
Γούντι Άλεν (Μέρος V): Ο αυτοσαρκαζόμενος υπαρξιστής του σινεμά
Συντάκτης: Γιώργος Ξανθάκης
ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 2010: ΠΕΣΙΜΟ ΑΥΛΑΙΑΣ;
- «Θα Συναντήσεις έναν Ψηλό Μελαχρινό Άνδρα» (You Will Meet a Tall Dark Stranger) (2010): Εμπνευσμένη, αστεία κι ευαίσθητη αυτή η θαυμαστή λονδρέζικη κωμωδία του Άλεν. Στον θεματικό πυρήνα της βρίσκεται το ανικανοποίητο της ανθρώπινης ύπαρξης. Αφηγείται με χάρη αλλά και πίκρα τους έρωτες των παντρεμένων, τη διάψευσή τους και τις ματαιώσεις των προσδοκιών της ζωής. Εικονογραφεί το εφήμερο και το άπιαστο, ανθρώπους ανώριμους κι εγωιστές, αγχωτικούς και ανικανοποίητους, έτοιμους να αγκιστρωθούν από χίμαιρες που όταν εξανεμίζονται τους καθιστούν ακόμα πιο γελοίους και τρομαγμένους.
- «Μεσάνυχτα στο Παρίσι» (Midnight in Paris) (2011): Ένας μάλλον απογοητευμένος αμερικάνος συγγραφέας ταξιδεύει με τη μνηστή του στο Παρίσι, όπου μυστηριωδώς μεταφέρεται κάθε βράδυ στη δεκαετία του 1920 και γνωρίζει διάσημα πρόσωπα της εποχής. Δεν είναι σίγουρος αν για όλα αυτά ευθύνεται το ποτό ή η μεθυστική ατμόσφαιρα της πόλης, το μόνο που ξέρει είναι ότι δεν θα ήθελε να ξημερώσει ποτέ… Εκτυφλωτική και υπερφίαλη αναστροφή στον χρόνο με θέμα την αγάπη του Άλεν για την ευρωπαϊκή τέχνη και πολιτισμό, που εκφράζει ακόμα μια φορά τον αιώνιο έρωτά του για το Παρίσι αλλά και την αθεράπευτη νοσταλγία του για άλλους, περασμένους καιρούς.
- «Στη Ρώμη με Αγάπη» (To Rome with Love) (2012): Ένα άνισο φιλμ σαφώς επηρεασμένο από την ιταλικό κωμικό στυλ του Μπενίνι, που δεν ταιριάζει με αυτό του Άλεν. Υπό τους ήχους του αθάνατου «Volare», οι τουριστικές ατραξιόν, τα αρχαία και οι φημισμένες ταράτσες της Ρώμης που βλέπουν στην Πιάτσα ντι Σπάνια συνθέτουν το σκηνογραφικό φόντο των τεσσάρων, ανεξάρτητων και αυτόνομων ιστοριών της σπονδυλωτής του ταινίας. Μια χαριτωμένη κομεντί χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις, που αποτελεί απλά ένα δείγμα της αγάπης του Άλεν για την Ιταλία και τη Ρώμη.
- «Θλιμμένη Τζάσμιν» (Blue Jasmine) (2013): Μια κοσμική Νεοϋορκέζα αναγκάζεται να καταφύγει στην απλοϊκή αδερφή της στο Σαν Φρανσίσκο, αλλά η συμβίωση με την τελευταία και τον μάλλον άξεστο αρραβωνιαστικό της μόνο εύκολη δεν θα αποδειχτεί. Ο Άλεν προσαρμόζει στα δεδομένα του ένα από τα λαμπρότερα διαμάντια της αμερικανικής τέχνης, το θρυλικό «Λεωφορείον ο Πόθος» του Τενεσί Γουίλιαμς. Το αποτέλεσμα είναι ένα έντονο και καθηλωτικό δράμα πάνω στο δίλημμα με το οποίο είναι σήμερα αντιμέτωπος ο άνθρωπος: να διαλέξει το χρήμα και το βόλεμά του ή την αλήθεια του και τα πραγματικά του συναισθήματα.
