Συντάκτης: Γιώργος Ξανθάκης

Η αξία της κινηματογραφικής τέχνης του Robert Siodmak είναι μια από τις πιο αμφιλεγόμενες, καθώς η καριέρα του λάμπει μόνο για μια δεκαετή περίοδο (1943-1953), διάστημα που σηματοδοτεί το ζενίθ του κύκλου του φιλμ νουάρ. Και αν για τους λάτρεις του συγκεκριμένου είδους ο Siodmak θεωρείται πρωταρχικός αρχιτέκτονας του, με το προσωνύμιο «The Master of Film Noir», η αποτυχία του να επεκταθεί πέρα από τις παραμέτρους του νουάρ έκανε πολλούς να αμφισβητήσουν το ταλέντο του.

Ο Γερμανός Siodmak εργάστηκε ως μοντέρ πριν από τη συν-σκηνοθεσία ενός ψευδοντοκιμαντέρ με τίτλο «Menschen am Sonntag» (Άνθρωποι την Κυριακή, 1930) σε σενάριο του αδελφού του, Curt, και του  Billy Wider. Ο Siodmak γύρισε πολλές ταινίες για την UFA, αλλά με την άνοδο του ναζιστικού κινήματος, έφυγε από τη Γερμανία το 1933 και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου συνέχισε να σκηνοθετεί. Το 1940, ωστόσο, όταν η Γαλλία επρόκειτο να καταληφθεί, ο Siodmak έφυγε για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τα πρώτα έργα του Siodmak στο Χόλιγουντ ήταν b-movies σε διάφορα είδη: δράματα («West Point Widow» [1941]), κατασκοπευτικά θρίλερ («Fly by Night» [1942]) , ρομαντικές κωμωδίες («The Night Before the Divorce» [1942] και «My Heart Belongs to Daddy» [1942]). Το 1943 σκηνοθέτησε την ταινία τρόμου «Son of Dracula», στην οποία ο Lon Chaney, Jr. πρωταγωνίστησε ως κόμης Alucard (όνομα που γράφεται αντίστροφα «Dracula»).

Ο πρώτος μεγάλος θρίαμβος του Siodmak ήταν το φιλμ νουάρ «Phantom Lady» (1944), μια μεταφορά του μυθιστορήματος του Cornell Woolrich, με τον Alan Curtis ως άνδρα που κατηγορείται ότι σκότωσε τη γυναίκα του, την Ella Raines ως πιστή γραμματέα του και τον Franchot Tone ως φαινομενικά πιστό φίλο του. Ακολούθησε το «Cobra Woman» (1944), μια Technicolor extravaganza με τη Maria Montez ως καλή και κακή δίδυμη. Στη συνέχεια, ο Siodmak επέστρεψε στο νουάρ με το «Christmas Holiday», το οποίο ήταν αξιοσημείωτο για το ασυνήθιστο κάστινγκ του. Ο Gene Kelly και η Deanna Durbin, και οι δύο γνωστοί από ανάλαφρα μιούζικαλ, έπαιξαν έναν πλούσιο ψυχοπαθή και τη γυναίκα του. Ο Siodmak είχε μεγαλύτερη επιτυχία με το «The Suspect» (1944), ένα θρίλερ που διαδραματίζεται στο βικτοριανό Λονδίνο. Ο Charles Laughton είναι ο δυστυχισμένος παντρεμένος άνδρας που ερωτεύεται μια στενογράφο (την οποίο υποδύεται η Ella Raines) και αργότερα σκοτώνει την απαιτητική σύζυγό του (Rosalind Ivan). Το «The Strange Affair of Uncle Harry» (1945), μια προσαρμογή ενός θεατρικού έργου του Μπρόντγουεϊ, είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ με τον George Sanders ως σχεδιαστή του οποίου η σχέση με μια νεαρή γυναίκα (Raines) απειλείται από την κτητική αδερφή του (Geraldine Fitzgerald).

Στα μέσα της δεκαετίας του 1940 ο Siodmak γύρισε μια τριάδα ταινιών που θεωρούνται κλασικές. Στο γοτθικό θρίλερ «The Spiral Staircase» (1945) πρωταγωνίστησε η Dorothy McGuire ως γυναίκα που κυνηγάει ένας κατά συρροή δολοφόνος. Αναμφισβήτητα καλύτερο ήταν το «The Killers» (1946), που πήρε το διήγημα του Ernest Hemingway ως σημείο έναρξης και το ανέπτυξε σε μια περίτεχνη σειρά αναδρομών. Κλασικό επίσης ήταν το «The Dark Mirror» (1946), με την Olivia de Havilland στον διπλό ρόλο δίδυμων, μία από τις οποίες είναι δολοφόνος.

