πάσχα. Κι αν κάποιοι δεν είναι του παλιού Χόλιγουντ, υπάρχει η πιο δύσκολη σκηνή που γυρίστηκε ποτέ, αυτή της αρματοδρομίας, για να ξεπληρώσει και τους πιο δύσκολους. Ο Charlton Heston είναι ο Μπεν Χουρ, ο άνθρωπος που υποφέρει για την πίστη του, που καταδικάζεται από μια βεντέτα και μάχεται μέχρι τέλους και μέχρι θανάτου. Προσοχή για να μην ανησυχήσουν και τα παιδιά: η λέπρα δεν είναι μεταδοτική όπως επιμένει η ταινία…

Τι είπαμε πριν; Ο Charlton Heston είναι ο Μπεν Χουρ; Μα, είναι κι ο Μωυσής! Άνθρωπος και λευκό μούσι δεν ταίριαξαν ποτέ ιδανικότερα επί της οθόνης, κι ο Cecil B. DeMille το εκμεταλλεύτηκε δεόντως. Η σκηνή της Ερυθράς Θάλασσας στέκει ως απόδειξη για τα καλύτερα ειδικά εφέ που είχε δει ως τότε το σινεμά, και η σκηνή της Εξόδου ως υπόδειγμα των οραμάτων του πιο μεγαλεπήβολου σκηνοθέτη που έβγαλε ποτέ το Χόλιγουντ πριν τον James Cameron. Η Παλαιά Διαθήκη μένει στο συρτάρι γιατί η ταινία αυτή την αναπληρώνει και τη χρωματίζει με τον ιδανικότερο τρόπο. Δείτε και τον Yul Brynner ως Ραμσή, έναν Φαραώ που δεν θα θέλατε να σας διοικεί…

Η ταινία που άνοιξε τον μεγάλο χορό των CinemaScope ταινιών στο σινεμά και το κάδρο πλέον δεν ήταν τετράγωνο. Μια ιστορία βγαλμένη από το κεφάλι του συγγραφέα Lloyd C. Douglas κι όμως θα ορκιζόσασταν πως είναι γραμμένο κάπου από τα τότες ή έχει συμβεί στην πραγματικότητα. Αγγίζει το θρησκευτικό πνεύμα, ομορφαίνει τις οπτικές αισθήσεις και είναι, επί του συνόλου, Χόλιγουντ με τα όλα του. Ο Richard Burton είναι πολύ όμορφος για να υποφέρει κι ο Jay Robinson ο πιο παρανοϊκός Καλιγούλας επί της οθόνης. Απαραίτητα θα δείτε και το «Δημήτριος και οι Μονομάχοι» που είναι το σίκουελ, με τον Victor Mature να βγάζει τα εντόσθια του επί των αρένων.

Ο Stanley Kubrick κάνει έπος χλαμύδας; Ναι, αλλά τι άλλο θα επέλεγε από την ιστορία του θρακιώτη Σπάρτακου, του ανθρώπου που ηγήθηκε της επανάστασης των σκλάβων και που παρά τρίχα να κατέλυε τον γίγαντα Ρώμη. Ο Kirk Douglas επιδεικνύει τα κάλλη του τόσο υπό τη σκιά της αρένας όσο κι από αυτήν της Nina Foch. Ο Tony Curtis σε έναν από τους λίγους ρόλους που είχε να περηφανεύεται, κι ο Peter Ustinov ιδανικός όπως συνήθως. Πρέπει, βέβαια, να σας επισημάνουμε πως το φινάλε που θα δείτε είναι καθαρά συμβολικό και υποθετικό, αφού κανείς δεν γνωρίζει την αληθινή μοίρα του Σπάρτακου. Σίγουρα, όμως, μέχρι και σήμερα, θα έχει πεθάνει…

Παραγνωρισμένη κριτικά, αφού πρόκειται για μια θαυμάσια ταινία που αφορά την πορεία του μαρτυρίου ενός άντρα που η ιστορία θέλει να τον έχει γραμμένο σε μαύρα κατάστιχα. Όχι, η ζωή του Βαραββά της ταινίας δεν είναι βγαλμένη από ιστορικά κιτάπια αλλά από το μυαλό του Par Lagerkvist που βρήκε την ευκαιρία να αναλύσει τον όρο της εξιλέωσης. Η ταινία στέκει ως μοναδική για ένα τρομερό τρίβια. Η έκλειψη ηλίου που θα δείτε στην αρχή και που συνοδεύει το τέλος του Ιησού είναι πέρα για πέρα αληθινή. Συνέβη στη Νίκαια της Γαλλίας και οι παραγωγοί πήγαν εκεί επίτηδες για να τη συμπεριλάβουν στο έργο τους. Αλήθεια, όμως, υπήρχε ποτέ πιο «γήινος» ηθοποιός από τον Anthony Quinn;