- «Μαγεία στο Σεληνόφως» (Magic in the Moonlight) (2014): Ένας ρεαλιστής ταχυδακτυλουργός έρχεται στη νότια Γαλλία της δεκαετίας του 1920 για να ξεσκεπάσει μια νεαρή κοπέλα που παρουσιάζεται ως μέντιουμ, αλλά σύντομα θα δυσκολευτεί να ξεχωρίσει τη μαγεία από την πραγματικότητα. Ρομαντική κωμωδία γεμάτη πάθος, ευφυΐα και απαράμιλλη γοητεία. Ανάμεσα στις αριστοκρατικές επαύλεις, τα μικρά τζαζ μπαρ και τις ατέλειωτες αμμουδιές της Κυανής Ακτής, ο Γούντι Άλεν πλέκει την απολαυστική ιστορία του. Ένας ανάλαφρος και ρομαντικός Άλεν, επαναλαμβάνει χαριτωμένα τον εαυτό του επικαλούμενος ξανά τον κόσμο της μαγείας.
- «Παράλογος Άνθρωπος» (Irrational Man) (2015): Ένας γοητευτικά καταθλιπτικός καθηγητής φιλοσοφίας, συναισθηματικά ανάπηρος αφού έχασε τη χαρά για ζωή, έρχεται να διδάξει σ’ ένα πανεπιστήμιο φυτεμένο σε ειδυλλιακό περιβάλλον, και σύντομα συνάπτει σχέσεις με δύο γυναίκες. Τίποτα δεν φαίνεται ικανό να βγάλει τον καθηγητή από τη θανάσιμη ανία του, μέχρι που τυχαία σε κάποιο εστιατόριο, κρυφακούει μια συνομιλία αγνώστων που γεμίζει με νόημα τη ζωή του και τον σπρώχνει επιτακτικά σε μια πράξη παραλογισμού. Η βασική θεματική του φιλμ δεν είναι άλλη από την έννοια του τυχαίου, αφού η ιστορία επιφυλάσσει μια σειρά τυχαίων γεγονότων με συνέπειες που ισορροπούν ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Η ύπαρξη δεν έχει κανένα νόημα ή λογική. Όλοι υπόκεινται στο εντελώς εύθραυστο απρόοπτο της ζωής. «Η ζωή έχει το νόημα που εσύ επιλέγεις να της δώσεις» ακούγεται στο φιλμ να λέει ο πυρετώδης Χοακίν Φίνιξ που ερμηνεύει τον καθηγητή. Εμπνευσμένο από το ντοστογιεφσκικό «Έγκλημα και Τιμωρία», ανακυκλώνει έξοχα τα μόνιμα φιλοσοφικά και υπαρξιακά ερωτήματα του Άλεν.
- «Cafe Society» (2016): Γέννημα-θρέμμα του Μπρονξ, ο Μπόμπι προσπαθεί να συμβιβαστεί με την πεζή ζωή του στη Νέα Υόρκη του 1930, η οποία έρχεται σε αντίθεση με τα φιλόδοξα σχέδιά του και τη συνύπαρξή του με την εκκεντρική οικογένειά του: τους γονείς του που καβγαδίζουν συνεχώς, τον αμοραλιστή γκάνγκστερ αδελφό του, την καλοκάγαθη αδελφή του που εργάζεται ως δασκάλα και τον άντρα της, έναν αντικοινωνικό διανοούμενο. Απεγνωσμένος να ξεφύγει, θα αφήσει πίσω το κοσμηματοπωλείο του πατέρα του και θα φτάσει στον μαγικό κόσμο του Χόλιγουντ. Εκεί, δουλεύοντας για τον μεγαλοατζέντη θείο του, θα ερωτευτεί παράφορα τη βοηθό του, Βόνι, ενώ θα γνωρίσει σύσσωμο τον μικρόκοσμο της Μέκκας του κινηματογράφου: από ντίβες και πριμαντόνες, μέχρι αδίστακτους παραγωγούς και επικεφαλής μεγάλων στούντιο. Η αγάπη, όμως, έχει δικά της σχέδια… Νοσταλγική και στιλάτη δραματική κωμωδία ήσσονος αξίας, με φόντο την απατηλή λάμψη του αμερικανικού ονείρου φωτισμένη από τα μαγευτικά χρώματα του Βιτόριο Στοράρο.