Μετά το ελάχιστα γνωστό δράμα εποχής «Time Out of Mind» (1947), ο Siodmak επέστρεψε στα νουάρ με το «Cry of the City» (1948), το οποίο περιλάμβανε αξιόλογες ερμηνείες των Victor Mature και Richard Conte ως παιδικών φίλων που μεγαλώνουν στις αντίθετες πλευρές του νόμου. Το «Criss Cross» (1949) ήταν ακόμα καλύτερο. Ο Burt Lancaster ερμήνευσε έναν πικραμένο οδηγό τεθωρακισμένου αυτοκινήτου, του οποίου οι προσπάθειες να επανενωθεί με την πρώην σύζυγό του (Yvonne De Carlo), που τώρα είναι παντρεμένη με έναν γκάνγκστερ (Dan Duryea), έχουν ως αποτέλεσμα να εμπλακεί σε μια ληστεία τράπεζας. Η μαιανδρική ιστορία (γραμμένη από τον Daniel Fuchs) είχε ατμόσφαιρα και απήχηση και ήταν ένα από τα καλύτερα -και πιο ζοφερά- νουάρ εκείνης της κλασικής εποχής. Λιγότερο επιτυχημένο ήταν το δράμα «The Great Sinner» (1949), το οποίο βασίστηκε χαλαρά στον «Παίκτη» του Fyodor Dostojevskij, με πρωταγωνιστή τον Gregory Peck ως ρώσο συγγραφέα που γίνεται ψυχαναγκαστικός τζογαδόρος. H Ava Gardner ήταν το ερωτικό του ενδιαφέρον. Ο Siodmak βρέθηκε σε πιο οικείο έδαφος με το νουάρ «The File on Thelma Jordan» (1949), στο οποίο η Barbara Stanwyck έδωσε μια αξιόλογη ερμηνεία ως ύποπτη για φόνο. Ο Wendell Corey έπαιξε τον εισαγγελέα που την ερωτεύεται.

Το 1950 ο Siodmak σκηνοθέτησε το αστυνομικό «Deported», το οποίο εμπνεύστηκε εν μέρει από την απέλαση του γκάνγκστερ Lucky Luciano στην Ιταλία το 1946. Στη συνέχεια άλλαξε ύφος με το γυρισμένο σε στυλ ημιντοκιμαντέρ «The Whistle at Eaton Falls» (1951), ένα δράμα για τις απολύσεις από εργοστάσια στο Νιου Χάμσαϊρ. Αν και η επόμενη ταινία του, «The Crimson Pirate» (1952), ήταν μια από τις πιο απολαυστικές  και πετυχημένες -κυρίως χάρη στα ακροβατικά του Lancaster- αποτέλεσε τον αποχαιρετισμό του Siodmak στο Χόλιγουντ.

Το 1953 ο Siodmak μετακόμισε στην Ευρώπη, και παρόλο που συνέχισε να σκηνοθετεί, καμία από τις επόμενες ταινίες του δεν πλησίασε το επίπεδο της προηγούμενης δουλειάς του. Ξεχώρισαν κάπως το «Portrait of a Sinner» (1959), μια μπερδεμένη ιστορία μιας ανήθικης σαγηνεύτριας (Nadja Tiller), το «Escape from East Berlin» μια ιστορία με φόντο τον Ψυχρό Πόλεμο, το -μοναδικό του- γουέστερν «Custer of the West» (1968), πορτρέτο ενός αξιωματικού του ιππικού των ΗΠΑ. Αφού σκηνοθέτησε τη δραματική περιπέτεια «Kampf un Rom II – Der Verrat» το 1969, ο Siodmak αποσύρθηκε από τη σκηνοθεσία.

Το έργο του Siodmak συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη και τη δημοτικότητα του φιλμ νουάρ κατά τη διάρκεια της Χρυσής Εποχής του Χόλιγουντ. Τα νουάρ του Siodmak χαρακτηρίζονται από τη ζοφερή τους ατμόσφαιρα, τη σκιώδη κινηματογράφηση, τις ελικοειδείς πλοκές και τους ηθικά διφορούμενους χαρακτήρες τους. Συχνά εμβαθύνουν σε ψυχολογικές πολυπλοκότητες, δίνοντας έμφαση στις πιο σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης φύσης, χρησιμοποιώντας καινοτόμες οπτικές τεχνικές. Τα θέματα του είναι η σκληρότητα, η προδοσία και ο θάνατος, συνδυάζοντας έναν μοιρολατρικό υπαρξισμό με έναν ισχυρά αντισταθμιστικό ρομαντισμό. Οι χαρακτήρες του είναι διχασμένες και αμφίθυμες φιγούρες, που κυριεύονται από σεξουαλική εμμονή. Οι άνδρες είναι αδύναμοι, απορροφημένοι στον εαυτό τους και συνήθως καταστρέφονται από τις επιθυμίες τους. Οι γυναίκες είναι συχνά πιο δυνατές, πιο ανθεκτικές, αλλά και πιο διττές.

Επιλεγμένες ταινίες: Phantom Lady | Η Γυναίκα Φάντασμα (1944), Christmas Holiday | Θα σ’ Αγαπώ Παντοτινά (1944), The Suspect | Η Φωνή του Αίματος (1944), The Strange Case of Uncle Harry (1945), The Spiral Staircase | Βουβός Πόθος (1946), The Killers | Οι Δολοφόνοι (1946), The Dark Mirror | Ο Μαύρος Καθρέφτης (1946) ), Cry of the City | Η Κραυγή της Πόλεως (1948), Criss Cross | Πουλημένη στην Αμαρτία (1949), The File on Thelma Jordan | Ο Φάκελος της Θέλμα Τζόρντον (1950).