Μια ταινία που γνώρισε τρομακτική αμφισβήτηση στην εποχή της κι αποκαθίσταται χρόνο με τον χρόνο. Είναι αλήθεια πως ο John Huston είναι άνισος ανάμεσα στα επεισόδια της Βίβλου που παρουσιάζει. Δίπλα σε έναν μάλλον ανιαρό Αβραάμ υπάρχει ο καταπληκτικός Νώε και η σινεφιλική Γένεση. Μια πλειάδα διάσημων ηθοποιών σε μια ταινία τόλμημα, αφού κανείς άλλος δημιουργός δεν έχει ξαναπιάσει το ίδιο θέμα με τόση σοβαρότητα. Αν δεν αναγνωρίσετε αυτόν που παίζει τον Νώε, δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον σκηνοθέτη…

Έχει μεταφερθεί πολλάκις στη μεγάλη οθόνη, ειδικά από τους Ιταλούς, αλλά αυτή είναι η διασημότερη μεταφορά του βιβλίου του πολωνού Henryk Sienkiewicz. Είναι ένα μεγαλούτσικο -σε σχέση με αυτό που θα έπρεπε- έπος που καταλήγει με το διαβόητο κάψιμο της Ρώμης. Μπορεί ο Peter Ustinov να πείθει ως παρανοϊκός Νέρωνας, αλλά οι ιστορικοί δεν έχουν πειστεί καθόλου για το αν πράγματι ο ρωμαίος αυτοκράτορας ήταν υπεύθυνος για την τραγωδία. Η ταινία γυρίστηκε στα στούντιο της νέας Τσινετσιτά, σε σκηνικά φτιαγμένα από τον ίδιο τον Μπενίτο Μουσολίνι που είχε κρυφό όνειρο να κάνει την ταινία. Μήπως ένιωθε πολύ κοντά στον Νέρωνα;

Από τις κλασικές ταινίες που εξιστορούν την ζωή του Ιησού απορρίψαμε το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» επειδή ο Pasolini δεν προτιμάται εύκολα από τους πιστούς (κακώς)… Έτσι, μένει το έπος του George Stevens που ξεχωρίζει για την άποψη πάνω στο πρόσωπο του Σωτήρα. Ο Stevens επέλεξε έναν σουηδό ηθοποιό, γνωστό μόνο από ταινίες του Ingmar Bergman, για να αποδώσει με βιβλικότητα κι ευλάβεια έναν Χριστό μακριά από τον πλαστικά δυτικό που έχουμε συνηθίσει. Ο Max von Sydow είναι ο πιο κοντινός στο κλίμα Ιησούς επί της οθόνης αλλά η ταινία δεν το εκμεταλλεύεται πλήρως. Έτσι, μείναμε στον Zeffirelli…

Εδώ τραβάμε το αυτί του μεγάλου Nicholas Ray, αφού μας παρουσιάζει μια βιογραφία του Ιησού που δεν θα έπαιρνε τη θεία έγκριση. Όμορφος αλλά άνευρος ο Jeffrey Hunter στον κύριο ρόλο κι λίγοι από τους δεύτερους ξεχωρίζουν. Το κυριότερο είναι πως θα πιάσετε επ’ αυτοφώρω το σενάριο να έχει παρασπονδίες σε σχέση με τις γραφές και είναι πολύ επιδερμική η παρουσίαση του θείου δράματος. Λίγο πειράζει τους πολλούς, αφού τη θρησκευτική του δουλειά την κάνει, κι από το να δει κανείς τα 300 περίπου λεπτά του Zeffirelli μπορεί κάλλιστα να τη βγάλει με τα 170 του Ray. Στην εποχή του θεωρήθηκε τρανή αποτυχία που δεν είχε ούτε μια υποψηφιότητα στα Όσκαρ, κάτι που για τη MGM ήταν ανεπίτρεπτο.

Δείτε και…