- «Wonder Wheel» (2017): Η Τζίνι κάποτε ήταν ηθοποιός. Αλλά η θλιβερή πραγματικότητα είναι ότι τώρα είναι σερβιτόρα σε ένα εστιατόριο θαλασσινών. Η ζωή στο σπίτι δεν είναι πολύ καλύτερη. Είναι παντρεμένη με τον βίαιο και άξεστο Χάμπτι, χειριστή του καρουζέλ του πάρκου. Και η κατάσταση χειροτερεύει όταν η αποξενωμένη κόρη του εμφανίζεται. Κυνηγημένη από τους μαφιόζους, η Καρολίνα είναι ακόμα πιο απελπισμένη από την Τζίνι. Ο Μίκι είναι ένας όμορφος, νεαρός ναυαγοσώστης, που ονειρεύεται να γίνει θεατρικός συγγραφέας και ο οποίος σταδιακά βρίσκεται στον συναισθηματικό κόσμο της Τζίνι. Μπορεί ο Μίκι να τη σώσει από τη δυστυχισμένη ζωή της; Ίσως μια καλύτερη ερώτηση: θέλει πραγματικά; Ο Άλεν επιστρέφει στο Coney Island ( μετά τον «Νευρικό Εραστή»), για να αφηγηθεί μια ιστορία ρομαντικής προδοσίας πλημμυρισμένη στα υπέροχα χρώματα του θρυλικού διευθυντή φωτογραφίας Βιτόριο Στοράρο. Και αποδεικνύει ότι είναι ίσως ο ικανότερος αμερικανός σκηνοθέτης στην απεικόνιση της σταδιακής διολίσθησης μιας ερωτικής σχέσης από ζωογόνο ελπίδα σε πικρή φενάκη, αλλά και στην παράθεση μεγάλων ηθικών και συνειδησιακών ζητημάτων -που ορίζουν ολόκληρες ζωές- μέσω φαινομενικά απλών γεγονότων.
- «Μία Βροχερή Μέρα στη Νέα Υόρκη» (A Rainy Day in New York) (2019): Ένας ανάλαφρος και ρομαντικός Άλεν, επαναλαμβάνει χαριτωμένα τον εαυτό του στη μελαγχολική αυτή κομεντί.
- «Το Φεστιβάλ του Ρίφκιν» (Rifkin’s Festival) (2020): Το 49ο φιλμ του Άλεν ανιχνεύει με γλυκόπικρη, συγκινητική και νοσταλγική αίσθηση την απόκλιση ανάμεσα στην απόλαυση της ζωής και στη συνεχή αναζήτηση του πραγματικού νοήματος της, αν αυτό υπήρξε ποτέ.
ΜΙΑ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ
Με το ογκώδες και πολυσήμαντο έργο του, ο Άλεν καθιερώθηκε ως κορυφαίος κωμικός δημιουργός και ένας από τους αληθινούς καλλιτέχνες της αμερικανικής κινηματογραφίας, γράφοντας και σκηνοθετώντας με πρωτοποριακά χαρακτηριστικά που έσπασαν τις καθιερωμένες αφηγηματικές συμβάσεις και έδωσαν νέα πνοή στην κινηματογραφική κωμωδία με πρωτοφανή ουσία και βάθος. Τα σατιρικά του βέλη διαθέτουν απίστευτη διεισδυτικότητα και οξύτητα , το πικρότατο χιούμορ του έχει πανανθρώπινη απήχηση.
Στις ΗΠΑ είναι λιγότερο κατανοητός και δημοφιλής σε σχέση με την Ευρώπη, και ιδιαίτερα τη Γαλλία. Λέει με τον απαράμιλλο αυτοσαρκασμό του: «Οι Γάλλοι με έχουν παρεξηγήσει. Νομίζουν ότι είμαι διανοούμενος επειδή φοράω αυτά τα γυαλιά, και καλλιτέχνης γιατί οι ταινίες μου δεν βγάζουν λεφτά». Και όταν σε πιο ελαφρό, αλλά καίριο τόνο, του καταλογίζουν ότι ζει με «μηδενισμό, κυνισμό, σαρκασμό και οργασμό», απαντά: «θα μπορούσα να είμαι υποψήφιος σε εκλογές μ’ αυτό το σλόγκαν», «και στη Γαλλία μάλιστα θα μπορούσα να εκλεγώ».
Χαριτολογώντας θα λέγαμε ότι η κινηματογραφική του υπερ-παραγωγικότητα μπορεί να εξηγηθεί από μια από τις κορυφαίες ατάκες του: «Πρέπει να γυρίσω γρήγορα πίσω, πριν πάρουν είδηση ότι δεν με έχουν ανάγκη»…
Διαβάστε ολοκληρωμένο το αφιέρωμα…